Fumonisinler yaygın olarak mısır ve mısır ürünlerinde bulunmaktadır. Çoğunlukla F.
verticilloides ve F. profileratum tarafından üretilmektedir. Literatürde fumonisin
üreticisi olarak 17 adet Fusarium spp. olduğu ifade edilmiştir. Tablo 4.1’de fumonisin üreticisi küfler ve ürettikleri fumonisin türevleri gösterilmiştir. Ancak F.
verticilloides’den izole edilen biyosentetik genlerin hibrid probu olarak kullanıldığı
moleküler tekniklerle yapılan çalışmalarda F. acutatum, F. anthophililum, F.
begoniae, F. beomiforme, F.dlamini, F. fujikura, F. globosum, F. napiforme, F. nygamai, F. oxysporum, F. subglutinans, F. thapsinum küflerinden sadece F. anthophililum, F. fujikura, F. globosum ve F. nygamai’de bu genlerin varlığı
belirlenmiştir (Proctor ve diğ., 2004). Alternaria alternata (FR.) Keissler f. sp lycopersici, Fusarium cinsine ait olmayıp fumonisin üreten tek küftür (Rheeder ve diğ., 2002). Tablo 4.2’de fumonisin üreticisi bazı Fusarium türlerinin izole edildiği
Tablo 4.1: Fumonisin üreticisi Fusarium spp. ve oluşturdukları fumonisin türevleri
(Rheeder ve diğ., 2002)
Fusarium spp. Fumonisin türevleri
F. verticilloides MP-A FA1-3, FB1-5, iso-FB1, FAK1, FBK1, FC1,4, FP1-3, PH1a-b
F. sacchari MP-B FB1
F. fujikuroi MP-C FB1
F. profileratum MP-D FA1-3, FB1-5, FAK1, FBK1, FC1, FP1-3, PH1a-b
F. subglutinans MP-E FB1
F. subglutinans MP- FB1
F. thapsinum MP-F FB1-3
F. anthophilum FB1-2
F. globosum FB1-3
F. nygamai MP-G FA1-3, FB1-5, FAK1, FBK1, FC1, FP1, PH1a-b
F dlamani FB1
F. napiforme FB1
F. pseudonygamai FB1-2
F. andiyazi FB1
F. oxysporum FC1,3-4, N-acetyl-FC1, N-acetyl-iso-FC1,OH-FC1,
N,acetyl-OH-FC1
F. oxysporum var. redolens FB1-3
F. polyphialidicum FB1
Mısırda F. verticilloides ve F. profileratum en yaygın bulunan küflerdir. Sağlıklı görünen mısır tanelerinin çoğundan izole edilmişlerdir. Mısır örneklerinde tarlada fumonisin oluşumu ile F. verticilloides ve F. profileratum bulunması arasında korelasyon belirlenmiştir (Chulze ve diğ., 1996; EHC, 2000).
F. verticilloides ve F. profileratum tarafından üretilen fumonisin miktarının, substrat
tipi ve coğrafik bölgelere göre geniş bir aralıkta değiştiği ifade edilmektedir. F.
verticilloides, fumonisin dışında moniliformin, fusarik asit ve fusarin C, gibberellin
üretmektedir. F. profileratum ise beauverisin, enniatin, fusarik asit, fusarin, fusaproliferin ve moniliformin mikotoksinlerini oluşturmaktadır (Jiménez ve diğ., 1997; Pitt ve Hocking, 1997).
