pitlerin, hedeflerin ve hükümlerin ayıklanarak ince bir süzgeçten geçirilmesine özen gösterilmiştir. Dolayısıyla, bu raporun ilk kısmı ağırlıklı olarak son on yılda hazırlanan ve İstanbul’u doğrudan ilgilendiren birçok çalışmanın, şehrin geleceği açısından özel önem taşıyan bölümlerinin belirli bir sistematik yaklaşım dâhilinde bir araya getirilmesinden oluşmaktadır.
Küresel şehirler sisteminin zirvesini hedefleyen İstanbul’un, dünyanın önde gelen şehirlerindeki gelişmelerden, başarılı belediyecilik uygulamalarından, be-lediyecilikteki yaklaşım değişikliklerinden ve diğer gelişmelerden de haberdar olması gerekir. Bu amaçla dünyanın önde gelen şehirleri (Viyana, Stockholm, Tokyo, Chicago, Liverpool, Londra, Singapur, Dubai) ile diğer bazı şehirlerdeki (Kanazawa, Osaka, Fukuoka, Saitama, Seul, Paris, Wyndham, Helsinki, Ams-terdam, Lancaster, Brüksel, Montclair, Rochester vd.) örnek uygulamalara ve projelere de “kentsel hayat kalitesi”, “çevre”, “inovasyon”, “ulaşım”, “kültür, turizm”
ve “küresel finans merkezi” başlıkları altında yer verilmiştir.
Toplam altı bölümden oluşan raporun ilk bölümü “Giriş” şeklinde düzenlenmiş ve raporun geneli hakkında tanıtıcı bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde İstanbul hakkında hazırlanmış raporlar, planlar ve bazı mevzûat düzenlemelerine yer verilmiştir. Bu bağlamda; İstanbul İl Çevre Düzeni Planı, İstanbul Bölge Planı, İstanbul Büyükşehir Belediyesi 2020-2024 Stratejik Planı, İstanbul Sanayi Strateji Belgesi, İstanbul İl Sanayi Durum Raporu, İstanbul Ulaşım Ana Planı, Gayrimen-kul Sektörü ve İstanbul Saha Araştırması, Türkiye GayrimenGayrimen-kul Sektörü 2019/
IV Raporu, Türkiye Turizm Stratejisi-2023, Marmara Havzası Koruma Eylem Planı, İstanbul Uluslararası Finans Merkezi Stratejisi ve Eylem Planı, On Birinci Kalkınma Planı, Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi ile Kentsel Yaşam Kalitesi Özel İhtisas Komisyonu Raporu’na yer verilmiştir.
Üçüncü bölümde İstanbul’un güçlü yanları, zayıf yanları ile şehrin önündeki fırsatlar ve riskler geniş bir literatür taramasına dayalı olarak ele alınmıştır. Dör-düncü bölümde İstanbul için öncelikli sektörler ile küresel endeksler ve başarılı şehirler üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda altı adet öncelikli sektör (kentsel hayat kalitesi, çevre, inovatif yerel hizmetler, ulaşım, kültür-turizm ve küresel finans merkezi) tespit edilmiş ve İstanbul’un benchmark yapabileceği şehirler belirlenmeye çalışılmıştır.
Başarılı şehirlerin örnek uygulamalarına ise beşinci bölümde değinilmiştir. Bu kapsamda kentsel hayat kalitesi konusunda son on yıldır dünyada başarılı şehir olarak seçilen Viyana’daki uygulamalar yönetim felsefesi ve planlama yaklaşımı, ekonomi, ulaşım, çevre, enerji, açık ve yeşil alanlar ile sosyal altyapı başlıkları altında ele alınmıştır.
Çevre konusunda Stockholm Büyükşehir Belediyesi’nin çalışmaları ince-lenmiş, inovatif yerel hizmetler konusunda Tokyo’daki inovatif belediyecilik uygulamaları, startuplara yönelik çalışmalar açısından Fukuoka’daki çalışmalar,
Japonya’daki ödüllü yerel yönetim projeleri (Misono Wing City Projesi, Tsuciyu Onsen Canlandırma Projesi, Akıllı ve Sağlıklı Yaşam Şehri Projesi, Japonya’nın ilk Kamu-Özel Güvenlik Gözetleme Sistemi Projesi, Atık Suların Tümüyle Geri Kazanılması Projesi, Muroran Yeşil Enerji Şehri Projesi, Akıllı ve Ekolojik Ma-halle Projesi) hakkında bilgiler verilmiştir. Ayrıca, diğer ülkelerdeki inovatif yerel yönetim uygulamalarına da değinilmiştir. Bu çerçevede Singapur Optimal Arazi Kullanım Programı, İnteraktif Bilişim Projesi, Wyndham Holografik Şehir Pro-jesi, Gwangju Büyükşehir Belediyesi’nin Sıfır Karbonlu Şehir Projesi ile Güney Kore’de uygulanan Sıfır Gıda İsrafı Projesi incelenmiştir.
