Gönüllü Katılım

Yerel yönetimler ile halk arasında ilişkinin korunması ve gelişmesi için yeni katılım mekanizmalarına ihtiyaç duyulmaktadır.

Günümüzde yerel katılım modellerine yeni modeller eklenmektedir. Yerel katılım modelleri geleneksek yerel katılım yöntemleri ve yeni katılım yöntemleri olarak ikiye ayrılmaktadır. Geleneksel katılım yöntemleri seçim, partiye üye olmak, parti için kampanyalarda bulunmak olarak tanımlanırken; yeni katılım yöntemlerine

157

internet yoluyla katılım, yurttaş katılımı, kamuoyu yoklaması örnek olarak verilebilinir.453

Yeni katılım modellerine İl özel idaresi, Belediye Kanunu’na yönelik yasal düzenlemelerle ortaya çıkan “gönüllü katılım” örnek olarak verilebilinir.

“İl özel idaresi ve Belediye Hizmetlerine Gönüllü Katılım” yönetmeliğine göre gönüllülük; “Bilgi, beceri ve yeteneğini, her türlü ortak çalışma, imkân ve zamanını ortaya koyarak çalışma alanı konusunda maddi bir kazanç beklemeksizin yerel yönetim hizmetlerine katılan gerçek ve tüzel kişiler ile bünyesindeki gönüllüleri bu hizmetlerde görevlendirecek kamu kuruluşları” biçiminde tanımlamaktadır. (m.4.)454

5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu’nun 65.maddesinde :

“İl özel idaresi sağlık, eğitim, spor, çevre, trafik ve kültür hizmetleriyle yaşlılara, kadın ve çocuklara, özürlülere, yoksul ve düşkünlere yönelik hizmetlerin yapılmasında ilde dayanışma ve katılımı sağlamak, hizmetlerde etkinlik, tasarruf ve verimliliği artırmak amacıyla gönüllü kişilerin katılımına yönelik programlar uygular.” Yine 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 77. Maddesinde :

“Belediye; sağlık, eğitim, spor, çevre, sosyal hizmet ve yardım, kütüphane, park, trafik ve kültür hizmetleriyle yaşlılara, kadın ve çocuklara, özürlülere, yoksul ve düşkünlere yönelik hizmetlerin yapılmasında beldede dayanışma ve katılımı sağlamak, hizmetlerde etkinlik, tasarruf ve verimliliği artırmak amacıyla gönüllü kişilerin katılımına yönelik programlar uygular.

Gönüllülerin nitelikleri ve çalıştırılmalarına ilişkin usûl ve esaslar İçişleri Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.”

Denilmektedir.

Gönüllü kişilerin; reşit, sivil toplum kuruluşları ile bu tür faaliyetlerde bulunuyor olması, gönüllü tüzel kişiler ise yetkili organlardan izin alınması gerekmektedir. Örneğin kadın sivil toplum örgütlerinin yerel hizmetlere gönüllü olarak katılmak isterse, gönüllü katılacakları hizmetlere ilişkin olarak yerel yönetimlerden istekte bulunmaları gerekmektedir.

453 _{M. Akif Çukurçayır, a.g.e., s. 121-152.} 454

158 Kişiler;

“çocuk, genç, yaşlı, kadın, özürlü, düşkün olarak adlandırılan zayıf kişilere eğitim, kültür, sağlık ve sosyal hizmetleri, kütüphane, tiyatro, sinema gibi kültür hizmetleri, bilişim, meslek edindirme kursları, kreş, bakımevleri gibi eğitim hizmetleri, park, bahçe, kent estetiği, çevre düzenlemeleri ile katı atık gibi çevre kirlenmesinin önlenmesine yönelik hizmetleri, başıboş ve sahipsiz hayvanlara yönelik hizmetleri, trafik, itfaiye, arama-kurtarma gibi denetim ve acil yardım hizmetleri, tüm yaş gruplarını içine alan her türlü spor hizmetleri, tarihi, kültürel mirasın ve tabiat varlıklarının yaşatılarak korunması.” 455

hizmetleri gibi geniş bir çerçevede hizmet almaktadırlar.

