Günlük Yaşam Becerileri Beceri Öğretim Materyali Geliştirme

Günlük yaşam becerileri ya da bir becerinin öğretim materyalini geliştirirken belirli öğelere ihtiyaç vardır. Bunlar, bireye öğretilecek davranış ya da beceriyi analiz ettikten sonra bireyin yapabildiklerini belirlemeye yönelik olarak ölçüt bağımlı ölçü araçlarının hazırlanması, bireyin yapabildiklerinin kontrol listeleri aracılığıyla belirlenmesi, becerinin uzun dönemli ve kısa dönemli amaçlarının oluşturulması, seçilen becerilere yönelik öğretim planlarının hazırlanması ve yapılan öğretimin değerlendirilmesidir (Özyürek, 2009, s.166-178; Varol, 2007, s.10-23).

2.5.3.1. Beceri Analizi ve Ölçüt Bağımlı Ölçü Araçlarının Hazırlanması

Ölçüt bağımlı ölçü araçları, öğrencinin öğretim amaçlarını gerçekleştirip gerçekleştiremediğini değerlendirmeye yöneliktir. Ölçüt bağımlı ölçü araçları, öğrencilerin düzeylerine ilişkin bilgi elde etmek üzere öğretim öncesinde, öğretim sırasında ve öğretim sonunda uygulanmaktadır. Ölçüt bağımlı ölçü araçlarının hazırlanabilmesi için ilk olarak becerinin analiz edilmesi gerekmektedir. Becerinin alt basamaklara ayılması işine beceri analizi denilmektedir (Özyürek, 2009; Varol, 2007).

Bir beceri analiz edilirken genel olarak üç yol kullanılmaktadır. İlk olarak seçilen becerinin düşünülerek ve canlandırılarak hafızadan analiz edilmesi; ikinci olarak seçilen becerinin birebir yapılarak analiz edilmesi; üçüncü olarak seçilen beceriyi doğru olarak yapan birinin gözlemlenerek analiz edilmesidir (Çankaya, 2013; Özyürek, 2009; Varol, 2007).

Beceri analizi yapılırken seçilen becerinin basamakları ileri zincirleme ve tersine zincirleme olarak iki şekilde sıralanabilmektedir. İleri zincirlemeye göre beceri basamaklandırılırken seçilen becerinin basamakları ilk yapılandan son yapılana doğru sıralanır. Ancak tersine zincirlemede beceri basamaklandırılırken becerinin basamakları son yapılandan ilk yapılana göre sıralanır (Tekin-İftar ve Kırcaali-İftar, 2004, s.67-68 ). Bir ölçüt bağımlı ölçü aracında temel üç kısım mevcuttur. Bunlar; bildirimler, ölçüt ve sorulardır. Seçilen becerinin basamakları, ölçüt bağımlı ölçü aracının bildirimler kısmını oluşturur. Ölçüt, bize ne zaman başka bir davranışa geçileceğini ve sıralanmış davranıştan sonraki basmağa ne zaman geçeceğimizi söyler. Eğer, ölçüt bağımlı ölçü aracının bireye bir kez uygulanmasıyla öğrencinin düzeyi belirlenecekse, ölçüt %100 olarak seçilmektedir (Özyürek, 2009, s.174; Varol, 2007, s.10 ).

Ölçüt bağımlı ölçü aracının sorular bölümü, bireyin yapabildiklerini belirlemede kullanılan yönteme göre iki farklı şekilde düzenlenebilir.

Bireyin becerinin basamaklarını gerçekleştirme düzeyleri belirlenirken tek fırsat yöntemi benimsenecekse, ölçüt bağımlı ölçü aracının sorular bölümünde sadece beceriyle ilgili ana yönerge ve bağımsız sütunu yer alır. Bireye ana yönerge verilir eğer doğru şekilde yaparsa bağımsız sütununa ''+'' işareti konulur, eğer yanlış yaparsa bağımsız sütununa ''-'' işareti konulur ve performans alımına son verilir. Bireyin becerinin basamaklarını gerçekleştirme düzeyi belirlenirken çoklu fırsat yöntemi benimsenecekse sorular bölümünde ana yönerge bireye verilir yapması beklenir eğer bağımsız yaparsa bağımsız sütununa ''+'' işareti

konulur, eğer bağımsız yapamazsa uygulamacı bireye sözel ipucunu verir ve beceriyi yapmasını bekler eğer yaparsa sözel ipucu sütununa ''+'' işareti konulur. Eğer sözel ipucuyla yapamazsa bu kez uygulamacı aynı işlemleri model olma ipucu uygulayarak yaptırır, bireye model olur bireyden beceriyi yapmasını bekler eğer yaparsa model olma sütununa ''+'' işareti koyar. Eğer model olma ile de yapamazsa uygulamacı bu kez fiziksel yardım uygular, bireye fiziksel yardım uygulayarak beceri basamağını yaptırır fiziksel yardım sütununa ''+'' işareti koyar performans alımını bu şekilde gerçekleştirilir. Ancak çoklu fırsat yöntemiyle performans alınırken bireyin yapamadığı beceri basamakları için uygulamacının verdiği ipuçları ile öğrenme gerçekleşebilir. (Tekin-İftar ve Kırcaali-İftar, 2004, s.65).

