2.8. Güç ve Güç Mesafesi
2.8.5. Güç Mesafesi Tanımı
G.Hofstede ve G.J.Hofstede`in (2005:45) çalışmalarında belirttikleri güç Mesafesi Endeksini hesaplarken kullanmış oldukları sorulara bakıldığında, birinci ve ikinci soruların çalışanların ortamlarını nasıl algıladıkları ile ilgili iken, üçüncü soruya bakıldığında ise, çalışanların ortamlarının nasıl olmasını istedikleri ilgili olduğu görülmektedir. Çalışanların korkmadıkları ve patronlarının kötü davranmadığını düşünen bireylerin yaşadığı ülkelerde; çalışanlar patronlarının karar verirken onlara danışmalarını beklemektedirler. Tam tersi algılar barındıran ülkelerde ise, bireyler patronlarının otokratik olmasını beklemektedirler. Sonuç olarak, Güç Mesafesi Endeksi çalışanların patronlarına olan bağımlılıklarını belirlemektedir. Güç mesafesi düşük olan toplumlarda, çalışanlar patronlarına daha az bağımlıdırlar ve patronlarının karar verirken onlara danışılmasını beklemektedirler. Bu yapıya sahip ülkelerde çalışanlar patronlarına rahat ulaşabilmekte ve patronun fikirlerine karşı çıkabilmektedirler. Güç mesafesi büyük olan toplumlarda ise, çalışanlar ve patronları arasında bir bağımlılık vardır. Bu tarz toplumlarda çalışanlar için iki seçenek vardır. Birinci olarak, ya bu bağı kabullenirler ya da tamamıyla reddederler. İkinci durumdakine psikolojide aksi- bağımlılık denir, kişinin bağı sıkıdır ancak önünde eksi işareti bulunmaktadır. Yani ya mevcut otoriteye sımsıkı bağlanırlar ya da bu otoriteyi kabullenmedikleri için aynı şiddette otoriteyle çatışırlar. Bütün bu sonuçlar değerlendirildiğinde, “belirli bir ülkedeki güç mesafesi, o ülkedeki müesseselerin daha az güçlü bireylerinin gücün hangi boyutta dengesiz olmasını beklediklerinin ve kabul ettiklerinin bir ölçüsüdür”. Bu müessese okul, aile veya iş yeri olabilir. Dolayısıyla güç mesafesi, daha az güce sahip
olan bireylerin değer yargıları üzerine inşa edilir. Örneğin öğretmenin öğrenci üzerinde, babanın çocuğu üzerinde ya da patronun işçisi üzerinde mevcut güç mesafesine güvenerek uyguladığı bir güç vardır. Gücün nasıl dağıldığı ise genellikle daha güçlü olan bireylerin davranışlarıyla açıklanır. Güç dağılımını yönetilenlerin değil yönetenlerin davranışlarının belirlediği düşünülmektedir (G.Hofstede ve G.J.Hofstede, 2005:45)
2.8.6. Güç Mesafesi Endeks Değerleri
Güç mesafesi anketi 50 farklı ülkede, 3 bölgede ve aynı seviyeye sahip IBM çalışanları üzerinde, aynı sorularla uygulanmıştır. Her sorunun cevabı 5`li Likert seklinde tasarlanmıştır. Anketin sonucunda her ülkenin verdiği cevaplardan ortalama bir değer ve elde edilmiş cevaplara verilen seçeneklerin frekans dağılımları tespit edilmiştir. Faktör analizi sonucunda sorulan sorular belirli gruplara ayrılmıştır. Eğer verilen cevaplar aralarında orantılıysa bu sorular aynı yığına konmuştur. Yani eğer bir ülke bu yığındaki sorulardan birine yüksek cevap vermişse muhtemelen aynı yığındaki ve aynı bağlamdaki sorulara da yüksek cevap verecektir veya aynı yığındaki ters anlamdaki sorulara düşük cevap verecektir. Eğer bir ülkede orta cevaplar çıkıyorsa, muhtemelen yığındaki diğer sorularında cevapları da ortalamadır. Çalışma sonucunda bir faktör altında toplanan kavramlardan birisi de güç mesafesi olarak tanımlanmıştır. Yapılan çalışmada birbirine en yakın üç soru seçilmiş ve bu sorulara verilen cevapların ortalamaları üzerinden güç mesafesi endeksi farklı ülkeler için belirlenmiştir. Seçilen üç soru aşağıda verilmiştir (G. Hofstede ve G.J.Hofstede, 2005:41-42).
1) Sizce hangi sıklıkla isçiler patronlarıyla aynı fikirde olmadıklarını söylemekten korkuyorlar?
2) Patronunuz kararlarını nasıl verir?
3) Patronunuzun kararları nasıl vermesini isterdiniz?
Aşağıdaki tabloda, IBM çalışanları üzerinde yapılan anket çalışmasında birbirine en yakın seçilen üç sorunun ortalamaları üzerinden güç mesafesi endeksinin sonuçları verilmiştir.
