Güney Kore – KOSDAQ

Menkul kıymet işlemleri konusunda tecrübe kazanan birkaç broker tarafından 1953 yılında kurulan Kore Aracı Kuruluşlar Birliği (Korea Securities Dealers Association - KSDA), ardından 1956 yılında Kore Borsası’nın ilk hali olan Daehan

226 _{A.g.e., s.21-22}

227 _{Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği, Dünya Uygulamaları Çerçevesinde}

Borsası, banka, sigorta şirketleri ve aracı kurumların katılımıyla kurulmuştur.228 Uluslararası sermaye piyasaları incelendiğinde, NASDAQ’ın dışında ana borsa dışında ayrı bir KOBİ borsası örgütlenmesinin tek başarılı örneği Güney Kore’de görülmektedir. Bunun nedeni ise, Kore Menkul Kıymetler Borsası’nın kotasyon koşullarının ağır olması ve daha hafifletilmiş kotasyon koşullarıyla ayrı bir örgütlenmeye gidilmiş olmasıdır. Piyasanın başarısı için devlet de çeşitli kesimlere çok önemli teşvikler sağlamıştır.229

1987 yılında Güney Kore, durgun olan tezgahüstü piyasayı canlandırmak için bu piyasayı teşkilatlandırma kararı almış, Aracı Kuruluşlar Birliği’ni de bu piyasayı düzenlemekle görevlendirmiştir. 1991 yılında KOSDAQ (Korean Securities Dealers Automated Quotation), tezgahüstü menkul kıymet ticareti hayata geçmiştir. 1996 yılında KOSDAQ Menkul Kıymetler Şirketi kurulmuştur.

Güney Kore ve diğer Asya ülkelerindeki bilgi teknolojisi ve yüksek teknoloji şirketleriyle, KOBİ’lerin finansman sağlamasını kolaylaştırmak amacıyla 1997 yılında KOSDAQ faaliyete geçmiştir. Kore Borsası’na göre daha basit olan kotasyon şartları ve yüksek teknoloji şirketlerinin pazarı olarak tanınması nedeniyle tercih edilen KOSDAQ’ın vizyonu, Asya’da önde gelen yüksek teknoloji şirketlerinin borsası olmaktır. 1998 yılında KOSDAQ Komitesi kurulmuş, 1999 yılında da adı KOSDAQ Borsası olarak değiştirilmiş ve şirketleşmiştir. Borsanın ortaklık yapısını; Aracı Kurumlar (yüzde 33), KOBİ Geliştirme Şirketi (yüzde 24), Menkul Kıymet Finans ve Bilgi İşlem Şirketi (yüzde 23), Aracı Kuruluşlar Birliği (yüzde 10), Takas ve Saklama Merkezi (yüzde 10) oluşturmaktadır.230 Başlıca faaliyetleri ise yatırımcılara yeni ve çeşitli yatırım araçları sunmak, girişim sermayesi ve yeni gelişen iş kolları için fon sağlanmasına aracılık etmek, yatırım sermayesi kapsamında girişim sermayesi

228 _{Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği, Güney Kore ve Türkiye Sermaye}

Piyasaları, Yayın No:14, İstanbul, Nisan 2004, s.8

229 _{Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği, KOBİ Finansmanı ve Borsa Dışı}

Teşkilatlanmış Piyasa Hakkında Rapor, s.3

230 _{Metin Kamil ERCAN, “KOBİ Borsaları Sunumu”, Balıkesir Üniversitesi, Avrupa Birliği'ne}

Giriş sürecinde KOBİ'ler: Türkiye ve Benzer Ülke Deneyimleri Sempozyumu, Bandırma, 19-22 Mayıs 2005, ppt.17

şirketlerinin yeni fonlar ihraç etmesini kolaylaştırmaktır.231 KOSDAQ’da işlem gören şirketlerin oluşturduğu KOSDAQ Listed Companies Association (KOSDAQCA) ise şirketlere çeşitli konular da destek vermekte, kendisi ile ilgili organizasyonlarda organizatör ya da sponsor kuruluş olarak yer almaktadır. Haziran 1999’da kurulan Birliğin başlıca amaçları, üyeleri ve KOSDAQ Borsası arasındaki işbirliğinin gelişimini sağlamak, KOSDAQ’a kote olan şirketlerin ve yatırımcılarının çıkarlarını korumaktır.232

