Foto raflar

Haberin bir parças durumunda olan foto raf, habere konu olan olay n ya anm l na dair bir kan t olu turmakta, haberi desteklemekte ve ona görsel bir boyut kazand rmaktad r. Foto raf kullan m , bir taraftan haberde gerçekli in olu turulmas , inand r c l n ve güvenilirli in sa lamas çerçevesinde önemli bir i levi yerine

120

getirirken, di er taraftan da haberin görselli inin bir unsuru olarak, tan kl k etme i levini de yerine getirmektedir. Ancak foto raf, foto raf çekenin yorumunu ta yaca ndan gerçekli in de bu yorum içerisinde de erlendirilmesi gerekmektedir. Dolay s yla haber metninin yaz m nda sözcük seçimlerinin önemi kadar, foto raf çekenin bak aç s da önemli olmaktad r.

John Berger, foto raf n okunmas na ili kin olarak; görüntülerin çevresinde bulunan yaz lar n etkili oldu unu belirtmektedir. Berger, sözün görüntüyü nas l de i tirdi ini aç klaman n zor oldu unu, ancak foto rafa eklenen sözün, bir biçimde foto raf de i tirdi ini ifade etmektedir. Berger e göre görüntü/foto raf, bazen eklenen sözü ayd nlat rken, baz durumlarda da foto rafa eklenen söz, okuyucunun o foto raf üzerinde nas l dü ünmesi gerekti ini gösterici bir i levi yerine getirmektedir (Berger, 2002:10).

Ara t rma kapsam nda incelenen üç gazetedeki foto raf unsurunun kullan m na bak ld nda farkl l klar göze çarpmaktad r.

Hürriyet gazetesinin, 14-20 Aral k 2004 ve 30 Eylül 6 Ekim 2005 tarihleri aras nda di er üç gazeteye göre daha büyük boyda ve hareket içeren foto raflara a rl k verdi i görülürken, Zaman gazetesinin de mizanpaj nda büyük boy ancak, dura an karelere yer verdi i tespit edilmektedir. Cumhuriyet gazetesinin ise iki gazeteden de farkl olarak, küçük boy foto raflar daha çok tercih etti i, büyük boy foto raflara ise az say da yer verdi i görülmektedir.

ncelenen tarihler aras nda Hürriyet ve Zaman gazetelerinin her gün konu ile ilgili en az bir foto rafa yer verdikleri tespit edilirken, Cumhuriyet gazetesinin 30 Eylül, 1 Ekim, 5 Ekim ve 6 Ekim 2005 tarihlerinde 4 günlük sürede konuyla ilgili haberlerinde hiç foto raf kullanmad görülmektedir.

121

Foto raf 1: Hürriyet Gazetesi, 19 Aral k 2004

Hürriyet gazetesinin 19 Aral k 2004 tarihli Ertesi gün man etinin alt ndaki foto raf incelendi inde, kutlamalar n yer ald oldukça hareketli bir enstantane görülmektedir. Hürriyet gazetesinin, genelde örnek foto rafta da görüldü ü gibi, büyük karelerden olu an foto raflar tercih etti i ve bu foto raflarda hareket unsurunun yer almas na dikkat etti i tespit edilmektedir. Foto raf, adeta kazan lm bir zafer sonras kutlamalar ça r t rmaktad r. Foto rafta Türk bayra ve onun hemen yan nda Avrupa Birli inin bayra yer al rken, enstantanede bir kamyonetin içine binmi Ba bakan Erdo an ve D i leri Bakan Gül, etrafta korumalar e li inde yol kenar nda birikmi halk selamlarken görülmektedir. Foto raf n hemen alt nda da marmad k

marmayaca z ba l kl ba ka bir haberin yer ald tespit edilmektedir. Ba l klar ve foto raf görüldü ü gibi bir bütünlük olu turmaktad r. Kullan lan foto raf, Türkiye nin 42 y l boyunca AB ye girmek için gösterdi i çabalar n kar l n n al nd ifade etmektedir.

Haberin söylemi, egemen söylemi destekler nitelikte ve kullan lan foto raf ile ba l klar nda bu söylemin yeniden üretilmesi için bir çaba içinde oldu unu dü ündürmektedir. Bir alt okumayla, Hürriyet gazetesinin kulland biz söyleminin;

122

egemen söylemle bütünle ti ini göstermekte ve hükümetin yapt klar n bir ba ar olarak alg lad n ifade etmektedir. Ayr ca hükümetin yapt klar ndan ho nut oldu unu ve destekledi ini de göstermektedir.

