Federal Almanya Cumhuriyeti’nin Günümüzdeki Devlet Yapısı

Federal Almanya Cumhuriyeti, anayasasına göre; demokratik ve sosyal bir federal devlettir (Federal Almanya Cumhuriyeti Anayasası-FACA mad.20). Başkenti Berlin’dir. Federal Almanya, Orta Avrupa’da Kuzeyde Danimarka, Batıda Hollanda, Belçika, Lüksemburg ve Fransa, Güneyde İsviçre ve Avusturya, Doğuda Çek Cumhuriyeti ve Polonya ile çevrilidir. 357.000 km² yüzölçümüne ve 82.1 milyon (7.3 milyon yabancı nüfus ile birlikte- bunun yaklaşık 2 milyonu mülteci ve sığınmak üzere başvuranlardır) nüfusa sahiptir. Federal Almanya Cumhuriyeti 16 eyaletten (Lander) oluşmuştur. Bu eyaletler; Baden– Württenberg, Bayern, Berlin, Brandenburg, Bremen, Hamburg, Hessen, Mecklenburg– Vopommern, Niedersachen, Kuzey Ren-Vestfalya, Rheinland–Pfalz, Saarland, Sachen, Sachen-Anhalt, Schleswig–Holstein ve Thueringen’dir (Facts About Germany, 2000, 5).

Her eyaletin seçilmiş bir parlamentosu vardır. Eyaletlerin hükümetleri, vergi koyma, eğitim ve kültür politikası, güvenliğin sağlanması için polis örgütünün kurulması gibi geniş yetkilere sahiptirler. Eyaletlerin eyalet başbakanı veya Hamburg, Bremen ve Berlin’de olduğu gibi Başbelediye Başkanı bulunmaktadır (Koçdemir, 2001).

Almanya’da seçimler genel, doğrudan, özgür, eşit ve gizli olarak yapılır. 18 yaşını bitirmiş ve en az bir yıldır Alman yurttaşı olan herkes seçimlerde oy kullanabilir. Alman Federal Parlamentosu’nun seçim dizgesi kişiselleştirilmiş nispi temsil yöntemidir. Her seçmenin iki oyu vardır. Seçmen birinci oyu ile, nispi çoğunluk dizgesine göre, kendi seçim bölgesinin adayını seçer; en çok oy alan aday seçilir. Seçmen ikinci oyu ile de, partilerin eyalet listesi üzerinden Federal Parlamento’ya girecek milletvekillerini seçer. Verilen geçerli oyların en az yüzde beşini alan veya doğrudan seçilmiş üç milletvekili çıkaran partiler Federal Parlamento’ya girebilirler (İşte Almanya, 1997, 190). Devletin organları, Federal Cumhurbaşkanlığı, Federal Hükümet, Federal Parlamento, Federal Konsey ve Yargıdan oluşmaktadır (EK- 1, sayfa 222).

3.2.1. Siyasi Yapı

Alman Anayasası, devlet biçimini dört temel ilke ile tanımlamıştır. Bu ilkeler; demokrasi, hukuk devleti, sosyal devlet ve federalizmdir. Federal devlet yapısı tarihsel gelişmenin bir ürünüdür. Federal dizge 1933-1945 arasındaki kesinti hariç tarih boyunca süregelmiştir. Hitler deneyimi yaşayan ülkede federalizm aracılığıyla yasama, yargı ve yürütme yetkileri federal devlet ve eyaletler arasında paylaştırılarak güçlerin tek elde toplanıp kötüye kullanılması önlenmek istenmiştir (Karaer, 1989, 19).

Almanya için Temel Yasa, Konrad ADENAUER başkanlığındaki Konsey tarafından hazırlandıktan sonra, eyalet parlamentolarının onayı alınarak 23 Mayıs 1949’da ilan edilmiştir (Facts Abaout Germany, 2000, 143). Bu tarihte kabul edilen Temel Yasa (Grundgesetz), devlet yaşamına geçici bir dönem için yeni, özgürlükçü, ve demokratik bir düzen vermek amacıyla düzenlenmiştir. Temel Yasa, iki Almanya’nın birleştiği 3 Ekim 1990 tarihinden bu yana bütün Almanya’da geçerliliğini sürdürmektedir (İşte Almanya, 1997, 162).

Almanya’da 6-18 yaşları arasında eğitim zorunlu ve parasızdır. Eğitim eyalet yönetimlerinin kontrolunda olmakla birlikte, ders izlencelerinde belirli bir uyumu sağlamaya çalışan bir komisyon bulunmaktadır (Ana Britannica, 1993, 31).

