Expo organizasyonları 1931 yılından sonra belirlenen bir tema ile ilgili oluşturulmaya başlanmıştır. Dünya genelinde düzenlenen önemli Expo organizasyonları ve temaları hakkında bilgiler aşağıda verilmiştir. (Ankara Kalkınma Ajansı: 16)
3.2.1.(1958)- Brüksel Sergisi (Expo 58)
Expo 58 2. Dünya savaşından sonra 18 yıldır oluşturulamayan dünya fuarlarının yeniden başladığına dikkat çekmek için oluşturulmuştur. Fuar “dünyaya insanlığını geri vermek” teması ile gerçekleştirilmiştir.
EXPO açık kaldığı 6 aylık süre boyunca 51 milyon ziyaretçi ağırlamıştır. Günümüzde halen kullanımda olan ve özgün mimarisiyle dikkat çeken “Atomium” açılmıştır. EXPO 58 “Atom Çağı” olarak adlandırılan dönemi yansıtmaktadır. (Ankara Kalkınma Ajansı: 16)
Şekil-16: Expo 58 Genel Görünüm
Dışişleri Bakanlığı Expo 58 Türkiye Pavyonu tasarımı için bir yarışma düzenlemiştir. Yarışmada birinci olan proje uygulanmıştır.
Düzenlenen organizasyona Türkiye, Dışişleri Bakanlığı tarafından düzenlenen mimari yarışmayı kazanan projeyle katılmıştır. Projenin mimarları ise Utarit İzgi, Muhlis Türkmen, İlhan Türegün, Hamdi Şensoy, Statik: Y. İnş. Müh. Şevket Koç olmuşlardır.
Şekil-17: Expo 58 Türkiye Pavyonu
Kaynak: (URL-17)
3.2.2.(1967) Kanada Sergisi (Expo 67)
1967 yılında Montreal’de gerçekleştirilmiştir. 20. yüzyılda gerçekleştirilen Expo’lar arasında en başarılısı olduğu kabul edilmektedir. 50 milyon ziyaretçi
katılımına ulaşmıştır. “İnsan ve Dünyası” teması ile oluşturulmuştur. Kanadalı
mimar Moshe Safdietarafından tasarlanan "Habitat 67" toplu konut tasarımının en
Şekil-18:Expo67, Habitat 67 Yapıları
Kaynak: (URL-18)
Fuar alanları iki yapay ada üzerine oluşturulmuştur. Adalardan bir tanesi zaten kullanımda olduğu için o adada bulunan yeşil alanlar ve binalara zarar verilmemiştir. Diğer ada ise alan yetersizliği sebebiyle dolgu yapılarak doldurulmuştur. (Özkelle, 2006: 79)
Şekil-19: Expo 67 Genel Görünüm
3.2.3.(1970) Osaka Sergisi: Asya’da ilk dünya fuarı(Expo 70)
1970 Dünya Fuarı Asya’da düzenlenen bu ilk dünya fuarı organizasyonudur. 14 Mart 1970’de Osaka’da düzenlenmiştir. Fuarın teması ‘insanlık için ilerleme ve uyum’ olarak belirlenmiştir. Fuarda teknolojik yeniliklere ve icatlara ağırlık verilmiştir. Teknolojinin insanlığa zarar verecek şekilde değil faydalı amaçlar için kullanılması gerektiğine dikkat çekilmiştir.
Şekil-20: Expo 70 Genel Görünüm
Kaynak: (URL-20)
Osaka sergisindeki ülkelerin pavyonları ileri teknoloji yapım teknikleri kullanılarak inşaa edilmişlerdir. Türkiye Pavyonu olarak yine oluşturulan bir yarışma sonucunda kazanan proje seçilmiştir. Türkiye pavyonunun tasarımı Orhan Peker ve Ragıp Buluç tarafından yapılmıştır.
