Ek Finansal Tablolar

Temel finansal tablolar ile yönetimin karar ve faaliyetleri sonucunda mali durumunda meydan gelen tüm değiĢikliklerin görülmesi imkansızdır. Örneğin dönem içerisinde Ģirketin likiditesinde meydan gelen değiĢimler, fon kaynakları ve kullanım yerleri konusunda yeterli bilgi elde edilemez. ġirketlerle ilgilenenlerin farklı bilgi ihtiyaçlarının karĢılanması amacıyla ek mali tabloların düzenlenmesi ihtiyacı ortaya çıkmıĢtır.

Fon akım tablosu: ġirketin belirli bir dönemde finansal faaliyetleri sonucunda elde ettiği fonları ve bu fonların kullanım yerini gösteren tablodur.

Fon akım tablosu, bilanço ve gelir tablosunda yer alan fon kaynak ve kullanım kalemlerinde meydan gelen değiĢmenin; bir dönem boyunca Ģirket ticari, yatırım ve finansman faaliyetleri ile finansal durumunda meydana gelen değiĢmelerin seviyesini açıklar ( Çaldağ, 2007: 267 ). Tablonun kaynak bölümü faaliyet dönemi boyunca elde edilen fonların sağlam kaynaklardan mı yoksa geçici kaynaklarda mı sağlandığını gösterir. Kullanım bölümü ise kullanım yerinin uygunluğunu gösterir (Çabuk ve Lazol, 2009: 45).

Fon akım tablosunda yer alan fon kavramı ile tüm finansal araçlar ifade edilmektedir. Bu tabloda varlıklarda ki azalıĢlar fon kullanımı, kaynaklarda ki artıĢlar ise fon kaynakları olarak kabul edilir.

Bu tablo sayesinde Ģirketin olağan ve diğer faaliyetlerden ne kadar fon sağladığı ve kullanım yerleri, Ģirket dıĢından ne kadar finansal ve ticari kredi sağlandığı ve kullanım yerleri, yeni yatırımlara bağlı olarak duran varlık alımları ile Ģirketin mali yapısı hakkında bilgi verir.

Nakit akıĢ tablosu: Bir faaliyet döneminde meydana gelen nakit hareketlerinin kaynakları ve kullanım yerleri bakımından gösteren mali tablodur. Nakit akıĢ tablosu Ģirketin nakit ve kredilerinde meydana gelen değiĢmenin nasıl ve niçin olduğunu geçen yıllarla karĢılaĢtırarak sunar ( Rice, 2000: 46 ). Tabloda nakit hareketleri; iĢletme, yatırım ve finansman faaliyetlerine ait nakit akımları Ģeklinde düzenlenmiĢtir.

Bütün mali tablolar “ tahakkuk esasına” göre düzenlenirken bu tablo “nakit esasına” göre düzenlenmektedir. Bu tablo sadece nakit açısından tahsilat ve ödemeleri dikkate alarak kaynak ve kullanım yerlerini ortaya koymaktadır. Nakit akıĢ tablosu bu özelliği ile sadece para ve para benzeri varlıkları kapsamaktadır (Arı, 2008: 35 ). Bu yönü ile Ģirket faaliyetlerinden doğan nakit akıĢına iliĢkin kazanç yönetimi pay baĢına kazançtan daha zordur. Nakit gerçektir buna karĢılık mıhasebe karı esnektir (Mulford ve Comiskey, 2005: 17).

Nakit akıĢ tablosu diğer tablolarla kullanılarak ilgililerin Ģirketin net aktif varlıklarındaki değiĢimi, finansal yapısını (likidite ve borç ödeme gücü dahil) ve

nakit akıĢlarının tutar ve zamanlamasını değiĢen koĢullara ve fırsatlara uyum sağlayabilmek amacıyla etkileme yeteneğini değerlendirebilmesi için gerekli bilgiyi sağlar (TMS 7). Bu sayede Ģirketin geçmiĢ para politikaları tespit edilir ve geleceğe iliĢkin nakit pozisyonu tahmin edilebilir (Çömlekçi, 2006: 89).

