Firmaların Üretimi İle İlgili Bulgular

Bu başlık altında, firmaların el dokuması halı üretimlerini gerçekleştirdikleri yerler ve kalite kontrol sistemleri, üretim bölümünde çalışan dokuyucuların seçiminde aranan nitelikler ve dokuyuculara verilen hizmet içi eğitimi ile ilgili bilgilerin tablolar halinde sunumu ve yorumları yer almaktadır.

Firmaların el dokuması halı üretimlerini gerçekleştirdikleri yerlere ilişkin dağılım Tablo 7’da verilmiştir.

Tablo 7. Üretim Yerlerine İlişkin Dağılım

Üretim Yeri n %

Dokuyucuların Evlerinde 5 38.5

İşletmede 4 30.8

Köylerdeki Atölyelerde 3 23

Halk Eğitim Kurslarında 1 7.7

Toplam 13 100

Not: Birden fazla seçenek işaretlendiğinden n sayısı büyümüştür (n: 7)

Tablo 7 incelendiğinde, işletmeler çoğunlukla üretimlerini dokuyucu kişilerin evlerinde gerçekleştirmektedir (%38.5). %30.8 oranıyla da firmaların kendi bünyesinde bulunan üretim dairelerinde halı dokudukları görülmektedir. Bunun yanında işletmelerin az bir oranla da olsa halk eğitim kurslarında da üretim yaptıkları görülmektedir (%7.7).

Elde edilen sonuçlara göre, işletmelerin kendi bünyelerinde üretim dairesi olmasına karşın, üretimlerini daha çok dokuyucularının evlerinde gerçekleştirmektedir. Bu durum firmalar için ekonomik olmasıyla beraber dokuyucular için de kolaylık sağlamaktadır. Ayrıca işletmelerin çevre ilçe ve köylerde açtıkları küçük çapta dokuma

atölyelerinde de üretim yapılmaktadır. Çalışan portföylerine bakıldığında dokuyucu olarak görev yapan bireylerin çevre ilçe ve köylerden geldikleri görülmektedir. Bu durum firmalar için ulaşım, enerji, yeme, içme hatta uzaklık bakımından yer değiştirme, göç etme gibi durumlar ortaya çıkarmaktadır. Dokuyucu evleri ve köylede bulunan atölyeler, firmaların bu sorunlarına çözüm olmaktadır.

Araştırma kapsamına alınan firmaların üretim bölümünde yapılan kalite kontrole ilişkin veriler incelendiğinde; üretimi işletme içinde gerçekleşen firmaların kalite kontrolü yetkililer tarafından hergün (% 44.4) yapıldığı, bunun yanında üretimi işletme dışında da olan firmaların kalite kontrolü belirli periyotlarda (%55.6) gerçekleştirdiği görülmektedir.

İşletmelerin kalite kontrol sistemlerinin üretim yerine göre (bkz. Tablo 7) değişiklik gösterdiği görülmektedir. Firmanın içinde üretim gerçekleşiyorsa üretim dairesinin başında bulunan yetkililer hergün kalite kontrollerini yapabilirken; ilçelerde/köylerde üretim yapan firmalar ise, kalite kontrol sistemlerinde sorun yaşamaktadırlar. Uzaklık sebebiyle belirli periyotlara bölünen kontrol sistemleri, bir sorun olduğunda geç farkedilmesine veya müdahalede geç kalınmasına sebep olmaktadır. Her gün kontrol edilemedikleri için geri dönüşlerde hatayı telafi etmede sorun yaşanmakta bu da üretilen halının istenilen kalitede olmasını engellemektedir.

Firmaların üretim bölümünde çalışan dokuyucuların seçiminde aranan niteliklere ilişkin dağılım Tablo 8’de verilmiştir.