3.2.4.(1985) ‘Tsukuba’ Sergisi (Expo 85)
Tsukuba, Japonya’da gerçekleşririlen Expo 85 fuarı 6 ay açık kalmıştır. Fuar alanı 1000 dönüm üzerine kurulmuştur. Expo 85 Tsukuba sergisi’nin teması “Konut ve Çevresi, Evdeki İnsan İçin Bilim ve Teknoloji” dir.
Expo 85 de oluşturulan ülke pavyonlarında genellikle plastik esaslı malzemeler, membranlar kullanılmıştır. Elips ve dairesel formlar, kubbesel strüktürler yapıların formlarının genel hatlarını oluşturmuştur.
Expo 85 Tsukuba Sergisi’nde Türkiye pavyonu, 1970 yılında Osaka Dünya Sergisi’nde Türkiye pavyonu yarışmasını kazanmış olan Ragıp Buluç tarafından tasarlanmıştır.
Şekil-21: Expo 85 Genel Görünüm
Kaynak: (URL-21)
3.2.5.(1992) Sevilla Sergisi (Expo 92)
Expo 92 Sevilla Sergi’si 20. yy’ın son Dünya Sergisi olmuştur. İspanya’nın
Sevilla kentinde gerçekleştirilmiştir. ’Amerika’nın Keşfinin 500.
Yıldönümü’olmasından dolayı, Sevilla sergisinin ana teması ‘Yeni Bir Dünyanın Doğuşu’ olarak adlandırılmıştır. Bu tema doğrultusunda dört ana tema pavyonu oluşturulmuştur. Bunlar, ‘Keşif’, ’15. Yüzyıl’, ‘Bugün’ ve ‘Yarın’ konulu sergilerin açıldığı binalardır. Bu tasarımlar aynı zamanda serginin merkezini oluşturuyordu.
Şekil-22,23: Expo 92 Fuar Alanı Genel Görünüş
Kaynak: (URL-22, 23)
“Nicholas Grimshaw tarafından çelik ve camdan tasarlanan İngiltere Pavyonu’nun teması “sürdürülebilirlik” tir. Sevilla’nın sıcak ikliminin olumsuz etkisini avantaja çeviren yapı, tepesinde yer alan enerji panelleriyle topladığı enerjiyi 18 metre yüksekliğindeki Doğu cephesinde su duvarı oluşturmak için gerekli devir-daimde kullanmaktadır. Ana fikri geçici bir yapı olması mantığı üzerine kurulan, fuar sonrası yeniden parçalanarak kullanılabilecek şekilde tasarlanan yapı high-tech mimariye örnek teşkil etmektedir.” (Aktaran: Özkelle, 2006: 91
Şekil-24: Expo 92 İngiltere Pavyonu
Türkiye Pavyonun tasarımı yapılan Mimari Proje Yarışması sonucunda oluşturulmuştur. Yarışma sonucu Öner Tokcan, Hulusi İ. Gönül ve C. İlder Tokcan’ın tasarlamış olduğu proje 1. seçilmiştir. 1024 metrekare alan üzerine kurulu pavyon 25 metre yüksekliğinde tasarlanmıştır.
Şekil-25: Expo 92 Türkiye Pavyonu
Kaynak: (URL-25)
3.2.6.(1998) Lizbon Sergisi (Expo 98)
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 1998 yılının ‘Dünya Okyanuslar Yılı’ olarak kutlanması kararını almıştır. Expo 98 Lizbon Sergisi’nin oluşturulmasının asıl amacı okyanusların korunmasıdır. Portekiz’li ünlü denizci Vasco da Gama komutasındaki bir gemi filosunun 1498 yılında Hindistan kıyılarına ulaşması nedeniyle Batı ile medeniyetlerinin buluştuğu bu tarihi olayın 500. yılının kutlanması amacıyla Portekiz’de bir fuar açılması kararlaştırılmıştır.
