Gümrük Çalışanlarının Eğitimi

AB ile Türkiye arsındaki Gümrük Birliği ve bu kapsamda yapılması gereken mevzuat uyumu nedeniyle fikri mülkiyet haklarının korunması konusu mevzuatımıza girmiş olmakla birlikte bu hakların korunması özellikle yabancı sermayenin Türkiye’ye çekilmesi açısından da büyük önem taşımaktadır. Yabancı Sermayeyi Türkiye’ye çekme konusunda “Türkiye’de Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Reformu Programı”nın 11.12.2001 tarihinde Bakanlar Kurulunca kabulünü müteakip oluşturulan Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu Fikri Mülkiyet Hakları Teknik Komitesi toplantıları sonucunda yabancı yatırımcıyı ülkeye çekmek için fikri mülkiyet haklarının korunması konusunda ciddi olunduğunun gösterilmesi ve bu kapsamda da öncelikli olarak yapılacaklar arasında “Fikri Mülkiyet Hakları konusunda kamuoyunun bilinçlendirilmesi ve ilgili kamu personelinin eğitilmesi” konusu ilk sıralarda yer almaktadır.

Fikri mülkiyet haklarının korunmasına ilişkin sınır önlemleri uygulamalarını geliştirecek çok önemli diğer bir unsur da eğitimdir. Sahte eşya ticaretinin engellenmesi konusunda eğitim faaliyetlerinin önemi büyüktür. Ancak, ticaret erbabının fikri mülkiyet haklarının korunmasına ilişkin sınır önlemleri hususunda yeterli bilgiye sahip olmadığı da anlaşıldığından yalnızca gümrük görevlilerini değil ticaret erbabını da kapsayacak şekilde interaktif eğitim programlarının yürütülmesinde fayda bulunmaktadır. Bu tür eğitimlere, hem gümrük personelinin

uygulamalarına ilişkin bilgi sahibi olmasını ve bundan sonraki başvurularında daha destekleyici bir tavır almalarını sağlamaktadır.

06.10.2004 tarihinde Avrupa Birliği Komisyonu tarafından açıklanan Türkiye’nin Avrupa Birliğine Katılımına İlişkin 2004 yılı İlerleme Raporunun “Gümrük Birliği” bölümünde Türk Gümrük İdarelerince sahte ve korsan eşya yakalanmasına ilişkin olarak 2000 yılından bu yana önemli gelişmeler kaydedilmiş olsa da, fikri mülkiyet haklarının korunması konusunda uygulamalarda AB’ye paralellik sağlanması gerektiği belirtilmektedir. Fikri mülkiyet haklarına ilişkin sınır önlemlerinin AB mevzuatı ile uyumlu olduğu ve uygulamalarda eksiklikler olduğu dikkate alındığında, bu konuda bir gelişme sağlanmasının büyük ölçüde eğitim faaliyetlerine bağlı olduğu söylenebilir. Fikri mülkiyet haklarının korunması ile ilgili eğitim programlarının yaygınlaştırılması ile sahte veya korsan eşyanın gümrük işlemlerini durdurma sayısının artması ile 2000 yılından bu yana Türkiye’ye yöneltilen bu olumsuz eleştirilerin tekrarlanması da engellenebilecektir.116

Gümrük Müsteşarlığı tarafından kamu görevlileri için düzenlenen eğitim faaliyetleri kapsam açısından ikiye ayrılmaktadır. Gümrük personeline öncelikli olarak mevzuatın uygulamasına yönelik eğitimler verilmektedir. İkincil eğitim ise sahte bir eşyayı nasıl ayırt edeceklerine ilişkin olarak marka hakkı sahibi firma yetkililerince verilen eğitimlerdir. Aşağıda bu şekilde düzenlenen eğitimlere yer verilmektedir.

V.1.1. Mevzuatın Uygulanmasına İlişkin Eğitim

Mevzuatın uygulamasına ilişkin olarak düzenlenen eğitimlerde öncelikle 4458 sayılı Gümrük Kanunu ve bağlı Yönetmelikte fikri mülkiyet haklarının korunmasına ilişkin sınır önlemleri hakkındaki hükümlere değinilerek bu konudaki

personeline anlatılarak konuya daha geniş açıdan yaklaşmaları ve olaylar arasındaki sebep sonuç ilişkisini görmeleri amaçlanmaktadır.