KOSDAQ’ın şirketleştiği ve gelişmeye başladığı tarihin, 1997’de başlayan ve etkisini 1998 yılında da sürdüren Asya Krizi’ne denk geldiği görülmektedir. Söz konusu dönem, Kore’nin devlet politikası olarak, muhtemel krizlerin daha yumuşak ve az zararla atlatılabileceği düşüncesinden hareketle, KOBİ’lerin geliştirilmesini benimsediği dönemdir. Bu dönemde KOBİ’lerin desteklenmesi ve geliştirilmesiyle ilgili oluşturulan iki ana sistemden biri Risk Sermayesi Yatırım Ortaklıkları (RSYO), diğeri ise KOSDAQ’dır. RSYO’nın gelişebilmesi için de KOSDAQ’da işlem görme şartları çok hafif koşullar olarak talep edilmiştir. Bu şekilde bir yandan, risk sermayesi şirketlerinin KOBİ’lere yatırım yapmaları sağlanmış, diğer yandan da yatırım yapılan şirketlerin belli bir ölçeğe geldikten sonra KOSDAQ’ta halka arz edilmesi amaçlanmıştır. Ayrıca risk sermayesi şirketlerinin kendilerinin KOSDAQ’a kote olmaları ve sermaye piyasasından yeni fonlar sağlamaları mümkün olmuştur. Bu kapsamda KOSDAQ’ı geliştirmek için 1999 yılında getirilen teşvikler kapsamında aşağıda belirtilenler yapılmıştır;233

1. KOSDAQ’ta kote şirketlerin yıllık gelirlerinin yüzde 50’sini “zarar karşılığı” olarak ayırmalarına izin verilerek, vergiden muaf tutmuştur.

2. Yüklenici aracı kuruluşlar açısından, due-diligence (şirket incelemesi) prosedürü esnetilmiş ve cezalar hafifletilmiştir.

231 _{Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği, Güney Kore ve Türkiye Sermaye}

Piyasaları, s.23

232 _{A.g.e., s.25}

233 _{Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği, KOBİ Finansmanı ve Borsa Dışı}

3. Risk sermayesi şirketlerine yatırım yapan yatırımcılara temettü ve değer artış kazancı gelirlerinde vergi teşviği sağlanmıştır.

4. Devlet risk sermayesi şirketlerine yatırım yapacak mekanizmalar kurmuştur. Öncelikle, risk sermayesi şirketlerinin KOSDAQ’a kotasyon şartları çok esnek tutulmuştur. Ardından devlet, risk sermayesi şirketlerine yatırım yapan ve risk sermayesi şirketlerine kredi sağlayan kamu fonları oluşturmuştur. Ayrıca, hangi şirketlerin risk sermayesi yatırım şirketi olarak kabul edileceğine dair bir sertifikasyon sistemi getirmiştir. Böylece devlet, belli kamu kurumları vasıtasıyla bazı şirketleri risk sermayesi yatırım şirketi olarak tanımlamış ve tanınan teşviklerin kapsamını genişletmiştir. Devlet, belirlediği kurumlara “girişim sermayesi şirketi sertifikası” vermiş ve “girişim sermayesi şirketleri” daha uygun koşullarda kote olmuştur.234 2000 yılında KOSDAQ’taki toplam risk sermayesi şirketlerinin yüzde 63’ünü “sertifikalı” risk sermayesi şirketleri oluşturmuştur.

5. Ayrıca hükümet tarafından desteklenen KOSDAQ’a kote olan KOBİ’lere 5 yıllık vergi ertelemesi uygulanmaktadır.

KOSDAQ’ın işlem sistemi, KETRA, elektronik alım-satım ve başlangıçta piyasa yapıcılığı sistemidir. 1996 yılında teşkilatlanmış borsa dışı piyasanın sona ermesi ve piyasa yapıcılığının efektif bulunmaması nedeniyle bu sistem kaldırılmış, elektronik sürekli müzayede sistemine geçilmiştir. İşlem hacminin yüzde 75 gibi büyük bir bölümünün uzaktan erişim yoluyla gerçekleştiği KOSDAQ’da alım-satım emirleri, fiyat ve zaman önceliği esaslarına göre otomatik olarak eşleştirilen Elektronik Alım-Satım Sistemi aracılığıyla, “çoklu fiyat - sürekli müzayede” yöntemine göre oluşmaktadır.235 Piyasa yapıcısı veya benzeri bir sistem (specialist) yoktur.

