Güzel sanat eserlerinin çoğaltılması, diğer eser türlerine göre özellikli durum arz ettiğinden kanun koyucu tarafından bazı özel düzenlemeler yapılmıştır. Bu nedenle bu eser grubu için çoğaltma hakkı ayrı bir başlık altında incelenecektir.
Güzel sanat eserleri yaratılırken sanatçı eşsiz duygularla bir eser yaratır ve bu nedenle güzel sanat eserleri tektir, bir benzeri yapılamaz138. Yaratılan eser tekrarlanmaya çalışılsa bile bu imkânsızdır, çünkü eser sahibinin eserini yaratırken bir araya getirdiği duygular tekrarlanamaz. Bir başka kimse söz konusu eserdeki temayı tekrarlasa bile bu çoğaltma sayılamaz çünkü temanın herkeste uyandırdığı duygular farklıdır. Güzel sanat eserlerinin benzersiz olma özelliği sebebiyle herkes esere kendi hususiyetini katacağından çoğaltmanın varlığından bahsedilemeyeceği, somut olaya göre ya bir işleme eserin ya da yeni bir eserin varlık bulacağı kabul edilmektedir139. Dolayısıyla, bir güzel sanat eseri özelliği gereği ancak aslına benzer şekilde yapılarak veya birebir kopyası kullanılarak çoğaltılabilecektir140
.
Güzel sanat eseri niteliğini haiz fotoğrafın katalog ve internet web sitesinde kullanılması141 , dergide yayımlanması142 , tablonun takvimde kullanılması,
138 ELİRİ, s.67; Yargıtay 11. HD., 10.03.2014 T., 2013/15987 E., 2014/4498 K. (https://emsal.yargitay.gov.tr/VeriBankasiIstemciWeb/GelismisDokumanAraServlet, son erişim tarihi: 06.04.2016).
139
GENÇ ARIDEMİR, s.65-66; SARAÇ, s.3145; ATEŞ’e göre, bu durumda taklit veya işlenme ortaya çıkar. ATEŞ, Hakların Kapsamı ve Sınırlandırılması, s.166-167.
140 ERDİL, Şerh, Cilt 1, s.652. 141
Yargıtay 11. HD., 31.10.2005 T., 2004/11266 E., 2005/10524 K. sayılı kararı (http://legalbank.net/belge/y-11-hd-e-2004-11266-k-2005-10524-t-31-10-2005-eser-sahibinin- mali-haklari/328616/katalog%2b%C3%A7o%C4%9Faltma, son erişim tarihi: 12.04.2016). 142 Kişinin hususiyetini yansıtan bir fotoğrafın üçüncü bir kişi tarafından kendi hususiyetini katmaksızın yeniden fotoğraflanması ve izinsiz bir şekilde çoğaltılıp dağıtılması halinde ortada bir işlenme eserin var olmadığı, aksine eser sahibinin çoğaltma ve yayma hakkının ihlal edildiğini kabul etmek gerektiğine dair İstanbul 4. Asliye Ticaret Mahkemesi’nin 1996/910 E. Sayılı dosyasına sunulan 16.12.1997 tarihli bilirkişi raporu için bkz. Gürsel ÜSTÜN, Fikri Hukukla İlgili Bilirkişi Raporları II (ÜSTÜN, Bilirkişi Raporları II), İstanbul 2001, s.1-9; Yargıtay 11. HD.,
alışveriş merkezi duvarında asılı bulunan yağlı boya resmin sanatçının klibinde kullanılması143
çoğaltma hakkının ihlali hallerine örnek olarak gösterilebilir. Ancak el hüneri kişiden kişiye farklılık gösterdiği için, bir güzel sanat eserinin el ile aynen yapılması durumunda sahibinin hususiyetini taşıyacağından örnek alınan eserin kopyalandığından bahsedilemeyecektir, dolayısıyla çoğaltma hakkının ihlali söz konusu olmayacaktır144
.
Bir eserin eser sahibi dışında başkaları tarafından çoğaltılabilmesi için mutlaka eser sahibinin izni gerekir. Aynı kural FSEK’te sayılan eser türleri kapsamındaki güzel sanat eserleri için de geçerlidir.