Foto raf 2: Zaman Gazesi 19 Aral k 2004

Zaman gazetesinin de ayn tarihte ilk sayfas nda yer verdi i foto rafta, Hürriyet gazetesinin benzeri görüntülere rastlan lmaktad r. Avrupa Birli i nden müzakere tarihinin al nmas ülkede bir bayram havas yaratm ve Ba bakan ile D i leri Bakan halk ile bütünle mi , el ele bayram kutlar gibi gösterilmektedir. Foto raf karesinde yer alan herkesin, mutluluklar yüzlerinden okunmaktad r. Gazete sayfas nda üç foto raf karesinden birinde yer alan küçük k z çocu u görüntüsü, elindeki Türk ve Avrupa Birli i bayraklar yla, Türkiye nin umutlu gelece ini ifade etmektedir.

Foto raf n alt nda yer alan altyaz da görüntüyü destekler nitelik ta maktad r. Foto rafta Türk gençli i ve dolay s yla Türkiye nin umutlu gelece ini gösteren küçük k z n görüntüsü, alt yaz da görüntüye inand r c l k katmas için demokrasi güç kazanacak, özgürlükler artacak eklinde ifade edilmektedir. Çok umut dolu olan bu

123

foto raf, ba l klar, spotlar ve giri ler gazetenin söylemi ile ilgili ipuçlar n da vermektedir. Zaman gazetesinin de, Hürriyet gazetesi gibi, egemen söylemi destekledi i ve yeniden üretti i, bu ip uçlar ndan yola ç k larak görülmektedir.

Foto raf 3: Cumhuriyet Gazetesi, 19 Aral k 2004

Cumhuriyet gazetesinin, ayn günde Hürriyet ve Zaman gazetelerinin yay nlad klar foto rafa benzer bir foto raf kulland ancak, kullan lan bu foto raf n, di er iki gazeteye göre çok daha küçük boyutlarda oldu u görülmektedir. Foto raf n küçük olmas n n sadece gazetenin kar t söylemi ile ili kilendirilmesinin do ru olmad dü ünülmektedir. Çünkü Cumhuriyet gazetesinin sayfa düzenlemesinde genellikle küçük foto raflar kulland , görsellikten çok haber içeri ine önem verdi i bilinmektedir. Foto rafta Ba bakan Erdo an ve D i leri Bakan Gül, yüzlerinde mutlu bir ifadeyle etraf selamlamaktad r. Cumhuriyet gazetesi bu durumu Hürriyet ve Zaman gazetelerinden farkl bir ekilde yorumlamakta ve görüntü foto raf alt yaz da Ankara da AB ovu diye nitelendirilmektedir. Cumhuriyet gazetesi haberini, muhalefet partili iki milletvekilinin söyledikleri üzerinden kurgulamaktad r. CHP milletvekilleri ükrü Elekda ve D i leri eski bürokratlar ndan nal Batu, durumun bir aldatmaca oldu unu, AB den müzakerelere ba lanabilmesi için tarih almak ad na Türkiye nin hükümet taraf ndan zorlu ko ullara sürüklendi ini söylemektedirler.

Cumhuriyet gazetesi, hükümetin yapt icraatlar onaylamad n gösteren söylemini desteklemek için iki milletvekilinin sözlerini kullanmaktad r. Ayr ca söylemin inand r c l n güçlendirebilmek için de daha önce D i leri Bakanl bünyesinde önemli görevlerde bulunmu ve Türk d politikas konusunda uzman biri

124

oldu u dü ünülen eski büyükelçi nal Batu nun görü lerine yer vermektedir. Gazete, üst ba l nda ve man etinde de bu görüntüyü Büyük aldatmaca olarak nitelemektedir.

Her üç gazetenin de foto raflar incelendi inde kullan lan foto raflar n ba l klar (alt, üst ve ba l k), spotlar ve haber giri lerini tamamlay c nitelikteki karelerden seçildi i, ba l k, spot ve haber giri lerini bütünledi i görülmektedir. Foto raflar n alt nda yer alan alt yaz lar n da gösterilen kareleri aç klar nitelikte oldu u tespit edilmektedir. Ayr ca gazetelerin, kulland klar foto raflar temsil ettikleri görü çerçevesinde kurgulad klar ve haber söylemlerine uygun karelerlerden seçtikleri görülmektedir.

Yap lan analizde görülmektedir ki; her üç gazete de ayn konularda ve olaylarda birbirine benzer görüntülerin yer ald kareleri kullanarak, haber yapsalar da farkl söylemsel stratejileri kullanarak haber metinlerini olu turmaktad r. Gazetenin politik görü ü, iktidar onaylamas veya onun kar s nda yer almas söylemin in a edilme yönünü belirlemektedir. Hürriyet ve Zaman gazetelerinin birbirlerine yak n ve egemen söylemi destekler nitelikteki söylemleri kulland tespit edilirken, Cumhuriyet gazetesinin her iki gazeteden farkl bir duru sergileyerek, egemen söylemin kar s nda yer ald ve kar t söylemsel stratejilerle haberlerini olu turdu u görülmektedir.