Şekil-26: Expo 98 Genel Görünüş
Kaynak: (URL-26)
3.2.7.(2000)Hannover Sergisi ‘Yüzyılın Değişim’(Expo 2000)
Expo 2000 Hannover, Almanya ‘da “İnsan, Doğa, Teknoloji” başlığı altında oluşturulmuştur. 1600 dönüm arazi üzerine kurulmuştur.187 ülkenin katılımıyla gerçekleştirilen Expo 2000, 5 aylık bir süre boyunca açık kalmıştır.
Expo 2000 Hannover’de sürdürülebilirlik kavramı üzerinde durulmuş ve bu alanda çalışmalar, etkinlikler yapılmıştır.
Şekil-27: Expo 2000 Genel Görünüş
Turizm Bakanlığı’nın yönetiminde geniş bir organizasyonla gerçekleştirilen Türkiye pavyonu, Murat Tabanoğlu tarafından tasarlanmıştır.
“Hannover 2000 Expo’ya Türkiye fuarın ana teması olan sürdürülebilirlik çerçevesinde ana fikrini oluşturan bir yapı ile katılmıştır. Bu yapıda doğal malzemelerin kullanımı ve işlevsel dönüşüme ağırlık verilmiştir. Saydam, teknolojik bir örtü olan yapı, zengin Anadolu kültürünün sürekliliğini, bir anlamda gelenekselden teknolojiye simgelemektedir. Binanın kalıcı ve Expo 2000’den sonra çok amaçlı bir salon olarak kullanılabilmesi için, Alman yönetmeliklerine uyumlu tasarlanmış ve uygulanmıştır.” (Aktaran: Özkelle, 2006: 91)
Şekil-28: Expo 2000 Türkiye Pavyonu
Kaynak: (URL-28)
3.2.8.(2005) Aichi Sergisi (Expo 2005)
Aichi, Japonya’da gerçekleştirilen Expo 2005’in teması ‘Doğanın Bilgeliği’ dir. Expo 2005 178 hektar arazi üzerine kurulmuştur. Açık kaldığı 185 gün boyunca oldukça yoğun bir şekilde ziyaret edilmiştir.
Hassa Mimarlık tarafından tasarlanan Türk pavyonunu 3.662.282 kişi ziyaret etmiştir. Pavyon, Mevlana, Leonardo da Vinci, Samuel Taylor, Niyazi Mısri’nin sözleriylerinden yola çıkılarak tasarlanmıştır.
Expo 2005’ katılan 120 ülke arasında expo’nun teması olan ‘Doğanın Bilgeliğini’ hayata geçirme ve bu temayı paylaşma konusunda, en başarılı ülke pavyonuna verilecek olan ‘Doğanın Bilgeliği’ ödülünü Türkiye Pavyonu kazanmıştır.
Şekil-29: Expo 2005 Türkiye Pavyonu
Kaynak: (URL-29)
3.2.9.(2008) Zaragoza Sergisi (Expo 2008)
14 Haziran-14 Eylül tarihleri arasında İspanya Zaragoza’da gerçekleştirilmiştir. Expo 2008’in teması ‘Su ve Sürdürülebilir Kalkınma’ olarak belirlenmiştir. 105 ülkenin katılımıyla gerçekleştirilen Expo Zaragoza’yı 6 milyon kişi ziyaret etmiştir.
Şekil-30: Expo 2008 Genel Görünüş
Kaynak: (URL-30)
Türkiye pavyonunu, T Mimarlık tarafından tasarlanmıştır. Türk pavyonu, dış cephe, iç mekan tasarımı, ve içeriğinin `Su ve Sürdürülebilir Kalkınma` temasıyla uygunluğu alanında ikinci olmuştur.
Expo Zaragoza’da, Türkiye standı 1 milyon 100 bin konuk’la ziyaretçi
rekoruna ulaşmıştır. Türk Pavyonu yaklaşık bin metrekare üzerine
kurulmuştur.Pavyon dört ayrı mekandan oluşmaktadır ve Türkiye`nin tarihi öneme sahip çeşmeleri, su kemerleri, şadırvanları ve hamamlarının tanıtımı yapılmıştır.
