Ekonomik kararlar verecek ilgililere kararların etkileyecek bilgilerin tam ve Ģeffaflık içerisinde mali tablolar ile sunulması gerekir. Yöneticilerin yüksek kaliteli finansal raporlamayı tercih etmeleri yatırımcıların ve Ģirket çevresinin kayıplarının azalmasını sağlayacak en temel faktördür ( Barton ve Waymire, 2004 ). Finansal bilginin ekonomik karar aĢamasında kullanıcısına fayda sağlayabilmesi için dört niteliksel özelliğe sahip olması gerekir (TMS, 2007: 15).
3.4.1. AnlaĢılabilirlik
Finansal tablo kullanıcılarına sunulan bilgilerin yararlı olabilmesi için anlaĢılabilir olması gerekmektedir. Finansal tablolar, ekonomik aktiviteler ve Ģirket hakkında sunulan biginin kullanıcılarının beklentilerini karĢılayacak makul bir seviyede olması gerekir. Aynı zamanda sunulan bilgi ile verilmek istenen anlamın anlaĢılır olması için gerekli özenli çalıĢmanın yapılması gerekir. Bilginin sınflandırılması, karakterize edilmesi, açık ve kısa sunulması onu anlaĢılabilir kılmaktadır.
Sunulan bilgi kullanıcılar tarafından anlaĢılır, fakat bu durum kararlarını etkilemez. Buna karĢılık kullanıcının önünde ki bilgi, durumu ile ilgili olduğu halde anlayamadığı için sunulan bilginin hiçbir faydası olmamaktadır.
Burada dikkat edilmesi gerekli üç nokta bulunmaktadır. Birincisi sunulan bilginin kullanıcıya fayda sağlayabilmesi için ekonomi ve iĢ dünyasına en önemlisi muhasebe ve finans terminolojisine iliĢkin makul bir bilgi birikimine sahip olması gerekir. Ġkincisi finansal bilginin anlaĢılabilir hale getirilebilmesi için çok fazla ayrıntıya girilmesi sonucu önemli ekonomik olayların gözden kaçmasına neden olabilir. Üçüncüsü ise sulan bilginin bazı kullanıcılar tarafından anlaĢılması güç olabilir. Buna rağmen Ģirketin mevcut ve gelecek durumu üzerinde önemli etkileri olacağı gerekçesi ile bu bilgilere finansal tablolarda yer vermesi gerekir (TFRS, 2009: 11).
3.4.2. Ġhtiyaca Uygunluk
Sunulan bilgi geçmiĢ, mevcut ve gelecek performansın değerlendirilmesine izin veriyorsa faydalı ve ihtiyaca uygundur. Bu sayede Ģirket yönetimi karar alcılara ihtiyaçlarına uygun bilgiler sunarak yatırım, kredi vb aĢamada ki beklentiler ile risklerini karĢılaĢtırarak bir teyit ve düzeltme imkanı sunar (TFRS, 2009: 11).
Ayrıca gelecek iĢlemleri ve diğer olayların gelecekte ortaya çıkaracağı nakit akıĢının tahmin edilmesi, bu tahminin önceki değerlemelerle teyit edilmesi ve doğrulmasında yardımcı olur. Bu durum ihtiyaca uygun bilginin tahmin değeri ve teyit değerini ortaya çıkarmaktadır.
Bilginin tahmin değeri ile yatırımcılar, kreditörler ve diğerleri geçmiĢe ait sunulan bilgiler yardımıyla gelecek hakkında ki beklentilerini realize etmektedirler. GeçmiĢe ait sunulan finansal bilgilerin hiçbiri geleceğe iliĢkin bir tahmin değerini ifade etmez. Fakat geçmiĢe ait bu bilgiler olmaksızın geleceğe ait temeller atılamaz ve değerlemeler yapılamaz. Örneğin geçmiĢ ve cari döneme ait finansal durum ve performans bilgileri ile geleceğe iliĢkin kar payları, ödenecek faiz ve ücretler tahmin edilebilmektedir.
Bilginin teyit değeri ise önceki döneme ait değerlemeler üzerinden geçmiĢteki beklentilerin gerçekleĢme düzeyi tespit edilir ve doğrulama yapılır. Mevcut duruma iliĢkin boyutunda ise değerleme ile beklentiler arasında oluĢan farklılıklar var ise gerekli değiĢiklikler yapılır. Bu durum bilgi sayesinde geçmiĢ beklentilerin güvenilirliliğinin değiĢmesine yol açmaktadır.
