Film Yapımcıları

Film yapımcıları, ortaya koydukları sermaye ve organizasyon ile bir sinema eserini film üzerine tespit eden kişilerdir363_{. Film yapımcılarının eser üzerindeki} katkıları sebebiyle bağlantılı hak sahipliği kapsamında bir takım mali haklar öngörülerek yapmış oldukları katkılar hukuken koruma altına alınmıştır.

Film yapımcıları, FSEK’te 1995 yılında yapılan değişiklikten önce eser sahibi olarak anılmaktaydılar. Ancak 4110 sayılı Kanun ile FSEK’te 1995 yılında yapılan değişiklik ile film yapımcıları bağlantılı hak sahibi olarak anılmaya başladılar364

.

Film yapımcısı terimi uluslararası düzenlemeler ve FSEK’te tanımlanmamıştır. Ancak FSEK m. 80 f. 2’de film yapımcısından “…Filmlerin ilk tespitini gerçekleştiren” olarak bahsedilmiştir. Bu nitelendirmeden hareketle film yapımcısı, sesli veya sessiz görüntülerin anlaşılabilecek, çoğaltılabilecek ve iletilebilecek şekilde maddi varlığı olan herhangi bir araca kaydını ilk kez gerçekleştiren kişi olarak tanımlanabilecektir 365 _{. Ancak bu tanımdan film} yapımcılarının yalnızca sinema eserlerinin tespitini gerçekleştirdiği anlaşılmamalı ayrıca koruma süresi dolan eser veya icralar ile eser niteliğine sahip olmayan

362 _{Bu bir geçerlilik şartıdır.} 363

BOZBEL, s.395; ÇELİK, s.78.

364 _{Ayrıntılı bilgi için bkz. TOSUN, Sinema Eserleri, s.246 vd.; 92/100/AET ile FSEK’te film} yapımcıları eser sahibi ile bağlantılı hak sahipleri arasında yerini bulmuştur. BÜLTER, s.101. 365 _{BÜLTER, s.102.}

işaret ve resimlerin de tespitini gerçekleştirebileceği ve koruma konusu olabileceği kabul edilmektedir366

.

Film yapımcıları gerçek kişi veya tüzel kişi olabilir367_{. Bu kişilerin film şeritleri} üzerinde gerçekleştirmiş olduğu tespite ilişkin bağlantılı hakları, mutlak hak niteliğinde olup aslen kazanma yoluyla elde edilmiştir368

.

b. Film Yapımcılarının Çoğaltma Hakkı

Film yapımcılarının hakları, tespitini gerçekleştirdiği eser üzerinde doğmayacaktır. FSEK m. 80 f. 2’ye göre, film yapımcıları eser sahibi ve icracı sanatçı(lar)dan mali haklarını kullanma yetkisini devraldıktan sonra film şeridi üzerinde gerçekleştirmiş olduğu tespit ile ilgili bağlantılı haklara ve konumuz açısından çoğaltma hakkına sahip olacaktır. Film yapımcısı, bir sinema eserinde eser sahibi olarak kabul edilen yönetmen, özgün müzik bestecisi, senaryo yazarı ve diyalog yazarı ile varsa animatörden ve icracı sanatçıdan mali hakları369 kullanma yetkisini yazılı bir sözleşme ile devraldıktan sonra370 film şeridi üzerinde gerçekleştirmiş olduğu tespite ilişkin bağlantılı hakları, konumuz gereği çoğaltma hakkını da herhangi bir yasal engele takılmadan kullanabilecektir.

366 _{EREL, Telif, s.219-220.} 367 _{BOZBEL, s.396.} 368

ÇELİK, s.78; EREL, Telif, s.218.

369 _{ARKAN’a göre film yapımcısının eser sahibi ve icracı sanatçıdan tüm mali hakları değil} yalnızca tespit hakkını devralması yeterlidir. ARKAN, s.207-208.

