Bu araştırmanın bağımlı değişkeni, yetişkin görme engelli bireylerin günlük yaşam becerilerinden kazak katlama, bulaşık yıkama, halı süpürmeyi gerçekleştirme düzeyleri ve gerçekleştirdikleri becerileri sürdürme düzeyleridir. Araştırmanın bağımsız değişkeni ise eşzamanlı ipucu işlem süreci ile yapılan kazak katlama, bulaşık yıkama, halı süpürme öğretimdir.
Bu araştırmada tek denekli deneysel desenlerden beceriler arası çoklu yoklama modeli kullanılmıştır. Aşağıda çoklu yoklama düzeyi desenine ve beceriler arası çoklu yoklama modeline yönelik açıklamalara yer verilecektir.
3.1.1. Çoklu Yoklama Düzeyi Deseni
Bir öğretim veya davranış değiştirme programının etkiliğini birden fazla durumda değerlendirmeyi amaçlayan çoklu yoklama modeli, çoklu başlama düzeyi modelinin bir uyarlamasıdır. Ancak çoklu yoklama modellerini çoklu başlama modelinden ayıran en temel özellik, çoklu yoklama modellerinde sürekli başlama düzeyi verisi toplanılmamasıdır
(Tekin-İftar ve Kırcaali-İftar, 2012, s. 116).
Çoklu yoklama modelleri, davranışlar arası çoklu yoklama modeli, denekler arası çoklu yoklama modeli ve ortamlar arası çoklu yoklama modeli olarak üç grupta toplanabilir (Tekin-İftar, 2012, s.116). Çoklu yoklama modellerinde iki önkoşul özelliğin bulunması gerekmektedir. Bunlardan ilki durumlar (davranışlar, ortamlar ya da denekler) birbirinden farklı olmalıdır; ikincisi ise, seçilen durumlar işlevsel olarak birbirine benzer olmalıdır (Tekin-İftar, 2012, s.222).
3.1.2. Beceriler Arası Çoklu Yoklama Deseni
“Beceriler Arası Çoklu Yoklama Modeli”, bir öğretim ya da davranış değiştirme programının etkililiğini, birden fazla beceride değerlendirmeye dayalı bir modeldir. Beceriler Arası Çoklu Yoklama Modeli’nde, aynı denekte, aynı deneysel uygulamanın etkililiği en az üç beceri üzerinde sınanmaktadır (Tekin-İftar, 2012, s.231-232).
Beceriler Arası Çoklu Yokla Modeli’nin ilk evresi başlama düzeyi, ikinci evresi ise uygulamadır. Beceriler Arası Çoklu Yoklama Modeli’nde, '' a) bir beceride uygulama evresine geçilmeden önce, çocuğun o becerideki durumunu belirlemek amacıyla başlama düzeyi verileri, b) başlama düzeyi ve uygulama evrelerinde diğer becerilerdeki değişiklikleri gözlemek amacıyla yoklama verileri, c) uygulama evresi bittikten sonra çocuğun becerideki durumunu gözlemek '' amacıyla izleme verileri toplanmaktadır (Tekin-İftar, 2012, s.231-232).
3.1.3. Beceriler Arası Çoklu Yoklama Deseninin Araştırmada Uygulanması
Bu araştırmada yetişkin görme engelli bireylere günlük yaşam becerilerini edindirme, genelleme ve kalıcılığını sağlamada eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiğini belirlemek için Beceriler Arası Çoklu Yoklama Deseni kullanılmıştır. Çoklu yoklama modellerinde iki önkoşul özelliğin bulunması gerekmektedir. Bunlardan ilki durumlar (davranışlar, ortamlar ya da denekler) birbirinden farklı olmalıdır; ikincisi ise, seçilen durumlar işlevsel olarak birbirine benzer olmalıdır (Tekin-İftar, 2012, s.222).
Yukarıda geçen önkoşul beceriler temel alındığında araştırmada çalışılacak olan denekler birbirinden farklı iken seçilen kazak katlama, halı süpürme ve bulaşık yıkama becerileri günlük yaşam becerilerinden ev içi beceriler olması yönü ile de birbirleriyle benzerlik
göstermektedirler. Bu nedenle araştırmada beceriler arası çoklu yoklama deseninin kullanılması uygun görülmektedir.