Bilginin tahmin ve teyit değerine iliĢkin rolü iç içe bir durumu ifade etmektedir. Çünkü bilginin tamin değeri teyit edilmiĢ bilgi üzerinden elde edilmektedir. Örneğin Ģirketin cari varlıkları ve borçları hakkındaki bilgi; kullanıcılara sahip oldukları varlıklarına iliĢkin fırsatları avantaja çevirme ve tam tersi bir davranıĢ tahmininde bulunmaya yardımcı olur. Aynı bilgi varlıkları hakkında ki geçmiĢ tahmin ve değerlemelerinin kullanıcılar açısında doğrulama ve teyit imkanı sunar (FASB, 2006: 24-25).
Ġhtiyaca uygun olarak sunulan bilginin “ değer” taĢıyabilmesi için geçmiĢte meydana gelen ekonomik olayların kamuyu aydınlatma kapsamında ayrıntılı olarak Ģeffaf ve tutarlı açıklanması gerekir.
Ayrıca sunulan bilginin bilgi değerini taĢıması karar alıcılarının kararlarını etkileyebilmesi onun zamanında sunulması ile mümkündür. Ġhtiyaca uygun fakat zamanında sunulmayan bilgi faydasızıdır. Bilginin zamanında sunulması karar vermek için tek baĢına yeterli değildir. Fakat kararları etkileme kapasitesine sahip bilgi sonunda açıklanacaktır. Eğer zamanında açıklanmaz ise ihtiyaca uygun ve önemli bilgi hırsızlığı söz konusudur. Bu durumun önüne geçilmesi amacıyla tam bilgiden daha çok faydalı bilginin üretilmesi ve en hızlı iletiĢim kanalları vasıtasıyla kullnıcılara sunulması gerekir. Çünkü bilginin tam olmasını beklemek çok uzun bir süreci gerektirebilir. Bu bilginin zaman değerini yitirmesine yol açabilir.
3.4.3. Güvenilirlilik
Bilgi önemli hatalar ve hileler içermiyorsa, önyargılı değilse ve belli bir konunun makul bir Ģekilde açıklanmıĢ olduğu kabul edildiği ve beklendiği için karar alıcılar bu bilgilere göre karar almaktadır, bu bilgi güvenilirdir ( Akdoğan ve Tenker, 2001:). Bilginin güvenilir olması açıkladığı ekonomik koĢullar ya da olayların sunulma amacına bağlıdır.
Sunulan bilginin güvenilir olması açıkladığı olay ve iĢlemlerin doğru ve gerçek durumunu temsil etmesi ve finansal tablolara yansıtılması ile mümkündür. Bilginin sunulması ve beklenen amaçlarla ile kullanım amaçlarının örtüĢmesi gerekir. BaĢka bir ifade ile aynı ölçme ve değerleme yöntemleri ile finansal tabloları kullanan tarafların benzer değerlendirmeler yapması gerekir.
Finansal tablolarda yer alan bilgilerin güvenilir olması için tarafsız ve önyargıdan uzak hazırlanması gerekir. ġirket hakkında sunulan bilgiler ilgilileri belirli amaçlara ulaĢtırmaya yönelik hazırlanmıĢ ise bu bilgi tarafsız ve güvenilir değildir. Örneğin yöneticiler, gelecekte yüksek maliyetlerle ve giderlerle karĢılaĢabileceğini tahmin ettiğinde; bu durumun Ģirketin varlıklarının değerini düĢürebileceğini, yükümlülüklerini artırabileceğini bilirler. Böyle olumsuz bir durumla karĢılaĢmamak amacıyla iyi dönemlerde elde edilen karların bir kısmı dağıtılmayarak gelecek dönemlere aktarılır. Böylece gerçek maliyetler gerçekleĢtiğinde olumsuz etkilerinden korunabilirler, fakat yatırımcılar Ģirketin gerçek ekonomik durumunu göremezler. Bu bilgi gerçeği temsil etmediği için finansal tablolarda sunulan bilgide kaliteli değildir ( Turner, 2000 ).
Güvenilirlilik aynı zamanda muhasebenin temel kavramlarında ihtiyatlılık ilkesi ile ilgilidir. Geleceğin belirsiz olması, belirli tarihler itibarı ile finansal tabloların hazırlanması gereği Ģirketin bazı iĢlem ve olayları kesin sonuçlanmadığından kesin tahakkukunun yapılamadığı için tahmin yoluyla kararlar verilmektedir. Örneğin son ödeme tarihi geçmiĢ olmasına rağmen Ģüpheli ticari alacakların tamamına veya bir kısmına karĢılık ayrılması, duran varlıklara ait yararlı ekonomik ömürlerinin tahmini, korunma amaçlı yapılan gelecek sözleĢmelerinin sözleĢme süresi dolmadığı için sonuçlarının kesin olarak ortaya çıkmaması buna karĢılık finansal tablo düzenleme tarihi itibarı ile bir değerleme yapma zorunluluğu söz konusudur (TMS, 2009: 14).