Nelson ve diğ. (1992) farklı kaynaklardan izole edilen F.profileratum suşlarının toksin oluşturma potansiyellerinde dikkate değer bir değişkenlik olduğunu bildirmişlerdir. F. profileratum çoğunlukla kabuksuz mısır ve mısır saplarından izole edilmekle beraber F. verticilloides’ den daha düşük sayıdadır. F. profileratum’un bazı suşlarının yüksek miktarlarda FB1 oluşturduğu ancak aynı türün diğer suşlarının
hiç toksin üretmediği saptanmıştır (Nelson ve diğ., 1992). Çoğu F. verticilloides izolatının öncelikle FB1 ve düşük miktarlarda FB2, FB3 ve FB4 üreticisi olduğu
bildirilmektedir. Laboratuarda yapılan çalışmalarda F. verticilloides izolatlarının fumonisin oluşturma özelliklerinin mısıra aşılanarak incelenmesi durumunda
suşlarının çoğunun fumonisin oluşturduğu, az sayıda izolatın ise fumonisin üretmediği belirlenmiştir (Sanchis ve Magan, 2004).
Tablo 4.2: Fumonisin üreticisi bazı küflerin izole edildiği substratlar ve fumonisin
oluşturma potansiyelleri
Fumonisin üreten suş sayısı/toplam suş sayısı
Fusarium spp.1 Substrat
FB1 FB2 FB3
Kaynak
F. verticilloides Arpa 2/3 2/3 -3 Sala ve diğ., 1994
Arpa 5/5 5/5 - Visconti ve Doko,
1994
Buğday 1/4 1/4 - Sala ve diğ., 1994
Buğday 6/6 6/6 - Visconti ve Doko,
1994
Mısır 40/112 20/112 - Sala ve diğ., 1994
Muz 8/16 4/16 - Jiménez ve diğ.,1997
Sorgum 1/7 0/7 - Sala ve diğ., 1994
Tıbbi bitkiler 6/6 6/6 - Rizzo ve diğ., 2004
F. profileratum Buğday, kara buğday
4/5 - - Nelson ve diğ., 1992
Muz 6/9 3/9 - Jiménez ve diğ.,1997
Mısır bazlı hayvan
yemi 4/9 - - Nelson ve diğ., 1992
Mısır püskülü 2/2 - - Nelson ve diğ., 1992
Yer fıstığı, toprak,
toprak döküntüsü2 8/12 - - Nelson ve diğ., 1992 Tıbbi bitkiler 1/1 1/1 - Rizzo ve diğ., 2004
Sorgum 1/1 1/1 - Visconti ve Doko,
1994
Tavuk yemi 86/86 - - Labuda ve diğ., 2005
F. subglutinans Mısır 0/20 - - Nelson ve diğ., 1992
Mısır 1/6 1/6 - Sala ve diğ., 1994
Muz 0/3 0/3 - Jiménez ve diğ., 1997
Sorgum 0/1 - - Nelson ve diğ., 1992
Tavuk yemi 0/16 - - Labuda ve diğ., 2005
F. globosum Mısır 17/17 15/17 14/17 Sydenham ve diğ., 1997
F.nygamai Darı 4/14 - - Nelson ve diğ., 1992
Toprak, darı2 1/2 1/2 - Thiel ve diğ., 1991
F. napiforme Sorgum 1/11 - - Nelson ve diğ., 1992
Sorgum 0/1 0/1 - Thiel ve diğ., 1991
Darı 0/15 - - Nelson ve diğ., 1992
F.dlamini Toprak 5/9 - - Nelson ve diğ., 1992
F.anthophilum Mısır, tahıllar,
toprak2 3/17 - - Nelson ve diğ., 1992
Yulaf 0/1 0/1 - Thiel ve diğ., 1991
1:Fumonisin oluşturma özellikleri mısıra aşılanarak incelenmiştir. 2 : Farklı kaynaklardan izole edilmiştir.
3: Veri bulunmamaktadır.
F. verticilloides ve F. profileratum 4-37°C arasında gelişmektedir. F. verticilloides
için optimum gelişme ve çimlenme 0,994 su aktivitesinde gerçekleşmektedir. Küf gelişmesi için minimum aw değeri 0,87’dir (Sweeney ve Dobson, 1998; Marin ve
diğ., 2004).