Kanun koyucu FSEK m. 22 f. 2’de yer alan “… Mimarlık eserlerine ait plan, proje ve krokilerin uygulanması da çoğaltma sayılır.” düzenlemesi ile FSEK m. 4 uyarınca koruma gören, güzel sanat ve estetik niteliği olan, sahibinin fikri emeği neticesinde oluşan ve hususiyetini yansıtan mimari eserlere ait plan, proje veya krokilerin uygulanarak çoğaltılması ile ilgili özellikli bir durumu hüküm altına almıştır145
. Doktrinde genel kabul gören bir görüşe göre, mimarlık eserlerine ait planın, projenin ve krokilerin herhangi bir değişiklik yapılmadan aynen uygulanması hali eserin çoğaltılması olarak kabul edilmiştir146
. Ancak doktrinde
20.06.2005 T., 2005/7450 E., 2005/6622 K. sayılı kararı (http://legalbank.net/belge/y-11-hd-e- 2005-7450-k-2005-6622-t-20-06-2005-mali-ve-manevi-haklar/227203/foto%C4%9Fraf%2b%C3 %A7o%C4%9Faltma, son erişim tarihi: 12.04.2016).
143 Yargıtay 11. HD., 05.07.2011 T., 2010/691 E., 2011/9301 T. sayılı kararı (http://legalbank.net/belge/y-11-hd-e-2010-691-k-2011-9301-t-05-07-2011-telif-ucretinden- kaynaklanan-tazminat-talebi/909453/g%C3%BCzel+sanat%2b%C3%A7o%C4%9Faltma, son erişim tarihi: 13.04.2016).
144 Bilge KILIÇ, Türk Fikir Ve Sanat Eserleri Hukukunda Eser Sahipliği (“KILIÇ, Eser Sahipliği”), Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2003, s.83.
145 Kanun koyucunun buradaki amacı, yalnızca mimari eserin projesinin kopyalanması ihtimalinin önlenmesi değil, projenin üçüncü bir şahıs tarafından uygulanması halinin de engellenmesidir. HİRSCH, Fikrî Sây, s.168; Eser niteliğindeki mimari projelerin kısmen dahi olsa zemine uygulanmasının FSEK m. 22 f. 2 uyarınca çoğaltma teşkil edeceği, çoğaltma hakkının ihlaline ilişkin tazminat tutarının mimari projenin bütününe göre değil, uygulamaya geçirilen kısım için hesaplanması gerektiğine karar verilmiştir. Yargıtay 11. HD., 04.02.2015 T., 2014/15946 E., 2015/1237 K. sayılı kararı (https://emsal.yargitay.gov.tr/VeriBankasiIstemciWeb/Gelismis DokumanAraServlet, son erişim tarihi: 24.05.2016).
146 TEKİNALP, s.186, p.95; BELGESAY, s.76; AYİTER, s.125; GENÇ ARIDEMİR, s.67-68; EREL, Telif, s.164; GÜNEŞ, Telif, s.121; SULUK/ORHAN, s.380; Fırat ÖZTAN, s.359; Yargıtay 11. HD., 19.03.2002 T., 2001/10702 E., 2002/2515 K. sayılı kararı (http://legalbank.net/belge/y-
bizim de katıldığımız bir başka görüşe göre ise mimari eserler uygulanırken çoğunlukla hazırlanan plan, proje veya krokiye uygun inşa edilmez. Bu görüş uyarınca, söz konusu mimari eser uygulanırken “zorunlu işlevsel faktörler” sebebiyle yapılacak değişikliklerin FSEK m. 16 f. 2 uyarınca zorunlu değişiklik olarak nitelenmesi mümkün ise çoğaltma147; ancak söz konusu değişiklikler “değişik estetik ihtiyaçlar” nedeniyle yapılmakta ise işlenme olarak kabul edilmektedir148.
Ayrıca, mimari esere ait plan, proje ve krokilerin fotoğraflanması veya fotokopi yoluyla kopyalanması halinde de güzel sanat eserinin birebir kopyalanması söz konusu olduğundan, çoğaltma olarak kabul edilmektedir149
.