Gönüllülerin hizmeti gördüğü zamanlarda gidiş gelişleri, hizmetleri ile ilgili eğitimleri, hizmetin sonuçları il özel idaresi ve belediyelerde görev verilen ilgili personeller tarafından yürütülmektedir.456

Bu katılım türünde dikkat edilecek nokta gönüllü katılımda belirlenen dezavantajlı gruplara hizmet verilirken bu kişilerin sahip oldukları haklarını kamusal hizmet alanından çıkarmamaya dikkat etmektedir.457

Gönüllü katılımın yararlarına halk ve yerel yönetimler açısından bakıldığında, bu katılım türü ile hizmeti gören gönüllüler ile yerel yönetimler arasında kurulan ilişki sayesinde, yerel yönetimlerin faaliyetlerinin tanıtımı yapılmış olunmaktadır. Aynı zamanda bu faaliyetler hizmeti alan vatandaşlar tarafından benimsenmektedir. Hizmetler gönüllü olarak yapıldığından daha verimli sunulmaktadır. Verimli sunulan hizmetlerden olumlu geribildirimler alındığında ise kamu mekanizmalarının daha iyi hizmet yollarını araştırmaları açısından önem arz etmektedir.458

Gönüllülük yaklaşımı ayrıca bireylerin potansiyellerini dışarı çıkartılmasını ve kamunun bazı eksikliklerinin azaltılmasını amaçlamaktadır. Toplumdaki bireyler sayesinde merkezi gücün etkisi zayıflatılmaktadır. Hizmetlerin sunulmasında kent sakinleri ön plana çıkartılmış olunmaktadır. Yerel yönetimler kentle ilgili hizmetleri

455 _{Resmi Gazete, Sayı 25961, 09.10.2005.} 456

AREM, a.g.e., s. 68.

457

TEPAV, Cinsiyet Eşitliği Yolunda Yerel Politikalar Taslak Rapor, Kader-Yerel Siyaset Çalışma Grubu, Ankara, 2006, s. 34.,

http://www.undp.org.tr/demGovDocs/Cinsiyet%20Esitligi%20Yolunda%20Yerel%20Politikalar.%20Rap or.%2030%20Mayis.doc , (ErişimTarihi: 06.06.2014).

458 _{Hamit Palabıyık, “Gönüllülük ve Yerel Hizmetlere Gönüllü Katılım Üzerine Açıklamalar”, Yönetim}

159

paydaşlara, gönüllülere devrederek sosyal kültürel etkinliklerden, çevre bilincine, meslek edinme programlarına kadar geniş bir alanda gönüllülerin çalışmalarıyla hem kendi politikalarını hem de katılımcı bireyleri başarılı kılmaktadırlar.459

Ayrıca gönüllülük ilkesi sayesinde, pek çok ihtiyaç düşük maliyetlerle çözülebilmekte460 _{ve bu da yerel yönetimlere kaynak tasarrufu sağlamakta ve}

toplumsal dayanışmanın artması sebebiyle kent halkını birbirine yakınlaştırmaktadır.461

Gönüllü Katılım’ın Kadınlar açısından yararlarına bakıldığında, kentte yaşayan kadınların gönüllü olarak yerel yönetimlere katılması hizmet gördüğü diğer kişilerle sevgi, hoşgörü, dayanışma, işbirliği duygularını artıracak ve vatandaş ile yerel yönetimler arasında köprü vazifesi gördüğü için kendilerini çözümün bir parçası, toplumda ise adeta birer elçi birer paydaş olarak görmelerini ve kendilerine olan özsaygılarını artırmaktadır.

Verilen hizmetlerin türüne göre aynı zamanda hizmet alan bireyin yeteneklerini de ortaya çıkartacaktır. Böylelikle hem hizmet veren hem de alan bireyler toplumsal hayata katılan, sosyal bireyler haline dönüşeceklerdir.