Nakit akıĢ tablosu negatif veya pozitif bir sonuç verebilir. Zararların ve harcamaların fazla olması ya da Ģirket karlı olsa bile çok hızlı büyüme karĢısında tablo negatif çıkabilir. Hızlı büyüme Ģirketin sabit varlık yatırımlarının yanında çalıĢma sermayesi ihtiyacını da artırmaktadır. Negatif nakit akıĢ tablosu yatırımcılara gelecekte Ģirketin finansal zorluklarla karĢılaĢabileceği uyarısında bulunur. ġirket karlı olsa bile likidite problemi yaĢayabileceğini ifade eder.

Nakit akıĢ tablosu pozitif ise sorulacak soru; Ģirket net sermaye harcamalarını ve kar payı ödemelerini Ģirket faaliyetlerinden ödeyebilmekte midir? Cevap hayır ise Ģirket faaliyetlerinin yanında bu nakit ödemeleri için yeni bir borçlanma ya da hisse satıĢına yol açar. Bu durum kısa dönemde nakit pozisyonunun bozulmasına, dönen varlıkların azalmasına veya sermaye yapısının bozulmasına yol açacaktır. Bu durumda Ģirketin faaliyetlerini sağlıklı bir Ģekilde yürütebilmesi için borçlarını yeniden yapılandırması, hissedarlardan yeni pay alımı yoluyla nakit giriĢinin sağlanması ya da baĢka bir Ģirketle birleĢmesi gerekebilir (Sutton, 2004: 571-572 ).

Bu tablo ile Ģirketin nakit hareketlerine ait kaynak ve kullanım yerlerinin önceki yıllar ile karĢılaĢtırmalı sunulması ile (Yaylaönü, 2001: 9 ):

 ġirket karının nakdi niteliğini sergiler,

 Yönetim tarafından kazanç üzerinden yapılan herhangi bir manipülasyonun tespitini,

 ġirketin varlığını sürdürmede tahsilât ve ödeme zamanlarına ıĢık tutar,  Hiçbir tahakkuk ve dağıtıma konu teĢkil etmez,

 Borç ödeme yeteneğinin en iyi ölçütüdür,  Kredi değerlendirmelerinde endekstir,  Önemli bir likidite ölçütüdür,

 ġirket faaliyetlerinin nakit yaratma yeteneğini ve nerelerde kullanıldığını gösterir,

 Faaliyet likiditesinin yetersizliği konusunda uyarı verir,

 Muhasebe politikalarında ki farklılıkların izlenerek diğer Ģirketlerin performansları ile karĢılaĢtırılmasını sağlar,

 Enflasyonist ortamda daha somut bir göstergedir,

 Net kar ile Ģirket faaliyetlerinden kaynaklanan net nakit akımının birlikte görülmesini sağlar.

Bu faydalarının yanında nakit akıĢ tablosunun iki önemli zayıf yönü bulunmaktadır. Birincisi gelecekte kar elde etmek için yapılan harcamalar ile elde edilen hasılat periyodik olarak eĢleĢmemektedir. Örneğin 3 aylık nakit akıĢ tablosunda peĢin ödenen sigorta sözleĢmesi 12 aylık bir periyodu kapsamasına rağmen ilgili dönemin performansının değerlendirilmesinde tamamı dikkate alınmaktadır. Ġkinci durum ise uzun dönemli alınan yatırım mallarının faydası gelecekte olacağı muhakkaktır. Yatırım harcamalarını kısa dönemli performans değerlendirmelerinde dikkate alındığında Ģirket yönetiminin çok ciddi eleĢtiriler ile karĢı karĢıya kalacağı muhakkaktır (Stickney, 2003: 110).

Net iĢletme (çalıĢma) sermayesi değiĢim tablosu: Belli bir faaliyet döneminde net iĢletme sermayesindeki değiĢimler (artıĢlar ve azalıĢlar) ile kaynaklarını ve kullanım yerlerini gösteren tablodur. Net çalıĢma sermayesi Ģirketin günlük, haftalık ve aylık faaliyetlerini yerine getirebilmesi ve kısa vadeli borçlarını ödeyebilmesi için sahip olması gerekli asgari nakit ve nakit benzeri varlıkların tespit edilmesinde yardımcı olur.