FSEK m. 57 f. 2 düzenlemesi ile bir güzel sanat eseri üzerinde çoğaltma hakkına sahip kişiden güzel sanat eserini çoğaltmaya yönelik kalıp ve çeşitli çoğaltma aletlerinin zilyetliğini elde eden kimsenin, aksi taraflarca kararlaştırılmaması halinde, çoğaltma hakkını da kazanmış sayılacağı hüküm altına alınmıştır150
.
11-hd-e-2001-10702-k-2002-2515-t-19-03-2002-yargitay-11-hukuk-dairesi-karari/442054, son erişim tarihi: 11.04.2016); Yetkili makamlardan gerekli izinlerin alınması amacıyla davacıya ait mimari projeyi kendisine aitmiş gibi gösteren davalının bu eyleminin eser sahibinin çoğaltma hakkını ihlal ettiğine ilişkin karar için bkz. Yargıtay 11 HD., 20.09.2011 T., 2011/7660 E., 2011/10605 K. sayılı kararı (http://www.kazanci.com/kho2/ibb/files/dsp.php?fn=11hd-2011- 7660.htm&kw=`5846/ m.22`#fm, son erişim tarihi: 26.05.2016).
147 Mimari eserin uygulanması sırasında eserin bütünlüğünü bozmayan ve estetik görünümünü değiştirmeyen, kullanım amacına uygun olacak şekilde zorunlu bir takım değişikliklerin yapılması ile ilgili eser sahibinin ayrıca izninin alınmasına gerek bulunmadığı, dolayısıyla çoğaltma hakkının ihlal edilmeyeceğine ilişkin olarak bkz. Yargıtay 11. HD., 07.12.2007 T., 2006/8353 E., 2007/15508 K. sayılı kararı (http://legalbank.net/belge/y-11-hd-e-2006-8353-k-2007-15508-t-07- 12-2007-mimari-projeye-aykirilik/593871/g%C3%BCzel+sanat%2b%C3%A7o%C4%9Faltma, son erişim tarihi: 13.04.2016).
148
GENÇ ARIDEMİR, s.67-68; Bir mimari projenin yapım aşamasında değişikliğe uğranmadan inşa edilmesi haline çok nadir rastlandığı, mimari projenin değişikliğe uğrayarak inşa edilmesi halinde mimari eserin çoğaltılması değil işlenmesinin söz konusu olacağına ilişkin İstanbul 7. Asliye Ticaret Mahkemesi’nin 1996/724 E. sayılı dosyasına sunulan 05.09.1999 tarihli bilirkişi raporu için bkz. ÜSTÜN, Bilirkişi Raporları II, s.63-75.
149 TEKİNALP, s.186, p.95; AYİTER, s.125; GENÇ ARIDEMİR, s.68; Eğer mimari esere ait plan, proje, kroki güzel sanat eseri mahiyetinde ise kopyalanması halinde güzel sanat eserinin çoğaltılmasından, eğer ki güzel sanat eseri niteliğini haiz değil ise ilim ve edebiyat eserinin çoğaltılmasından bahsedilecektir. SARAÇ, s.3144.
150 ŞAHİN, s.114; KARAHAN/SULUK/SARAÇ/NAL, s.97; GÜNEŞ, Telif, Ekler bölümü altında s.508-511’de nakledilen Yargıtay 11. HD., 31.10.2005 T., 2004/11266 E., 2005/10524 K. sayılı kararı; ERDİL, Şerh, Cilt 1, s.652 altında dn. 535’de nakledilen Yargıtay 4. HD., 23.02.1973 T.,
Ancak doktrinde, bu maddede geçen kalıp ve sair çoğaltma aletleri ifadesinin dar yorumlanması gerektiği, yalnızca eserin kopyalanmasını sağlayacak bu tür gereçlerin madde kapsamında değerlendirileceği, aksine güzel sanat eserlerine ait plan, proje, krokilerin yayımlanmasının bu madde kapsamında değerlendirilmemesi gerektiği kabul edilmektedir151
.