Diğer taraftan AB’ye uyum yükümlülüğümüz nedeniyle mevzuatımıza giren fikri mülkiyet haklarının korunmasına ilişkin sınır önlemleri hakkındaki hükümlerin uygulanmasına ilişkin olarak AB üyesi ülkelerden gelen uzmanlar tarafından eğitimler de verilmektedir. Bu eğitimler özellikle Türkiye’den daha uzun bir süredir bu konuda uygulamaya sahip olan AB uzmanlarının deneyimlerini Türk Gümrük personeline aktarması bakımından çok faydalı olmaktadır.

V.1.1.1. Ulusal Eğitimler

Gümrük Müsteşarlığınca düzenlenen eğitimler kapsamında Müsteşarlığın Eğitim Dairesi Başkanlığı’nda düzenli olarak gerçekleştirilen muayene memurları eğitim programlarının arasına fikri mülkiyet haklarının korunmasına ilişkin mevzuat da eklenmiştir. Bu eğitimlerde Adalet Bakanlığı, Kültür Bakanlığı (Telif Hakları) ve Türk Patent Enstitüsü (Marka ve patent) uzmanlarda hazır bulunmak suretiyle konuları ile ilgili olarak gümrük muayene memurlarını bilgilendirmektedirler.117

V.1.1.2. Uluslararası Eğitimler

AB Komisyonu Genişleme Genel Müdürlüğü tarafından aday ülkelere yönelik olarak düzenlenen seminerler kapsamında fikri mülkiyet haklarına ilişkin sınır önlemlerinin uygulanması konusundaki TAIEX Çalıştayı, Müsteşarlığımız merkez ve taşra teşkilatı, Emniyet Genel Müdürlüğü, Kültür Bakanlığı ve Adalet

117 _{Gümrük Müsteşarlığı. (2006). Fikri Mülkiyet Hukuku. AB Komisyonu Türkiye Tarama}

Söz konusu eğitimlerde özellikle hedefleme konusundaki AB uzmanlarının deneyimleri Türk Gümrük personeli açısından faydalı olmaktadır. Buna göre AB uzmanlarınca gümrükten geçen her sevkiyatın fiziksel olarak aranması mümkün olamayacağından riskli sevkiyatların nasıl tespit edilebileceği, hedeflenebileceği, kendi deneyimlerine dayanılarak anlatılmaktadır.

V.1.2. Orjinal ve Sahte Eşyayı Ayırtetmeye Yönelik Eğitim

Bir eşyanın sahte veya korsan olduğunu anlamak teknik uzmanlık gerektiren zorlu bir işlemdir. Bu nedenle özellikle sahte markalar ile ilgili olarak hak sahibi firmaların temsilcilerince kamu görevlilerinin kullanımına mahsus broşürler hazırlanmakta ve gerekli durumlarda bu konuda eğitimler verilmektedir. Bu eğitimlerde orijinal eşyanın veya markanın özellikleri en ince ayrıntısına kadar anlatılmakta, daha önce yakalanan sahte eşyaların örnekleri gösterilmekte ve sahe eşyanın neye benzediği konusunda Gümrük personelinin fikir sahibi olması sağlanmakta ve sahte eşyaların en çok hangi ülkelerden geldiği, nasıl ambalajlandığı, gümrük işlemlerine ilişkin belgelerde nelere dikkat edilmesi gerektiği konusunda bilgi verilmektedir.

V.1.2.1. Ulusal Eğitimler

Gümrük Müsteşarlığı işbirliği ve YASED evsahipliğinde LEVI’s, Nokia Corporation, Pfizer ve Delphi şirketleri yetkilileri ile İstanbul Gümrük ve Muhafaza Başmüdürlüğüne bağlı Gümrük Müdürlüklerinde görevli yaklaşık 100 Gümrük Muayene Memurunun katılımı ile 18 Eylül 2004 tarihinde İstanbul’da “Marka Bilincinin Arttırılması” başlıklı bir seminer gerçekleştirilmiştir.

Gümrük Müsteşarlığı ev sahipliğinde ve Dünya Gümrük Örgütü (DGÖ) Fikri Mülkiyet Hakları (FMH) Strateji Grubu isimli bir çok uluslararası tanınmış markaların sahibi firmalar desteğinde kurulmuş bir organizasyonun katkısı ile de iki seminer gerçekleştirilmiştir. Bu grup tarafından, 1996 yılının Temmuz ayında Ankara’da aralarında Adidas, Ford gibi dünya çapında ünlü firmaların bulunduğu bir seminer, 17-19 Haziran 2002 tarihleri arasında İstanbul’da Microsoft, Timberland, HP gibi 18 firmanın katılımı ile ikinci bir seminer düzenlenmiştir.118