Geçerlik ve Güvenirlik

Geçerlik bir çalışmanın bulgularının doğru olup olmadığına, güvenirlik ise sonuçların tekrar ölçüldüğünde aynı sonuçları tekrar verip vermemesine bağlıdır (Yıldırım ve Şimşek, 2004, s. 90). Yani güvenirlik, aynı ölçeğin aynı örneklem üzerinde yine aynı sonuçları verip vermeyeceğini gösterir.

Nicel veriler için önce pilot çalışma yapılarak daha geniş bir çalışma alanına uygulanmadan önce veri toplanarak ölçeğin geçerliliği ve güvenirliği test edilmiştir. Aynı zamanda ölçek, yazar ve dört uzman tarafından hem maddelerin ölçmek istenen özelliklere

uyumluluğu için hem de ölçeğin araştırma sorularına ve teorik çerçeveye uygunluğu için bir kaç kez kontrol edilmiştir.

3.7.1 Pilot çalışma

Örgütsel Davranış Ölçeğinin geçerlilik ve güvenirlik çalışması Berger (2002) ve Aypay ve Bektaş (2010) tarafından yapılmıştır. Bu çalışmalar dikkate alınarak 5’li likert tipinde her biri altı sorudan oluşan ‘insan kaynaklarına dayalı, bürokratik, sembolik, sisteme dayalı ya da politik’ boyutları içeren 30 maddelik ölçek pilot olarak her bölgeden bir üniversite seçilerek 7 üniversitedeki (Tablo 11) 140 öğretim elemanına posta yolu ile gönderilmiştir.

Tablo 11. Pilot Uygulama İçin Seçilen Üniversiteler

İl Üni. Adı Kuruluş yılı Bölge

1. İstanbul İstanbul 1933 Marmara

2. Erzurum Atatürk 1957 Doğu Anadolu

3. Ankara Gazi 1982 İç Anadolu

4. Uşak Uşak 2006 Ege

5. Rize R.T. Erdoğan 2006 Karadeniz

6. Adıyaman Adıyaman 2006 G. Doğu Anadolu

7. Osmaniye Korkut Ata 2007 Akdeniz

Pilot uygulama sonrasında yapılan faktör analizi sonuçlarına göre bazı maddeler çıkarılıp yerine başka maddeler eklenmiş ve bazı maddelerdeki ifadeler değiştirilmiştir. Özellikle bazı maddelerin (3, 6, 10, 14, 22, 28) olumsuz olarak anlaşılmasından dolayı ifadeleri ters çevrilmiştir.

Bu noktada çalışmada kullanılan ölçeğin tekrar aynı sonuçları verip vermediği test etmek için güvenirlik çalışması yapılarak Cronbach’s Alpha katsayısı, Öz değeri (Eigen Values) vb. hesaplanmıştır. Güvenirlik çalışması için Cronbach’s Alpha katsayısı ile ölçeğin iç tutarlılığı hesaplanmıştır.

Tablo 12, örgütsel davranış ölçeği ve alt boyutlarının güvenirlik katsayıları, ortalamaları ve standart sapmalarını göstermektedir. Her boyutta altışar maddeden oluşan ve toplamda 30 maddelik olan bu ölçek faktör analizi sonucu 26 madde indirgenmiş ve bu ölçeğin toplam Cronbach’s Alpha değeri .896’dır.

Tablo 12. Örgütsel Davranış Ölçeği ve Alt Boyutlarına Ait İstatistikler Madde Sayısı α SS n Bürokratik İnsan 11 .928 2,74 .30 1072 Sembol 7 .886 3,20 .35 1072 Bürokratik 5 .741 3,33 .20 1072 Politik Sistem 3 .523 3,00 .22 1072 Toplam 26 .896 5.00 1072

