Gelir vergisi stopajı teşviki uygulama sonuçları

Belirtildiği üzere 5084 sayılı Kanun çerçevesinde uygulanan gelir vergisi stopajı teşviki Maliye Bakanlığınca (Vergi Daireleri) yürütülmektedir. Ancak Maliye Bakanlığı tarafından gelir vergisi stopajı teşvikine ilişkin uygulama verileri tutulmadığından söz konusu tedbire ilişkin veriler temin edilememiştir. Diğer taraftan hem gelir vergisi stopajı teşviki hem de sigorta primi işveren hissesi teşviki Kanun kapsamındaki bölgelerde istihdam üzerindeki yüklerin hafifletilmesi amacıyla uygulanmaktadır. Dolayısıyla sigorta primi işveren hissesi teşvikinden yararlanan bütün firmaların aynı zamanda gelir vergisi stopajı teşvikinden de yararlandığı varsayılarak tedbirin uygulama verileri bir önceki bölümde verilen sigorta primi işveren hissesi teşvikinden yararlanan çalışanların sayısı üzerinden hesaplanmaya

163 _{Sigorta primi işveren hissesi teşvikinin uygulama sonuçlarının iller itibarıyla dağılımı Ek-IV’te}

çalışılmıştır. Buna göre aylık bazda tutulan sigorta primi desteği bilgilerinden yola çıkılarak desteğin uygulandığı dönemin asgari ücret limitleri çerçevesinde tahmini gelir vergisi stopajı teşvikinin miktarları oluşturulmuştur.

Kutu 4.3. 5084 sayılı Kanun ve Asgari Geçim İndirimi Yükü

Kaynak: Karaoğlu, Ali. “5084 Sayılı Kanun ve Asgari Geçim İndirimi Yükü”. Mesaj. 25.09.2008. 04.04.2009. <http://www.alomaliye.com/2008/ali_karaoglu_5084.htm>

Gelir vergisi stopajı teşviki ile ilgili bir diğer önemli husus ise, 5766 sayılı Kanun ile getirilen asgari geçim indirimi uygulamasıdır. Bu uygulama çerçevesinde, asgari ücret üzerinden çalışanların aile durumları esas alınarak çalışanlara belirli miktarlarda ilave gelir sağlanmaktadır. Asgari geçim indirimin 5084 sayılı Kanun çerçevesindeki teşviklerden faydalanan firmalara yansıması ise, 5766 sayılı Kanununa dayanılarak yayımlanan 267 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde

5766 sayılı Kanunun 8-ç maddesiyle Gelir Vergisi Kanunu'na eklenen 73. maddede, “01.01.2008 tarihinden geçerli olmak üzere 5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 3'üncü maddesi kapsamında gelir vergisi stopajı teşviki uygulanan ücretlerin vergilendirilmesinde, öncelikle Kanunun 32'nci maddesinde yer alan asgari geçim indirimi dikkate alınır.” hükmü yer almış ve bu maddede yer verilen yetkiye dayanılarak çıkarılan 267 Seri Nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile teşvikin nasıl uygulanabileceği açıklanmıştır.

Asgari geçim indirimi tutarı, yapılan düzenleme uyarınca ücret üzerinden hesaplanan gelir vergisinden öncelikle mahsup edilecektir. Asgari geçim indirimi mahsubu yapıldıktan sonra kalan gelir vergisi tutarı işveren tarafından terkin edilecek tutar olacaktır. Ancak, terkin edilecek tutar, 5084 sayılı Kanunun 3'üncü maddesi uyarınca asgari ücret üzerinden hesaplanan gelir vergisi tutarından fazla olamayacağından asgari ücret üzerinden hesaplanan tutardan asgari geçim indiriminin mahsup edilmesi sonucu kalan tutar terkine konu edilecektir.

Söz konusu Tebliğde yer alan 3 No’lu örnek ele alınacak olursa;

Mardin ilinde organize sanayi bölgesi dışında faaliyet gösteren (B) A.Ş. 30 işçi istihdam etmektedir. Ocak 2008 döneminde çalışanlarından tevkif ettiği Gelir Vergisi tutarı 3.000 TL'dir. 30 işçi için Asgari Geçim İndirimi Bordrosunda hesaplanan asgari geçim indirimi ise 1.900 TL'dir. Buna göre, (B) A.Ş.'nin 30 işçi için yararlanacağı terkin tutarı şöyle hesaplanmaktadır:

- Ücretler üzerinden hesaplanan gelir vergisi 3.000,00 TL

- Asgari ücret üzerinden hesaplanan gelir vergisi (30 x 77,57) = 2.327,10 TL - Hesaplanan asgari geçim indirimi (30 x 66,4) = 1.900,00 TL(*)

- 5084 sayılı Kanun kapsamında terkin edilebilecek tutar (2.327,10 – 1.900) = 427,10 TL - Vergi dairesine ödenecek tutar [3.000-(1.900+427,1)] = 672,90 TL

Örnekte görüldüğü üzere 5084 sayılı Kanuna göre 2.327,10 TL'lik gelir vergisi stopajı teşviki, daha sonra çıkarılan Gelir Vergisi Kanunu değişikliği ile 427,10 TL'ye düşmüştür.

olmuştur. Buna göre 5084 sayılı Kanun çerçevesindeki teşviklerden faydalanan işletmelerde çalışanların asgari geçim indirimi tutarları, işletmelerin hesaplanan gelir vergisinden öncelikle mahsup edilecek ve daha sonra kalan gelir vergisi tutarı işveren tarafından terkin edilecek tutar olacaktır. Bir başka deyişle teşvikten faydalanan işletmeler her bir çalışanı başına asgari geçim indirimi miktarı kadar teşvikten faydalanamamış olacaktır. Dolayısıyla söz konusu tedbirin uygulama verileri hesaplanırken, 01.01.2008 tarihinden sonraki tutarlarda çalışan başına 2008 yılı için ortalama 60 TL ve 2009 yılı için ortalama 70 TL asgari geçim indirimi olduğu kabul edilmek suretiyle bu rakamlar üzerinden hesaplanan toplam miktar, gelir vergisi stopajı teşviki kapsamında hak edilmesi öngörülen teşvik tutarından çıkarılmıştır.