Şekil-31: Expo 2008 Türkiye Pavyonu
3.2.10.(2010) Shanghai Sergisi (EXPO 2010)
Shanghai, Çin, “Daha iyi şehir, daha iyi yaşam” temasıyla oluşturulmuştur. 190 ülkenin ve 56 uluslararası organizasyonun katılımıyla gerçekleştirilmiştir. 73 milyon ziyaretçiyle rekor kırmıştır. Expo 2010 560 hektarlık dev bir alana kurulmuştur ve 6 ay açık kalmıştır. (Ankara Kalkınma Ajansı: 18)
Şekil-32: Expo 2010 Çin Pavyonu
Kaynak: (URL-32)
Türkiye Pavyonu 2 bin 30 metre kullanım alanına sahiptir. Pavyon’un dış cephesi ise fuarın ana temasıyla uyumlu olarak, dünyanın bilinen ilk toplu yerleşim alanı olan Çatalhöyük şehir planından esinlenerek tasarlanmıştır. Türkiye pavyonunu 7 milyondan fazla kişi ziyaret etmiştir.
Şekil-33: Expo 2010 Türkiye Pavyonu
3.2.11.(2015)Milano Sergisi (EXPO 2015)
EXPO 2015’e ev sahipliği yapmak için İzmir ve Milano aday oldu. İzmir tema olarak "Herkes İçin Sağlık: Daha İyi Bir Yaşam İçin Yeni Yollar" başlığını tercih ederken, "Gezegenimizde Beslenme: Yaşam için Enerji" temasıyla katılan Milano oylamayı kazanarak Expo 2015’e ev sahipliği yapmıştır.
Şekil-34:Expo 2015 Genel Görünüm
Kaynak: (URL-34)
Türkiye, EXPO Milano 2015'e "Geleceğin Gıdası İçin Tarihin İrdelenmesi" teması adı altında katılım göstermiştir. Türkiye Pavyonu 4170 metrekare alan üzerine oluşturulmuştur ve Expo 2015’in en büyük 5. Pavyonu olmuştur. Türkiye Pavyonu açık, yarı açık ve kapalı üç bölümden oluşmaktadır.
Pavyonun giriş kısmı, üst örtüsü “Selçuklu Yıldızı” nın stilize edilmiş şekliyle tasarlanmış yarı açık bir mekandır. Pavyonun mimari tasarıında Türk tarihine ait öğeler yer almaktadır. Bunlar çeşmeler, havuzlar, cam sanatı eserleri, özel işlemeler, doğal taşlardan oluşmaktadır.
Şekil-35, 36: Expo 2015 Türkiye Pavyonu
Kaynak: (URL-35, 36)
3.2.12.(2016) Antalya Sergisi (Expo 2016)
EXPO 2016 Antalya Sergisi’nin teması ‘’çiçek ve çocuk’’tur. Serginin sloganı ise ‘’gelecek nesiller için yeşil bir dünya’’dır. Aksu ilçesi sınırları içinde 121 dönümlük arazi üzerine kurulmuştur. Expo 2016 Antalya’nın, sergi alanında 650 bin metrekare yeşil alan, 300 bin metrekare ‘ayak basılacak alan’, 80 dönüm de göl alanı bulunmaktadır. Düzenlenen bu Expoda yapılardan çok bahçe kültürü üzerinde durulmuştur ve bu doğrultuda tasarımlar uygulanmıştır. Expo Antalya’da en çok dikkat çeken mimari unsur ise bir yarışma sonucunda tasarımı oluşturulan kuledir. Tasarlanan bu kulenin farklı kotlarında seyir bölümleri ve en üst kotunda ise 360 derece panoramik bakış sunan açık seyir terası bulunmaktadır.
Şekil-37, 38: Expo 2016 Simge Yapısı Kule ve Genel Görünüş
4.HIGH TECH HAREKETİN DOĞUŞU, ÖZELLİKLERİ VE UYGULANDIĞI MİMARİ YAPILAR