F. verticilloides’in optimum gelişme sıcaklığı 22,5-27,5 °C, maksimum gelişme
ve diğ., 1973). Işınlanmış mısırda fumonisin oluşumu 10-37 °C’de gerçekleşmektedir. F. verticilloides suşları optimum 20-30°C’de fumonisin üretirken, F. profileratum için bu değer 15°C’dir (aw~1). F. profileratum izolatlarının
bütün gelişme fazlarında düşük sıcaklıklara daha iyi uyum sağladığı belirtilmiştir (Marin ve diğ., 2004).
En yüksek konsantasyonda FB1 üretimi 0,95-0,97 aw aralığında gerçekleşmekte, su
aktivitesi 0,93’ün altında FB1 varlığı tespit edilememektedir. Fumonisin biyosentezi
su aktivitesinden çok fazla etkilenmektedir. 25°C’de su aktivitesi 1,0’den 0,95’e düşürüldüğünde üç kat daha düşük miktarda fumonisin üretimi gerçekleşmektedir. Marin ve diğ. (2004) fumonisin oluşumunun optimum 30 ºC’de ve 0,97 aw’de
gerçekleştiğini ifade etmişlerdir.
Tarım ürünlerinin Fusarium spp. ve fumonisinlerle kontaminasyon düzeyini etkileyen faktörler arasında tohum çeşidi, iklim ve tarımsal uygulamalar, bitki stresi, toprağın nem içeriği, gündüzlerin uzun olduğu mevsimlerde maksimum sıcaklık dereceleri, toprağın besin içeriği ve yarışmacı mikoflora bulunmaktadır. F.
verticilloides ve F. profileratum dünyada tüm mısır yetiştirilen alanlarda
bulunmasına rağmen nemli tropik ve subtropik bölgelerde daha yaygındır. Yüksek sıcaklık ve neme sahip bölgelerde gıdalardaki fumonisin düzeylerinin diğer bölgelere göre artış gösterdiği belirtilmektedir (Jackson ve Jablonski, 2004; Soriano ve Dragacci, 2004).
Warfield ve Gilchrist (1999) fumonisin biyosentezinin tane gelişmesi sırasında sürekli değişen tane kompozisyonundan etkilendiğini belirtmişlerdir. Yüksek fumonisin sentezinin olgunlaşmamış tanelerde, olgunlaşmış tanelerden daha düşük olduğu saptanmıştır. Fumonisin üretiminin mısırda hasat öncesinde gerçekleştiği görüşü yaygın olmasına rağmen yüksek sıcaklık ve yüksek bağıl nem gibi uygun olmayan koşullarda depolanan örneklerde de fumonisin oluşumu mevcuttur (Le Bars ve diğ., 1994; Marin ve diğ., 2004).
Küflü mısır tanesinin fumonisin içerme olasılığı daha yüksek iken küf kontaminasyonu miktarı ile toksin düzeyinin ilişkili olmadığı belirtilmiştir (Shephard ve diğ., 1990; Sohn ve diğ., 1999). Yüksek fumonisin kontaminasyonu hasarsız, sağlıklı tanelerde de rapor edilmiştir (Rheeder ve diğ., 1992; Sohn ve diğ., 1999).
F. verticilloides ve F. profileratum’un gelişmesi Aspergillus spp. ve Fusarium spp.
varlığından etkilenmekte Penicillium spp. varlığından etkilenmemektedir. Işınlanmış mısırda aflatoksijenik A. parasiticus, F. verticilloides ve F. profileratum’un etkileşimi sonunda F. verticilloides ve F. profileratum sayısında azalma kaydedilmiştir. A. parasiticus sayısında belirgin bir artış veya azalma eğilimi görülmemiştir. Mısırın A. flavus ve F. verticilloides ile aşılandığı tarla denemesinde
F. verticilloides enfeksiyonu engellenmemiştir, A. flavus’la kontamine tane
sayısında ise azalma görülmüştür (Marin ve diğ., 2004).