3.2.2. Yasama

Federal Almanya Cumhuriyeti’nin yasama organları, Federal Parlamento (Bundestag) ve Federal Konsey (Bundesrat) olmak üzere çift meclislidir.

3.2.2.1. Federal Parlamento

Federal Almanya Cumhuriyeti Parlamentosu, ikili bir oluşum olup, Federal Parlamento olan Bundestag ve Federal Konsey olan Bundesrat’tan oluşmaktadır. Bir partinin Federal Parlamentoda temsil edilebilmesi için toplam oyun %5 ini veya 3 doğrudan vekilliği kazanması gerekmektedir. Federal Parlamentonun milletvekilleri, 4 yıl için genel, doğrudan, serbest, eşit ve gizli oyla seçilirler. Onlar, bütün halkın temsilcisi olup, kendilerine verilen vekalet ve emirlerle bağlı değildirler, yalnız vicdanlarına karşı sorumludurlar (FACA mad.38- 39). Federal Parlamento, halkın temsil edildiği yasa koyucu ve siyasi iradenin belirlendiği organdır. Federal Parlamentonun başlıca görevleri; yasaları yayınlamak, başbakanı seçmek ve hükümet üzerindeki kontrolları yapmaktır (Facts Abaout Germany, 2000, 151). 603 üyeden

oluşan son Federal Parlamento seçimi 22 Eylül 2002 tarihinde yapılmıştır (Bundestag, 2002, 22).

Dış politika, savunma, para basma, posta ve haberleşme işleri, gümrük, dış ticaret ve yurttaşlık konularında yetki Federal Parlamento’nundur. Bu konularda eyaletler ya koşut yasalar çıkarır ya da çıkarılan çerçeve yasalara dayanarak kendi gereksinimlerine uygun yasal düzenlemeleri yaparlar (Ana Britannica, 1993, 434).

3.2.2.2. Federal Konsey (Eyalet Temsilciler Meclisi)

Federal Konsey olan Bundesrat 69 üyeli bir oluşum olup, 16 eyalet temsil edilmekte ve federal yapılanma ve yönetim içerisinde yer almaktadır. Her eyaletin nüfusa göre 3 ile 6 arasında üyelik hakkı vardır (FACA mad.51). Federal Konsey eyalet hükümetlerinin seçtiği üyelerden oluşmakta ve onların talimatlarına bağlı kalmaktadırlar. Eyaletler Federal Konsey aracılığıyla, Federal Almanya Cumhuriyeti’nin yasama ve idaresi ile AB işlerine katılırlar (FACA mad.50). Federal Konsey’de eyaletler kendi hak ve yetkilerini korurlar.

Federal Konseyin başkanlığını sırasıyla eyalet başkanları yapmakta ve eyalet oyları toplu olarak evet veya hayır olarak kullanılmaktadır. Federal Konseyin başkanı gerekli durumlarda Cumhurbaşkanına vekalet etmektedir (FACA mad.57). Yasal düzenlemeler ve bunların uygulanması büyük ölçüde eyaletleri ilgilendirdiğinden Federal Parlamentoda kabul edilen yasaların Federal Konseyde de onaylanması gerekmektedir (FACA mad.77-78).

3.2.3. Yürütme

Federal Almanya Cumhuriyeti’nde yürütme iki başlıdır. Devletin başında siyasal sorumluluğu olmayan Cumhurbaşkanı bulunur. Onun yanında Federal Parlamento’ya karşı sorumlu olarak siyasi iktidar olan Federal Hükümet bulunur.

3.2.3.1. Cumhurbaşkanı

Federal Almanya Cumhuriyeti’nin devlet başkanı Federal Cumhurbaşkanıdır. Federal Parlamento üyeleri ile eşit sayıdaki eyalet parlamentoları üyelerinden oluşan ve cumhurbaşkanını seçmek için oluşturulan anayasal bir kurum olan Federasyon Kongre tarafından seçilir. Federal Cumhurbaşkanı, Federasyon Kongre üyelerinin çoğunluğunun oyuyla 5 yıllık bir süre için seçilir (FACA mad.54). Federal Almanya Cumhuriyeti’ni

uluslararası alanda Federal Cumhurbaşkanı temsil eder. Yabancı devletlerle anlaşmaları imzalar. Elçileri kabul eder. Federal yargıçları, federal memurları, federal subayları atar ve görevden alır, hükümlüleri affedebilir (FACA mad.59-60).

Cumhurbaşkanı, Federal Başbakan adayını belirler, başbakanın atadığı kabineyi görevlendirir ve onun önerisi üzerine görevden alabilir. Ancak Başbakanı görevden alamaz ve Federal Meclisi (Bundestag) feshedemez (Ana Britannica, 1993, 434).