İç geçerlilik ise ölçek ile istenen türde verinin toplanıp toplanmamasıyla ilgilidir (Yıldırım ve Şimşek, 2004, s. 90). İç geçerlilik içinse faktör analizi yapılarak ölçeğin boyutları tespit edilerek toplamda ölçeğin 4 boyutta toplandığı görülmüş ve istenen amaca hizmet edip etmediğine bakılarak bazı maddeler ölçekten kaldırılmıştır (Tablo 10). Aynı zamanda çalışmada iç geçerliliği test etmek için, elde edilen nitel verilerin üniversitelerin yapısal ve sembolik özelliklerini ne kadar yansıtıp yansıtmadığını karar vermek için ilgili literatür dikkate alınmış ve dört uzman tarafından toplanan veriler tartışılmıştır. Bu nedenle bu çalışmada yapısal özelliklerden büyüklük ve yaş, coğrafi konum, temel süreç ve çevre, strateji ve amaçlar, bilgi teknolojisi (web-sitelerinin görünürlük, etkililik, açıklık, mükemmellik kriterlerine göre incelenmesi) ve iş gücünün doğası (öğretim elemanı sayısı, doktora öğrenci sayısı, öğretim üyesi/öğrenci sayısı oranı ve akademik performans (2014 yılı makale puanı, toplam atıf puanı, toplam bilimsel doküman puanı) kriterleri) gibi göstergeler ile sembolik özellikler (slogan ve misyon ifadeleri), ilgili literatür dikkate alınarak yazar ve ilgili dört uzman tarafından seçilmiştir.

İncelenen konu hakkında tek bir veri kaynağının kullanılması, kapsamlı bir bakış açısının oluşmasında yeterli olmadığı için çoklu veri kaynakları kullanılarak çalışmanın geçerliliği sağlanmıştır. Faaliyet raporları, stratejik gelişim raporları, URAP (URAP, 2014) ve Webometrics istatistikleri (CSIC, 2014), sloganlar, misyonlar ile Örgütsel Davranış Ölçeği gibi çoklu veri kaynağının seçilmesinin nedeni iki boyutludur: araştırmacıya bütüncül bir bakış açısı ile üniversiteleri inceleme imkânı vermesi ve Chiper (2006)’ nin üçleme (triangulate) olarak nitelendirdiği çoklu veri kaynaklarına imkân sağlayarak iç geçerliliği güçlendirmesidir.

Karma yöntem araştırmasında araştırma geçerliliği açısından ise dizgesel geçerliliğe dikkat edilmiştir. Dizgesel geçerlik, nitel ve nicel araştırmanın yapılma sırasının araştırma sonuçlarına herhangi bir etkide bulunmayacağından emin olmaktır (Christensen, vd., 2015,

s. 425). Nitel ve nicel çalışma bileşenleri sırayla gerçekleştirildiğinde dizgesel geçerliğe ihtiyaç duyulmaktadır. Bu geçerlik türüne ilk olarak hassas bir konu hakkında derinlemesine görüşmeler yaparak nitel verilerin toplanıp bunun ardından bazı psikolojik özellikleri ölçmek için standart bir ölçek kullanarak nicel verilerin toplandığı zaman ihtiyaç duyulmaktadır (Christensen, vd., 2015, s. 425). Bu noktadan hareketle bu çalışmada doküman analizi yöntemi ile elde edilen nitel veriler toplanmış ve sonrasında üniversiteler örgütsel modelleri belirlemek için bir ölçek uygulanarak nicel veriler toplanmış ve bu sürede dizgesel geçerliğe dikkat edilerek nitel ve nicel araştırmanın yapılma sırasının araştırma sonuçlarına herhangi bir etkide bulunmayacağından emin olunarak çalışmanın geçerliği sağlanmıştır.

Ayrıca ölçek maddeleri etik açıdan Uşak Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler alanından beş uzmandan oluşan Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu tarafından incelenmiş ve elde edilen etik kurul raporu (EK-6) ile ölçeğin etik açıdan uygulanabilir olduğuna karar verilmiş ve bilimsel yayın ve etik açıdan herhangi bir yanlışa sebebiyet verecek bir özelik taşımadığı görülmüştür.

109

4. BÖLÜM

BULGULAR

Çalışmanın bu bölümünde Türk devlet üniversitelerindeki nitelik ve nicelik ile çeşitlilik ve homojenleşme konularını anlamak için sorulan araştırma sorularına ilişkin bulgulara yer verilmiştir.