234 _{Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği, Güney Kore ve Türkiye Sermaye}

Piyasaları, s.17

235 _{Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği, KOBİ Finansmanı ve Borsa Dışı}

KOSDAQ’da işlem görebilmek için, risk sermayesi şirketi, yatırım fonu veya yabancı şirketlerin en az birinin finansal yapısına uygun olması şartı aranmaktadır. Kore Borsası’na kıyasla daha hafif olan kotasyon şartlarına karşılık, KOSDAQ, daha sığ ve volatilitesi yüksek, işlem gerçekleştiren yatırımcıların yüzde 95 gibi ağırlıklı bir kısmının bireysel yatırımcılardan oluştuğu bir piyasadır. Bireysel yatırımcıların ağırlığı dolayısıyla da pazardaki fiyat dalgalanmaları yüksek olup, piyasa dalgalanması ve yatırımcı haklarının korunmasında zorluklarla karşılaşılmaktadır.

KOSDAQ’ın geliştirilmesi için getirilen teşvikler arasında, üye şirketlerin yıllık gelirlerinin yarısının zarar karşılığı olarak ayrılabilmesi, risk sermayesi şirketlerinin yatırımcılarına hem kar payı, hem de sermaye kazançlarında vergi indirimi sağlanması, risk sermayesi şirketlerinin KOSDAQ’a kotasyon şartlarının çok esnek tutulması sayılabilir. Özellikle RSYO için hiçbir finansal şart aranmamaktadır. Risk sermayesi şirketlerinin giriş kolaylığından dolayı KOSDAQ’da işlem gören tüm şirketler içindeki payı yüzde 50’nin üzerine çıkmış ve sayı olarak 400’e yaklaşmıştır. Sağlanan teşvikler ve kolaylıklar sonucunda 2000 yılında Kore’de yapılan tüm halka arzların KOSDAQ’da gerçekleşmiş olmasının yanı sıra, 2001 yılı sonuna doğru KOSDAQ’da işlem gören şirket sayısı Kore Borsası’na kote şirket sayısını geçmiştir. 2002 yılı ilk altı ayında ise 49 milyar dolarlık işlem hacmine ulaşmıştır. 2003 yılında şirketlerin net karı ilk dokuz ay içinde bir önceki yıla göre yüzde 59.6 oranında artmıştır.236 KOSDAQ’da Nisan 2003’de Borsa Fonları’nın ihracına izin verilmiş, fonlar KOSDAQ 50 endeksine dayalı olarak işlem görmüş ve net aktif değeri her işlem gününün sonunda hesaplanan yatırım fonlarının aksine, Borsa’da işlem gören fonların fiyatı gün içerisinde değişmiştir.237 2005 yılında KOSDAQ bünyesinde 800’ü teknoloji şirketi olmak üzere 1,500 şirketin yer alması hedeflenmiştir. 2006 yıl sonu itibarıyla KOSDAQ’da işlem gören 958 şirket ile hedef aşılmış olup, iki borsada işlem gören şirket sayısı ise 1,667238’e ulaşmıştır. Teknoloji şirketleri ve risk sermayesi şirketleri

236 _{“KOSDAQ Companies Sharply Increase Net Profits in 3rd Quarter”,}

http://findarticles.com/p/articles/mi_go1523/is_200311/ai_n9363489, Kasım 2003, (13 Şubat 2008)

237 _{Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği, Güney Kore ve Türkiye Sermaye}

Piyasaları, s.20

238 _{Weekly Newsletter, “Financial Supervisory Service Republic of Korea”, Volume VIII No:4,}

KOSDAQ’da işlem gören şirketlerin çok önemli bir bölümünü kapsamaktadır. Mart 2007 itibarıyla Kore Borsası’nın KOSDAQ’da bazı şirketlerin hisse hareketlerinin yakın izlemeye alınacağını duyurmasıyla bir düşüş yaşandıysa da software ve internet bağlantılı şirket hisselerine gelen yabancı alımları ile tekrar borsa yükselmiştir.239 Eylül 2007 sonu itibarıyla Kore Borsası’nda işlem gören şirketler de dahil olmak üzere iki borsada toplam 1,725 şirket işlem görürken piyasa değeri toplamı 1,179 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.240