Burada ihtiyatlılık ilkesi gereği yapılan tahminlerin aktif ve gelir kalemlerinin olduğundan fazla, yükümlülük ve gider kalemlerinin de olduğundan eksik gösterilmemesi için gerekli özen ve dikkatin gösterilmesi gerekir. Aksi takdirde giderin gereğinden yüksek gösterilerek karın Ģirket bünyesinde tutulmasına buna karĢılık Ģirketin piyasa değerinin olumsuz etkilenmesine ve gelirin gereğinden yüksek gösterilmesi ise yüksek vergi ve temettü ödemeleri ile sermayenin azalmasına yol açacaktır.
Ayrıca sunulan bilgi ile doğru karar alabilmeye yardımcı olması için tam olması gerekir. BaĢka bir ifade ile sunulan bilginin iĢlem ve olaylara ait sonuçlarının tamamını kapsaması gerekir. Bu sayede ilgili varlık, kaynak vb kalemin kendi
sınırları içerisinde maliyetlerini hesaplamak mümkün olmakta aynı zamanda temsilde sadakat tam olarak sağlanmaktadır.
Özellikle finansal tablolarda yer alan kalemlere iliĢkin ekonomik sonuçların tam olarak yer alması önemlidir. Örneğin gelir tablosunda yer alan kalemlerin eksik veya fazla gösterilmesi kazancın artıĢı veya azalıĢına yol açacaktır. Yine farklı değerleme yöntemleri ile finansal tabloların farklı gösterilmesi sağlanabilir (FASB,2006: 30).
Bilginin eksik olması yanıltıcı olacağı için güvenilirlilik ilkesinin ortadan kalkmasına yol açacaktır. Finansal raporlama kalitesi muhasebe standartlarının kılavuzluğunda ekonomik olayların olabildiğince finansal tablolara dahil edilmesi ile mümkündür. Aynı zamanda bu bilgi tarafsız ve önyargısız kaliteli bilgidir.
3.4.4. KarĢılaĢtırılabilir Olma
Bu ilke, finansal bilgi kullanıcılarının; belirli bir zaman içerisinde Ģirketin finansal durumu, faaliyet sonuçları ve finansal durumundaki değiĢiklikleri tutarlı yöntemler izlenerek geçmiĢ yıllar itibariyle aynı zamanda benzer Ģirketlerin finansal tabloları ile karĢılaĢtırma imkanına sahip olmasını ifade eder ( Sayar, 2001 ).
Bu durum yatırımcıları, Ģirketlerin benzer iĢlem ve olaylar karĢısında benimsedikleri muhasebe politikalarının finansal etkilerini hem yıllar itibariyle hem de farklı Ģirketlerle düzenli olarak karĢılıklı takip etme ve alternatifler arasında seçim yapma imkanına kavuĢturur (FASB, 2006: 30).
Bilginin karĢılaĢtırılabilir olmasında en önemli nokta; değiĢtirilen muhasebe politikalarının ve etkisinin finansal tablolarda açık bilgisinin olmasıdır. Diğer taraftan muhasebe politikalarında yapılan sürekli değiĢiklikler yıllar itibarı ile karĢılaĢtırmayı anlamsız hale getirecektir. BaĢka bir ifade ile bir muhasebe sisteminin Ģirket içerisinde benimsenmesi ve sunulan bilginin yanlıĢ ve eksik anlaĢılmalara sebep olmadığı sürece muhasebe politikasının değiĢtirilmemesi gerekir (TMS, 2009: 15).
Ayrıca finansal tablolarda sunulacak bilginin zamanında sunulmaması o bilginin güvenilirlilik ve ihtiyaca uygunluk özelliğini ortadan kaldıracaktır. Sunulan bilgiye ait iĢlem ve olayların sonuçlanmıĢ olması ilgililerin ihtiyacına uygun ve güvenilir özelliğinin taĢımasını sağlayacaktır. Diğer taraftan bilginin kullanımı ile
elde edilen fayda o bilgiyi elde etmek için katlanılan maliyetten her zaman fazla olmalıdır. Sonuç olarak açıklanan bilgilerin Ģirketin faaliyetlerine iliĢkin tutulan bütün kayıtlar yasalara ve muhasebe standartlarına uygun gerçeği doğru ve dürüst olarak yansıtmalıdır.