Araştırmada ele alınan beceriler bizzat yapıldıktan sonra becerilerin analizi yapılmıştır. Beceri basamakları ileri zincirleme yöntemine göre sıraya sokularak ölçü aracının bildirimler bölümü oluşturulmuştur. Ölçüt olarak %100 benimsenmiştir. Tek fırsat yöntemiyle öğrencinin öğretim öncesinde ve öğretim sonunda becerideki düzeyini belirlemeye yönelik olarak ölçüt bağımlı ölçü araçları hazırlama için sorular bölümüne ana yönerge ve bağımsız sütunu eklenmiştir.

2.5.3.2. Bireyin Yapabildiklerinin Belirlenmesi

Bireyin yapabildiklerinin belirlenmesi, yapılacak olan öğretime nereden başlanacağının belirlenmesine hizmet eder. Bireyin yapabildikleri belirlenirken hazırlanan ölçüt bağımlı ölçü araçlarından yararlanılır. Bireyin yapabildikleri yukarıda da söylendiği gibi tek fırsat ve çoklu fırsat yöntemine göre belirlenebilmektedir (Tekin-İftar ve Kırcaali-İftar, 2004, s.65; Varol, 2007, s.13; Snell, 1993 ).

Araştırmada, öğrencilerin bulaşık yıkama, elektrikli süpürge ile halı süpürme ve kazak katlama becerilerinden öğretim öncesi, sırası ve sonrası yapabildiklerinin belirlenmesinde tek fırsat yöntemi kullanılmıştır.

2.5.3.3. Uzun ve Kısa Dönemli Amaçların Oluşturulması

Bireyin yapabildiklerinin belirlendikten sonra uzun ve kısa dönemli amaçlar belirlenir. Belirlenen ilk amaç uzun dönemli amaçtır. Uzun dönemli amaç daima o beceriyi bağımsız şekilde yapmayı hedefleyecek biçimde oluşturulmalıdır. Sonrasında belirlenen uzun

dönemli amaca ulaştıracak kısa dönemli amaçlar oluşturulur. Zincirleme becerilerin öğretimde öğretiminde tüm beceri, ileri zincirleme ve tersine zincirleme yaklaşımları olmak üzere üç ayrı yaklaşım vardır (Özyürek, 2009, s.168; Varol, 2007, s.16).

Bu araştırmada, amaçlar, tüm beceri yaklaşımına göre düzenlenmiştir. Tüm beceri yaklaşımına göre amaç düzenlenirken, önce becerinin bütünü ile ilgili uzun dönemli amaç konulur. Daha sonra bu uzun dönemli amaca ulaşacak şekilde, becerinin bütününü içeren kısa dönemli amaçlar sıralanır. Her bir kısa dönemli amacı gerçekleştirecek şekilde alt amaçlar, önce yapılandan sonra yapılana doğru sıralanır (Snell, 1993; Tekin-İftar ve Kırcaali-İftar, 2004, s.68).

2.5.3.4. Beceri Öğretim Planlarının Hazırlanması

Bireyin beceride yapabildiklerinin belirlenmesi ve uzun ve kısa dönemli amaçların oluşturulmasından sonra, beceri öğretim planlarının hazırlanması aşamasına geçilir. Beceri öğretim planları, öğretimin gerçekleştirileceği ortamı, beceri öğretimde kullanılacak araç- gereçleri, kullanılacak pekiştireçleri ve öğretim sürecini kapsamaktadır. Beceri öğretim süreci kısmında, öğretimde seçilen ipucu işlem sürecinin uygulama süreci açıklanmalıdır (Özyürek, 2009, s.181; Snell, 1993; Varol, 2007, s.23).

Bu araştırmada hazırlanan öğretim planları, bulaşık yıkama, elektrikli süpürge ile halı süpürme ve kazak katlama becerileri için kullanılacak araçlar, öğretime hazırlık ve öğretim süreçlerini içermektedir. Öğretime hazırlık bölümünde, ortamın nasıl düzenleneceği ve kullanılacak pekiştireç belirtilmiştir. Daha sonra, öğretim süreci bölümünde, öğretim yapılabilmesi için seçilen ipucu işlem sürecinin nasıl kullanılacağına ilişkin açıklamalara yer verilmiştir.

2.5.3.5. Yapılan Öğretimin Değerlendirilmesi

Yapılan öğretimin değerlendirilmesinde bireylerin öğretim sırasında ve öğretim sona erdiğinde değerlendirilmesi yer almaktadır. Öğretim sırasında ve öğretim sonunda öğretimi değerlendirmek için hazırlanan ölçüt bağımlı ölçü araçları kullanılmaktadır (Özyürek, 2009, s.192; Varol, 2007, s.24).

Araştırmada, tek fırsat yöntemine göre hazırlanan ve becerilerin öğretimi öncesinde öğrencilerin becerideki düzeylerini belirlemek amacıyla kullanılan beceri ölçü aracı,

becerinin öğretimi sırasında yapılan değerlendirmelerde ve öğretim tamamlandıktan sonra da kullanılarak, öğrencilerin becerideki ilerlemeleri belirlenmiş ve bağımsızlığa ulaşıp ulaşmadığı saptanmıştır.