Tablo 8. Dokuyucu Seçiminde Aranan Niteliklere İlişkin Dağılım

Nitelikler n %

Dokuma Deneyimi Olması 6 40

Dokumaya Elinin Yatkın Olması 5 33.3

Küçük Yaştan Beri Dokuma

yapması 4 26.7

Toplam 15 100

Tablo 8 incelendiğinde, firmaların dokuyucularda aradıkları niteliklerin başında iş deneyimi gelmektedir (% 40). Bu sıralamayı dokuyucunun dokumaya elinin yatkın olması (%33.3) ve küçük yaştan beri dokumayla uğraşması izlemektedir (%26.7). Diğer yandan, dokuyucunun meslek lisesinin dokuma bölümünü bitirmiş olması ve aile bireylerinin dokumayla uğraşması vb. gibi kriterlerin işletmeler için önem teşkil etmediği görülmektedir.

Elde edilen sonuçlara göre, işletmeler üretim bölümünde çalışacak bireylerin seçiminde iş deneyimine önem vermektedir. El dokuması halı çabukluk ve dikkat gerektirir. Özellikle yüksek kalitedeki halılarda bu iki faktör çok daha önem kazanmaktadır. Bu sebepten dolayı iş deneyimi olan dokuyucu da dokuma pratikliğine ve el çabukluğuna sahip olması nedeniyle tercih edilmektedir. Özellikle yüksek kaliteli veya büyük ebatlı halılarda ve ince dokunan ipek halılarda, dokuma pratikliği ve hızı önem kazanmaktadır. Dokuyucunun el yatkınlığı da diğer bir kriter olarak göze çarpmaktadır. Fazla iş deneyimi olmasa da çalışanın el yatkınlığı ve el yapısı, küçük ebatlı ve yüksek kaliteli ipek halılarda aranan özelliklerden biri olmaktadır.

Firmaların üretim bölümünde çalışan dokuyuculara verilen hizmet içi eğitime ilişkin dağılım Tablo 9’de verilmiştir.

Tablo 9. Dokuyuculara Verilen Hizmet İçi Eğitime İlişkin Dağılım

Hizmet İçi Eğitim n %

Belirli Süre Firmada Eğitim

Görme 4 36.3

Deneyimli Eleman Tercih Etme 3 27.3

Halk Eğitim /Çıraklı Eğitim

Kurslarına Gönderme 3 27.3

Çalışanları İzleyerek Öğrenme 1 9.1

Toplam 11 100

Tablo 9 incelendiğinde, firmaların çoğunluğunun hizmet içi eğitim verdiği (%36.3), bunu takiben %27.3’lük oranla hizmet içi eğitim vermek yerine deneyimli eleman tercih ettikleri, yine aynı oranda, hizmet içi eğitimin halk eğitim kurslarında verildiği, % 9.1’lik oranı ise firmaların dokuyuculara ayrıca hizmet içi eğitim vermediği ve bu bireylerin diğer çalışanları izleyerek halı dokumayı öğrendiği görülmektedir.

Elde edilen sonuçlara göre, işletmelerin yeni işe başlayacak çalışanlarına hizmet içi eğitim verdiği görülmektedir. Hizmet içi eğitime önem veren firmalar, dokuyucularına eğitimi ya kendileri vermekte ya da halk eğitim/çıraklık eğitim kurslarına yönlendirmektedir. Bazı firmalar ise hizmet içi eğitime önem vermemekte deneyimli çalışanları tercih etmektedir (bkz. Tablo 7). Aslında hizmet içi eğitim sadece mesleki bir eğitim değil aynı zamanda yeni dokuyucuları firmaya alıştırma süreci olarakta görülmelidir. Yeni kişiler, farklı çalışma yöntemleri ve tasarımlar, firmanın dokuyucudan beklentileri, iş sorumluluğunun farkında olma gibi koşullara adapte olabilmesini kolaylaştırmaktadır. Fakat işletmeler bu durumları göz ardı etmekte ve çalışanının hemen üretime geçmesini istemektedir. Bu sebepten dolayı çalışanlar işe başladıkları ilk dönem boyunca işletmeyle arasında bir uyum sorunu yaşanmakta bu da dokuyucunun üretimine yasımaktadır.