5084, 5350 ve 5615 sayılı Kanunlar çerçevesinde yürütülen tedbirin Mart 2004-Ekim 2009 dönemindeki uygulamalarının tümü dikkate alındığında, tedbirin toplam maliyetinin cari fiyatlarla 888,4 Milyon TL olduğu tahmin edilmektedir.

Tablo 4.2. Gelir Vergisi Stopajı Teşviki Uygulamasının 5084, 5350 ve 5615 Sayılı Kanunlara ve Yıllara Göre Dağılımı

20041 _{2005 2006 2007 2008 2009}2 ORTALAMA / TOPLAM Teşvikten Faydalanan İşletme Sayısı (adet) 5084 Sayılı Kanun 23.161 37.066 32.671 28.111 23.791 19.167 27.328 5350 Sayılı Kanun - 973 2.248 2.789 - - 2.003 5615 Sayılı Kanun - - - 15.118 22.254 21.672 19.681 TOPLAM 23.161 38.039 34.919 46.018 46.045 40.839 38.170 Teşvikten Faydalanan Sigortalı Sayısı (kişi) 5084 Sayılı Kanun 77.211 140.018 157.137 143.819 126.265 97.448 123.650 5350 Sayılı Kanun - 61.604 140.296 178.492 - - 126.797 5615 Sayılı Kanun - - - 438.647 565.922 526.537 510.369 TOPLAM 77.211 201.622 297.433 760.957 692.187 623.985 442.233 Teşvik Miktarı (1.000 TL) 5084 Sayılı Kanun 34.369 81.814 99.619 99.468 22.619 12.455 350.345 5350 Sayılı Kanun - 27.115 91.179 41.302 - - 159.596 5615 Sayılı Kanun - - - 205.673 104.682 68.119 378.474 TOPLAM 34.369 108.929 190.798 346.443 127.301 80.574 888.415 Kaynak: SGK (17.12.2009) verileri baz alınarak oluşturulmuştur.

(1) Mart-Aralık dönemini kapsamaktadır. (2) Ocak-Ekim dönemini kapsamaktadır.

2004 yılında 34,4 Milyon TL olarak gerçekleşen tedbir kapsamında sağlanan toplam teşvik miktarı, 2005 ve 2006 yıllarında, 5350 sayılı Kanunun da devreye girmesi ile kademeli bir şekilde artarak sırasıyla 109 Milyon TL ve 190,8 Milyon TL olmuştur. 2007 yılında ise mevcut istihdamı da kapsayacak şekilde tedbirin uygulamasını genişleten 5615 sayılı Kanun yayımlanmış ve sağlanan teşvik miktarında ciddi bir artış olmuştur. Nitekim Tablo 4.2’den görüldüğü üzere 2007

yılında sağlanan toplam teşvik miktarı, önceki üç yılın toplamından daha fazla olmuştur.

Ancak yapılan düzenlemeler neticesinde 2008 yılı başından itibaren geçerli olmak üzere asgari geçim indirimi yükü Kanunlar kapsamındaki işletmelere aktarılmış ve net faydalanıcı sayısı artmasına rağmen, sağlanan teşvik miktarı ciddi bir biçimde azalmıştır. Bir başka deyişle asgari geçim indirimi uygulaması, 5084 sayılı Kanun ile sağlanan gelir vergisi stopajı teşvikini hemen hemen devre dışı bırakmıştır.

Ayrıca yine sigorta primi işveren hissesinde olduğu gibi 5350 sayılı Kanun çerçevesinde asgari istihdam yaratma koşulunun 30 olarak belirlenmesi nedeniyle, söz konusu Kanun kapsamındaki uygulamanın etkileri diğer Kanunlara göre düşük seviyede kalmıştır.

Şekil 4.4. Gelir Vergisi Stopajı Teşviki Uygulama Sonuçlarının İller İtibarıyla Dağılımı

Kaynak: SGK (17.12.2009) verileri baz alınarak oluşturulmuştur.

Tedbire ilişkin verilerin düzenlenmesinde sigorta primi işveren hissesi teşvikine esas olan değerler kullanıldığından teşvik miktarının il bazındaki dağılımının sigorta primi işveren hissesi teşvikindeki ile aynı olması beklenmektedir. Ancak asgari geçim indirimi uygulamasının 2008 yılı başında devreye girmesi ile tedbirin iller itibarıyla dağılımında bazı minimal değişimler görülmüştür. Yine de önemli bir değişiklik olmaksızın, teşvikten en fazla yararlanan iller, Kahramanmaraş,

Diyarbakır, Malatya, Düzce, Afyon, Uşak, Ordu ve Sivas olmuştur. Ardahan, Çanakkale (Gökçeada ve Bozcaada), Kilis, Tunceli, Ağrı, Artvin, Bayburt, Bitlis, Iğdır ve Hakkari illerinin ise teşvikten aldıkları paylar oldukça düşük kalmıştır. Diğer taraftan sigorta primi işveren hissesi teşvikine benzer şekilde, gelir vergisi stopajı teşvikinin iller bazındaki dağılımında da genel olarak dengeli bir yapı gözlenmektedir.164