Bu tablo ile dönen varlıklar ile kısa vadeli yabancı kaynaklar arasındaki fark olan net çalıĢma sermayesinde ki değiĢim önceki dönemle karĢılaĢtırılarak verilmektedir. Böylece; Ģirketin kısa vadeli borçlarını ödeme gücü ortaya konmakta ve ihtiyacı olan çalıĢma sermayesi cari ve gelecek dönemler için tahmin edilebilmektedir. Net çalıĢma sermayesinin eksi olması sermaye noksanlığına baĢka bir ifade ile ticari faaliyetlerini sağlıklı bir Ģekilde yürütecek ve borçlarını ödeyecek yeterli bir sermayeye sahip olmadığını gösterir. Artı olması ise tam tersidir.

ġirket yeterli çalıĢma sermayesine sahip olmadığı takdirde Ģirket faaliyetleri sağlıklı bir Ģekilde yürütülemez (hammadde alınamaz, çalıĢanların maaĢları ödenemez vb) ve kredili borçlar ödenemez (banka kredilerine iliĢkin taksitler ödenemez); bu durum Ģirketin el değiĢtirmesine veya iflasa kadar bir sürece yol açar (Bektöre ve ark, 2000: 187).

Net çalıĢma sermayesi fazla olduğunda ise bu fonlar Ģirkete hiçbir getiri sağlamadığı için atıl kalmakta ve alternatif bir maliyet ortaya çıkmaktadır. Bu durum aynı zamanda Ģirket varlıklarının iyi yönetilmediğinin göstergesidir.

ÇalıĢma sermayesinin yeterli olması,

 ĠĢletme faaliyetlerinin sağlıklı olarak yürütülmesi için gerekli girdilerin temininde,

 Borçların zamanında ödenmesinde,

 Olası risklerden korunma ve fırsatlardan yararlanma imkanı sağlar (Akdoğan ve Tenker, 2001: 272-273).

Kar dağıtım tablosu: Belirli hesap döneminde elde edilen dönem net karı ile geçmiĢ yıllar karlarının dağıtım biçimini gösterir. Dağıtılabilir karlar; kanun hükümlerine (yasal yedekler), Ģirket sözleĢmesinde yer alan maddelere (statü yedekleri) ve genel kurul kararına göre (olağanüstü yedekler) yedekçe akçe olarak ayrılabilir ve ortaklara ve diğerlerine temettü (I.tertip ve II. Tertip ) olarak dağıtılabilir.

Böylece hissedarlar ortak oldukları Ģirketin hisse baĢına dönem net karını ve hisse baĢına temettü miktarını hesaplayabilmektedir (Sayılgan, 2006: 127 ).

SatıĢların Maliyeti Tablosu: Gelir tablosunu tamamlayıcı tablodur. Bu tablo Ģirketin bir hesap dönemi içerisinde stok hareketlerinin ayrıntılı olarak takip edebilme imkanı sunar. Böylece satılan mamul, ticari malların, hizmetlerin ve diğer satıĢların maliyetleri önceki dönemle karĢılaĢtırmalı olarak takip edilebilmektedir ve Ģirketin brüt kar marjı üzerinde hangi kalemin etkili olduğu konusunda karar vermeye yardımcı olmaktadır.

Özkaynak değiĢim tablosu: Bir dönemde özkaynak kalemlerinde meydana gelen artıĢ veya azalıĢları gösteren mali tablodur. Bu tabloya ihtiyaç duyulmasının sebebi özkaynaklarda meydana gelen değiĢim Ģirket faaliyetleri sonucu elde edilen kar / zarardan kaynaklanmayabilir. Bu açıdan gelir tablosu ve kar dağıtım tablosunu tamamlayıcı bir tablodur.

Bu tablo ile sermaye Ģirketlerinde bir dönem içinde meydana gelen değiĢmeler önceki dönem kalemleri ile birlikte sunularak topluca gösterilmektedir. Tablo ile ödenmiĢ sermaye, kar yedekleri, geçmiĢ yıllar karlar/ zararları ve dönem net kar/zararını oluĢturan kalemlerin dönem baĢı tutarları, dönem içinde meydana gelen değiĢimler ve dönem sonu kalanları ayrıntılı olarak gösterilir (Ulusoy, 2007: 215 ).