Beceriler arası çoklu yoklama deseninde, deneklerden bulaşık yıkama için art arda en az üç oturum başlama düzeyi verisi toplanırken, halı süpürme ve kazak katlama becerilerinde birer yoklama verisi alınmıştır. Bulaşık yıkama becerisinde başlama düzeyi verileri kararlılık gösterdiğinde, bulaşık yıkama becerisi için deneklere eşzamanlı ipucu işlem süreci ile sağaltım uygulanmaya başlanmıştır. Sağaltım uygulamasıyla bulaşık yıkama becerisi amaçlanan ölçüt düzeyine ulaştığında, bulaşık yıkama becerisinde öğretim sonu verisi alınmış, halı süpürme becerisi için başlama düzeyi ölçümü yapılmaya başlanmıştır, bulaşık yıkama ve kazak katlama becerileri için birer yoklama verisi alınmıştır. Halı süpürme becerisi başlama düzeyi verileri kararlılık gösterdiğinde, halı süpürme becerisi için deneğe eşzamanlı ipucu işlem süreci ile sağaltım uygulanmaya başlanmıştır. Halı süpürme becerisinde uygulanan sağaltımla amaçlanan ölçüt düzeyine ulaşıldığında ya da kararlılık gösterdiğinde, kazak katlama becerisi için başlama düzeyi ölçümü yapılmaya başlanmıştır, halı süpürme becerisinde öğretim sonu verisi alınmıştır. Kazak katlama becerisinde başlama düzeyi verileri kararlılık gösterdiğinde, kazak katlama becerisi için deneğe eşzamanlı ipucu işlem süreci ile sağaltım uygulamasına geçilmiştir. Kazak katlama becerisinde uygulanan sağaltımla amaçlanan ölçüt düzeyine ulaşıldığında ya da kararlılık gösterdikten sonra, kazak katlama becerisinde öğretim sonu verisi alınmıştır.
3.1.4. Tek Denekli Deneysel Desenlerde Verilerin Analizi ve Grafik Yorumu
Tek denekli deneysel desenlerde verilerin analizi, grafiksel analiz yöntemi kullanılarak yapılmaktadır. Kullanılan bu grafikte “x” ve “y” olmak üzere iki eksen yer almaktadır. İlk eksen olan “y” ekseninde bağımlı değişkene ilişkin verilere yer almaktadır; “x” ekseninde ise bağımsız değişkene ilişkin veriler yer almaktadır. Grafiksel analiz yönteminde “x” yatay ekseni temsil ederken, “y” dikey ekseni temsil etmektedir. “x” yatay ekseninde oturumlar, ders saati, günler, haftalar gibi zaman birimleri yer almaktadır. Dikey ekseninde ise zaman birimlerine karşılık gelecek şekilde oluşum yüzdeleri yer almaktadır. “x” yatay ekseninde yer alan her bir oturuma karşılık gelen davranış oluşum yüzdesinin “y” dikey ekseni üzerindeki değeri belirlenerek işaretlenir ve bu yolla grafik oluşturulur. Başlama düzeyi ile uygulama evresinde oluşan eğriler, “x” yatay eksenine uzaklıkları bakımından karşılaştırılarak yorum yapılır (Tekin-İftar, 2012, s.224).
Bu araştırmada, eş zamanlı ipucu işlem süreci ile yapılan öğretimin, öğrencilerin günlük yaşam becerilerini kazanmalarına yol açıp açmadığını belirlemeye yönelik olarak öğrencinin sağaltım eğrileri, başlama düzeyleri ve yoklama verileri dikkate alındığında; sağaltım eğrileri, başlama düzeyleri eğrilerinden ve yatay eksen (x) ekseninden uzaklaşıyorsa ve yoklama verileri değişiklik göstermiyorsa, uygulanan eş zamanlı ipucu işlem sürecinin, bireylerin günlük yaşam becerilerini kazanmalarına yol açtığı sonucuna varılmıştır.