Tablo 4: Bazı ülkelerin güç mesafesi endeks değerleri
ÜLKE/BÖLGE PUAN SIRALAMA ÜLKE/BÖLGE PUAN SIRALAMA
Malezya 104 1-2 Kolombiya 67 30-31
Slovakya 104 1-2 Salvador 66 32-33
Guatamala 95 3-4 Türkiye 66 32-33
Panama 95 3-4 Doğu Afrika 64 34-36
Filipinler 94 5 Peru 34 34-36
Rusya 93 6 Tayland 64 34-36
Romanya 90 7 Şili 63 37-38
Sırbistan 86 8 Portekiz 63 37-38
Surinam 85 9 Belçika Flemenk 61 39-40
Meksika 81 10-11 Uruguay 61 39-40
Venezuela 81 10-11 Yunanistan 60 41-42
Arap Ülkeleri 80 12-14 Güney Kore 60 41-42
Bangladeş 80 12-14 İran 58 43-44
Çin 80 12-14 Tayvan 58 43-44
Ekvator 78 15-16 Çek Cum. 57 45-46
Endonezya 78 15-16 İspanya 57 45-46
Hindistan 77 17-18 Malta 56 47
Batı Afrika 77 17-18 Pakistan 55 48
Singapur 74 19 Kanada Quabek 54 49-50
Hırvatistan 73 20 Japonya 54 49-50
Slovenya 71 21 İtalya 50 51
Bulgaristan 70 22-25 Arjantin 49 52-53
Fas 70 22-25 Güney Afrika1 49 52-53
İsviçre Trinidad 47 54
Fransız 70 22-25 Macaristan 46 55
Vietnam 70 22-25 Jamaika 45 56
Brezilya 69 26 Estonya 40 57-59
Fransa 68 27-29 Luksemburg 40 57-59
Hong Kong 68 27-29 ABD 40 57-59
Polonya 68 27-29 Kanada Toplam 39 60
Belçika
Walloon 67 30-31 Hollanda 38 61
Avustralya 36 62 İrlanda 28 69
Kosta Rika 35 63-65 İsviçre
Almanya 35 63-65 Alman 26 70
Büyük Britanya 35 63-65 Yeni Zellanda 22 71
Finlandiya 33 66 Danimarka 18 72
Norveç 31 67-68 İsrail 13 73
İsveç 31 67-68 Avusturya 11 74
1Bilgiler sadece beyaz tenli insanlardan
Kaynak: Hofstede,G. ve Hofstede, G.J. (2005). Cultures and Organizations Software of the Mind (Second Edition).McGraw.Hill, s.43-44
Yukarıdaki tabloda, İrlanda, İsviçre, Yeni Zellanda, Danimarka, İsrail ve Avusturya gibi ülkelerin güç mesafesi aralığının düşük olduğu, Malezya, Slovakya,
Guatemala, Filipinler, Rusya, Romanya ve Arap ülkeleri gibi ülkelerin güç mesafesi aralığının yüksek olduğu, İspanya, İtalya, Fransa gibi ülkelerin ise Avrupa ülkeleri olmalarına rağmen güç mesafesi düzeylerinin yüksek olduğu görülmüştür. Fransa` nın güç mesafesi aralığı 68 iken, İsveç` in güç mesafesi aralığı 31` dir. Hatta bu karşılaştırma yüzyıllar önce yaşanan bir olay ile o tarihlerde de durumun aynı olduğunu göstermektedir. 1809 yılında Fransız bir kumandandan İsveç’e kral olması istenmektedir. Kumandan konuşmasını İsveç dilinde yapmaya çalışır ancak dillerini çok iyi bilmediği için insanlar kahkaha ile gülerler. Kumandan bu durumdan çok rahatsız olur ve bir daha İsveç dilinde konuşma yapmak istemez. Buradaki; önemli nokta kumandanın kültürel bir sıkıntı yaşamasıdır. Çünkü kendi kültüründeki güç mesafesinin yapısına güvendiği için insanların ona gülebileceklerine ihtimal vermemektedir. Fransa’nın güç mesafesi 68 iken, İsveç’in güç mesafesi 31’dir. Bu anekdot göstermektedir ki; İsveçlilerin güç mesafesi boyutlarına göre krala gülmenin normal bir davranış olabileceğine dair tutumları İsveç’e kral olarak gelen Fransız kumandan tarafından tuhaf karşılanmıştır. Yani o yıllarda bile Fransa ve İsveç’in güç mesafesi aralığı günümüzde olduğu gibidir (G. Hofstede ve G.J.Hofstede, 2005:39).Türkiye` nin durumuna bakıldığında ise, 74 ülke arasında, güç mesafesi aralığı olarak 32-33. sırada olduğu görülmektedir.
2.8.7.Güç Mesafesinin Sosyal Sınıf, Eğitim Durumu ve Meslek Açısından Ülke