370

BOZBEL, s.395; Alman hukukunda film yapımcısı eser sahiplerinden mali hakları kullanım yetkisini ruhsat sözleşmesi ile devralmaktadır; ancak Alman hukukunda filmden filme göre eser sahipliği statüsünün tanındığı kişiler değişebilmektedir, dolayısıyla film yapımcısının hakların kullanım yetkisini devralırken karışıklık yaşanmaması için bir karine kabul edilmiştir. Söz konusu karineye göre tereddüt halinde filmin yapımında çalışanların filmde görev almayı kabul ettikleri vakit sahip oldukları hakları film yapımcısına tam ruhsat sözleşmesi ile devrettikleri varsayılmıştır. OKUTAN NİLSSON, s.474-475; Film yapımcısının alacağı iznin FSEK m. 80 f. 6 uyarınca yazılı olması gerekir. Bu iznin hukuki niteliği ise, taraflar arasındaki sözleşmede bir açıklık yok ise, basit ruhsat olarak kabul edilmelidir. Ayrıntılı bilgi için bkz. ARKAN, s.208.

Eser sahibi açısından çoğaltma hakkının konusu başlığı altında bahsedilen ayrıntılar film yapımcıları için de geçerli olup tekrara kaçmamak amacıyla bu bölümde yer verilmemiştir371

.

FSEK m. 80 f. 2 b. 1’deki düzenlemeler ile film yapımcısı açısından tespitin, çoğaltma hakkı kapsamında düzenlenmediği görülmektedir. Tıpkı fonogram yapımcıları gibi yapmış oldukları işlerin doğası gereği tespit kendileri tarafından gerçekleştirildiği için film yapımcılarına ayrıca bir tespit hakkı da tanınmamıştır. Film yapımcıları tarafından yapılan tespitin yeniden bir tespiti söz konusu olamayacağı için, artık söz konusu tespitin çoğaltılması mümkün olacaktır. Film yapımcısının çoğaltma hakkı FSEK m. 80 f. 2 b. 1’de “Eser sahibinin ve icracı sanatçının izni ile yapılan tespitin, doğrudan veya dolaylı olarak çoğaltılması, … hususlarında izin verme veya yasaklama hakları münhasıran film yapımcısına aittir.” şeklinde düzenlenmiştir. Bununla birlikte, bu düzenlemeye göre, film yapımcılarının tespitleri üzerindeki çoğaltma hakkını kullanabilmeleri için eser sahibinin tespit hakkı çoğaltma hakkı kapsamında düzenlendiğinden yalnızca çoğaltma hakkı ve icracı sanatçıdan tespit ve çoğaltma haklarının ayrı ayrı devralınması gerekmektedir.

Film yapımcılarının hakları diğer bağlantılı hak sahiplerinden farklı olarak uluslararası düzenlemelerden Bern Sözleşmesi, Roma Sözleşmesi ve TRIPS’de düzenlenmemiştir.

AB hukuku açısından 2001/29/AET’nin 2’nci maddesinin (d) bendinde film yapımcılarının tespitleri üzerinde her türlü yöntem ve şekilde, doğrudan veya dolaylı, geçici veya kalıcı surette kısmen veya tespitin tamamen çoğaltılmasına ilişkin çoğaltma hakkı tanınmıştır.

Karşılaştırmalı hukukta ise, Alman ESHAHY m. 94 f. 1’de ve İsviçre ESHAHY m. 36’da film yapımcılarının çoğaltma hakkı düzenlenmiştir. İngiliz ve Amerikan

Hukuk sistemlerinde ise, film yapımcısı eser sahibi olarak kabul edilmiş ve eser olarak film tespitleri üzerinde çoğaltma hakkı tanımlanmıştır372

.

aa) İzin Hususu

FSEK m. 80 f. 2 ile film yapımcılarına ait çoğaltma hakkı “…Tespitin doğrudan ya da dolaylı çoğaltılması” şeklinde düzenlenmiştir. Yani, filmlerin ilk tespitini gerçekleştiren film yapımcılarının, her türlü araç kullanılarak doğrudan veya dolaylı olacak şekilde gerçekleştirmiş oldukları tespitin kopyalanmasına ilişkin izin verme veya yasak koyma hususunda münhasıran yetki sahibi oldukları hüküm altına alınmıştır373

.