Ulaşım başlığı altında dünyada kentsel ulaşım hizmetlerinin en iyi yürütül-düğü mega şehirlerden biri olan Chicago’da ulaşım hizmetleri ile dünyanın çeşitli şehirlerinde başarılı kentsel ulaşım uygulamaları (bisiklet destekleme, yaşayan sokak, ücretli giriş, bulvar yayalaştırma çalışması, elektrikli otobüsler, elektrikli motosikletler ve scooterlar, düşük emisyonlu bölge uygulaması, arabasız gün, yürüyüş bantlı elektrikli bisiklet ve kavşak boyama sanatı) hakkında bilgiler verilmiştir.
Kültür ve turizm başlığı altında Liverpool’da kültür, Dubai’de turizmi ve Ka-nazawa’da geleneksel sanatlar alanında yapılan çalışmalara değinilmiştir. Küre-sel finans merkezi başlığı altında Londra, Dubai ve Singapur’un küreKüre-sel finans merkezi niteliğini kazanmasına yönelik yapılan çalışmalar incelenmiştir. Sonuç bölümünde ise kapsamlı bir değerlendirme yapılmış ve faydalı olacağı düşünülen tavsiyelerde bulunulmuştur.
B
u bölümde İstanbul İl Çevre Düzeni Planı, İstanbul Bölge Planı, İstanbul Büyükşehir Belediyesi 2020-2024 Stratejik Planı, İstanbul Sanayi Strateji Belgesi, İstanbul İl Sanayi Durum Raporu, İstanbul Ulaşım Ana Planı, Gayrimenkul Sektörü ve İstanbul Saha Araştırması, Türkiye Gayrimenkul Sek-törü 2019/IV Raporu, Türkiye Turizm Stratejisi-2023, Marmara Havzası Koru-ma Eylem Planı, İstanbul Uluslararası Finans Merkezi Stratejisi ve Eylem Planı, On Birinci Kalkınma Planı, Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi ile Kentsel Yaşam Kalitesi Özel İhtisas Komisyonu Raporu incelenerek İstanbul’u doğrudan ilgi-lendiren amaçlara, hedeflere ve tespitlere yer verilmiştir.2.1. İSTANBUL İL ÇEVRE DÜZENİ PLANI1 (2009)
İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nce hazırlanan ve 15.06.2009 tarihinde onay-lanarak yürürlüğe giren 1:100.000 Ölçekli İstanbul İl Çevre Düzeni Planı’nda İstanbul şehrinin vizyonu “çevresel, toplumsal ve ekonomik sürdürülebilirlik ilkeleri doğrultusunda özgün kültürel ve doğal kimliğini koruyarak gelişen, küresel ölçekte rekabet gücüne sahip, bilgi toplumuna dönüşen, yaşam kalitesi yüksek bir İstanbul” olarak ifade edilmiştir.
Planın amacı ise “İstanbul’a; sahip olduğu tarihî, kültürel ve doğal kimlik değerleri ile özdeşleşen, kentin öncelikle kültür ve turizm alanlarındaki üstün-lüklerini ön plana çıkaran, çevresel, ekonomik ve toplumsal sürdürülebilirlik ilkelerini mekâna yansıtarak yaşam kalitesini yükselten, iktisâdî yapısını bilim ve teknolojiye dayalı ticâret ve hizmet ağırlıklı bir ekonomiye dönüştüren, etkin ve katılımcı bir kent yönetimi/yönetişimi yapılandırmasında, kurumsal ve mekânsal planlarını verimli bir araç olarak kullanan küresel ölçekte güçlenmiş bir kent statüsü kazandırmak” olarak tanımlanmıştır.
Plan kapsamında sanayi ve ticâret, turizm, ulaşım, lojistik, demografi ve sosyal yapı, kültür ve tabiat varlıkları, konut, sosyal altyapı, teknik altyapı, kentsel ya-şam kalitesi, kentsel kimlik, nüfus artışı ve şehrin planlanmasına dâir tespitlere, sorunlara, stratejilere ve hedeflere yer verilmiştir.
1 İstanbul Büyükşehir Belediyesi, 1:100.000 Ölçekli İstanbul Çevre Düzeni Planı Raporu, İstan-bul Büyükşehir Belediyesi Şehir Planlama Müdürlüğü, 2009.