3.2.3.2. Federal Hükümet

Federal Hükümet, Federal Başbakan (Chancellor) ve Federal Bakanlardan oluşur (FACA mad.62). Federal Başbakan, Federal Cumhurbaşkanının önerisi üzerine, Federal Parlamento tarafından, görüşmesiz olarak seçilir. Federal Parlamento üyelerinin oylarının çoğunluğunu elde eden aday, Federal Cumhurbaşkanınca atanır (FACA mad.63).

Federal Bakanlar, Federal Başbakanın önerisi üzerine, Federal Cumhurbaşkanınca atanırlar (FACA mad.64). Federal Başbakan ayrıca bakanlıkların sayılarını ve sorumluluklarını da belirler. Federal Dışişleri Bakanlığı, Federal İçişleri Bakanlığı, Federal Adalet, Federal Ekonomi ve Federal Savunma bakanlıkları Anayasada sayılan ve mutlaka olması gereken bakanlıklardır (Facts Abaout Germany, 2000,155). Federal Hükümet Federal Parlamentoya karşı sorumlu bulunmaktadır. Federal Parlamento güven oylaması ile hükümeti düşürebilir (FACA mad.67).

22 Eylül 2003 tarihinde yapılan seçimler sonunda oluşturulan Federal Hükümet’te bulunan bakanlıklar şunlardır:

Federal Dışişleri Bakanlığı, Federal İçişleri Bakanlığı, Federal Eğitim ve Bilim Bakanlığı, Federal Gıda, Tarım ve Ormancılık Bakanlığı, Federal Aile, Kadın ve Gençlik Bakanlığı, Federal Ekonomi ve Çalışma Bakanlığı, Federal Sağlık ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Federal Adalet Bakanlığı, Federal Ulaştırma ve İskan Bakanlığı, Federal Çevre ve Doğayı Koruma Bakanlığı, Federal Savunma Bakanlığı, Federal Maliye Bakanlığı, Federal Kültür ve Medya Bakanlığı, Federal Kalkınma ve İşbirliği Bakanlığı (Kabinett, 2002, 18-20).

3.2.4. Yargı

Federal Almanya Cumhuriyeti’nde yargı erki, federal devlet ile federe devletler (eyaletler) arasında paylaştırılmıştır. Anayasa ile yargı gücünün yetkisi büyük oranda

artırılmıştır. Mahkemeler ve yargıçlar özerktir. Ülkede, hem federal düzeyde görev yapan yüksek mahkemeler, hem de eyalet mahkemeleri bulunmaktadır. Mahkemelerin işleyişi, hakim ve savcıların yetiştirilme koşulları federal düzeyde belirlenmektedir (Koçdemir, 1998, 47).

Ülkede bütün ilk derece istinaf ve temyiz mahkemeleri federe birimlerde kurulmuştur. Bunlar; Hukuk ve Ceza, İdari, Vergi, İş ve Sosyal Güvenlik Mahkemeleri olmak üzere, yerel, bölgesel ve yüksek bölge mahkemeleri olmak üzere eyaletlerde örgütlenmişlerdir (Uygun, 2002, 397).

FACA mad.95’e göre; Federal mahkemeler son temyiz mahkemeleri olup; Federal Temyiz Mahkemesi (Yargıtay), Federal İdare Mahkemesi (Danıştay), Federal Vergi Mahkemesi (Sayıştay), Federal İş Mahkemesi ve Federal Sosyal Güvenlik Mahkemesi olarak yargı dizgesi içerisinde yer almıştır (Ek-2, sayfa 223).

Yerel düzeyde görev yapan Sulh mahkemelerinde ihtilafsız kaza davalarına genellikle yargıç olmayan, üst düzey adliye görevlisi olan Hukuk Görevlileri bakarlar. Bir çok mahkemede, dava konusunun uzmanı olan meslek bireyleri de yargıçlarla birlikte karar verilmesine katılırlar (Facts About Germany, 2000, 169).

Federal ve Federe Anayasa Mahkemeleri, genel yargı dizgesinin dışındaki çok amaçlı mahkemelerdir (Uygun, 2002, 396). Federal Anayasa Mahkemesi’nin temel görevi, Anayasanın uygulanmasını garanti etmek, federal devlet ile federe devletler (eyaletler) arasındaki anlaşmazlıkları çözmek, başvuru üzerine federal devlet veya eyaletlerce çıkarılan yasaların Anayasaya uygunluğunu incelemektir (FACA mad.93). Anayasa Mahkemesi’ne devlet tasarrufları nedeniyle, temel haklarının zedelendiği kanısına varan herkesin başvurma hakkı vardır (Karaer, 1989, 22). .