Film yapımcısının ilk tespiti üzerindeki çoğaltma hakkının hukuka uygun bir şekilde kullanılabilmesi için film yapımcısının yanı sıra, eser sahibi, varsa icracı sanatçı, fonogram yapımcısı, radyo televizyon kuruluşunun da çoğaltma hakkına ilişkin izinleri gerekmektedir374

.

Çoğaltma hakkı, söz konusu hakkın devrini konu edinen bir sözleşme vasıtasıyla 3. kişilerce kullanılacak ise, FSEK’in 80’inci maddesinin altıncı fıkrasına göre devir sözleşmesinin yazılı olması375

şart koşulmuştur.

372 _{GÜNDEM, s.111; ARKAN, s.212.} 373

GÜNDEM, s.110; ARKAN, s.211; YAVUZ/ALICA/MERDİVAN, Cilt II, s.2774; Yargıtay 11. HD., 04.02.2014 T., 2013/10518 E., 2014/1897 K. sayılı kararında davalının korsan çekime ilişkin alması gereken önlemleri genel itibariyle aldığı, bu konuda gerekli dikkat ve özeni gösterdiği ancak günümüz teknik imkanları sebebiyle korsan çoğaltmanın engellenmesinin önlenmesinin mümkün olmaması sebebiyle film yapımcısının çoğaltma hakkının ihlal edilmesi hususunda kusurunun bulunmadığına karar verilmiştir. (http://www.kazanci.com/kho2/ibb/files/dsp. php?fn=11hd-2013-10518.htm&kw=film+yapımcısı+çoğaltma#fm, son erişim tarihi: 26.05.2016). 374 _{GÜNDEM, s.110; ARKAN, s.211.}

bb) Hak İhlalini Engelleyecek Tedbirler

Film yapımcılarının mali hakları, konumuz açısından özellikle çoğaltma hakkı ile ilgili FSEK m. 13 f. 3’te yer alan bir düzenleme mevcuttur. Söz konusu maddedeki “Filmlerin ilk tespitini gerçekleştiren film yapımcıları …, hak ihdas etmek amacı taşımaksızın, sahip oldukları hakların ihlâl edilmemesi, hak sahipliklerinin belirlenmesinde ispat kolaylığı sağlanması ve malî haklara ilişkin yararlanma yetkilerinin takip edilmesi maksadıyla, sinema … eserlerini içeren yapımlarının kayıt ve tescilini yaptırırlar.” düzenlemeye göre, film yapımcılarının gerçekleştirmiş oldukları tespitler üzerinde mali hakları ve özellikle çoğaltma hakkını elde edebilmek için Kültür ve Turizm Bakanlığı nezdinde kayıt ve tescil işlemi zorunlu376

görülmüştür. Burada kayıt ve tescil konusu olan sinema eserlerini içeren yapımlardır. Film yapımcıları için öngörülen kayıt ve tescil zorunluluğu Fikir Ve Sanat Eserlerinin Kayıt Ve Tescili Hakkında Yönetmelik m. 5’te ayrıntıları ile düzenlenmiştir.

FSEK m. 81 f. 1 ile film yapımcılarının tespitleri ile ilgili herhangi bir ihlal durumunu önlemek için sinema eserlerinin çoğaltılmış nüshalarına bandrol yapıştırılması zorunluluğu getirilmiştir. FSEK ile getirilen bu zorunluluk ile film yapımcılarının tespitlerinin izinsiz bir şekilde çoğaltılarak hem kendi hakları hem de eser sahipleri ile birlikte tespit üzerinde hakkı olan diğer bağlantılı hak sahiplerini korumak amaçlanmıştır377

.