FATİH SULTAN MEHMET’İN ZAMANI

Sultan Mehmet yirmi iki yaşlarında iken babası yerine ikinci defa Osmanlı tahtına geçti. Sultan Murat’ın vefatını duyan Karamanoğlu İbrahim Bey ümitlenerek ahdi bozmuş,hududu geçmiş idi. Sultan Mehmet Anadolu’ya geçip üzerine yürüyünce af dilemeye mecbur oldu.

Dönüşte Bursa’ya uğradı. Orada Yeniçeriler cülus bahşişi için isyan çıkardılar. Sultan Mehmet bahşişi vermekle beraber isyanı çıkaranları da terbiye etti.

Son İstanbul İmparatoru olan Kostantin Deregöze’de bulanık suda balık avlamaya çalışıyor, Sultan Mehmet’in yanında bulunan Emir Süleyman evladından Orhan Bey için tahsisât istiyordu.Hâlbuki Sultan Mehmet Manisa da ikinci defa olarak geçirdiği altı senelik müddeti mütalaa ve tahsil ile geçirmişti. Altı yedi lisan öğrenmiş, pek çok tarih kitapları okumuş, padişah olduğu zaman ne yapacağını daha o zaman kararlaştırmıştı.Evet, Sultan Mehmet daha şehzâdeliği zamanında İstanbul’da ne düşünüldüğünü, ne entrikalar yapıldığını Rumlar arasındaki tefrikâyı, münazâtı öğrenmiş ve öğreniyordu.

Konstantin sefirlerini kovdu ve hemen Anadolu Hisarı’nın “ki vaktiyle Yıldırım Bayazıt tarafından inşa olunmuş ve Güzelce Hisar tesmiye edilmiş idi.” Karşısında ki Rumeli Hisarı’nı “ki buna da Boğazkesen derler.” bina etti. Bu hisarı inşa ederken vezirler de asker ve amele gibi çalışıyor idi.

Hisar bittikten sonra Edirne’ye avdet ile orada İstanbul’un fethi için hazırlanmaya başladı. Muslahattin ve Sarıca Sekbanı ile Macarlı Urban namında ki üç mühendise o vakte kadar hiç görülmemiş toplar döktürdü. Pek çok mühimmat tedarik etti. Fakat merâmını, gizliyor kimseye söylemiyor idi.

850 sene’yi hicriyesi(M.1446) baharında İstanbul üzerine hareket olundu ve gaza ilan olundu. Rumeli’den, Anadolu’dan pek çok gönüllü geldi. İstanbul Hisarı karadan ve denizden sarıldı.

72

İstanbul İmparatoru Konstantin ise o yakınlarda gelen imparatorların en muktediri ve hamâsetlisi idi. Sultan Mehmet’in meramını anlamış olduğundan İstanbul’un müdafaası için elinden geleni yapıyor idi. Avrupa’ya da adamlar, mektuplar göndererek yardım istemiş, İstanbul’da da Rumları memleketi müdafaa hususunda birliğe davet etmiş idi.

Harp başladı. Büyük toplar işliyor, asker her taraftan canla başla kaleyi almaya uğraşıyor idi.

Sultan Mehmet her gün her tarafı dolaşarak, askeri kızıştırıyor idi. Rumlar, İstanbul ile Galata arasına kalın bir zincir germişler idi. Bu zincir Osmanlı gemilerinin Haliç’e girmelerine mani oluyordu. Onun için Sultan Mehmet Beşiktaş’tan Kasımpaşa’ya yol hazırlatarak bir gece de askerin himmeti ile karadan yürüttü ve Kasımpaşa Deresi’nden Haliç’e indirtti. Rumlar şaşırdılar. İstanbul’u Haliç tarafında korumak için ordularından bir miktar kuvvet ayırmaya mecbur oldular. Sultan Mehmet’in icat ettiği humbaralar da pek çok zarar vermiş hele büyük toplar kale duvarlarının birçok yerlerini yıkmış idi.

Muhârasının 52. günü umûmi bir hücum yapıldı. O gece asker hazırlanmış, bütün gece toplar işlemiş idi. Rumlar çok gayret gösterdiler. Fakat Türk gücü ile başa çıkamadılar. Osmanlı kahramanları her taraftan üşüşerek İstanbul’a girdiler.

İstanbul Kalesi’ne iptida Osmanlı Bayrağını diken Ulubatlı Hasan namında bir Yeniçeri bahâdırıdır. İstanbul sokaklarında iyice muhârebe oldu. Hatta İmparator Konstantin’te bu sırada Zirek civarında öldürüldü. O gün ikindiye kadar İstanbul şehri fetih olunmuş, Ayasofya Kulesi’nin Çan Kalesi’nde ezan-ı Muhammedi okunmuş idi. Yirmi cemâzıyelevveli sene 857 ve 29 Mayıs sene 1453.

Sultan Mehmet’e İstanbul’u aldığı için Fatih ve Ebu’l Feth derler. Fatih İstanbul’da aff-ı umûmi ilan ederek Rumlara emân verdi. Ayasofya ile bazı kiliseleri camiye tahvil olundu. Anadolu’dan Müslüman ahâli getirilerek, İstanbul’a yerleştirildi. Artık devletin payitahtı İstanbul oluyor idi. Kendiyus isminde, Rumlar arasında muteber bir keşişi de, Rum Kilisesine Patrik tayin etti.

73

İstanbul’un fethi bütün Avrupa’da, bütün Hıristiyanlık âleminde büyük heyecanlara mucip oldu. Avrupalıların uyanmaya başlaması o tarihten başlar.

Sadrazam Çandarlızâde Halil Paşa, bu sırada azl ve itimat olundu. Murat Hüdâvendigar zamanından beri, sadrazamlık işi bu Çandarlı ailesinde idi. Yerine Fatih’in yetiştirmelerinden, Mahmut Paşa sadrazam tayin olundu. Sırplar yine rahat durmuyorlar idi. Fatih hazretleri, büyük bir ordu ile Sırbistan üzerine yürüdü. Belgrat’ı muhâsara etti. Hemen fetih olunacağı sırada, askerin ganimet almak sevdasıyla, öteye beriye dağılması üzerine fırsat gözeten, Jan Hünyad kumandasında ki Macar askeri ile ve kemal-i şiddetle Osmanlı ordusuna hücumu Fatih’in muhârebeyi kaybetmesine, Belgrat’ın alınamamasına sebep oldu. Fatih hazretleri bu muhârebe de yaralanmış idi. Sene 860.(M.1456)

Lakin Fatih bu mağlubiyetten yılmadı. Mora’yı, Bosna-Hersek kıtalarını, Sırbistan’ın Belgrat’tan maâden bütün kalelerini aldığı gibi Anadolu’da da birçok yerleri fetih eyledi. Trabzon’daki Rum İmparatorluğunu da kaldırdı. Eflak Voyvoda’da isyan etmiş ise de kaçırıldı.

Midilli adası ve Karaman memleketi zapt olundu. Her vakit Osmanlı Devleti ile uğraşmayı kendilerine göre sanat ittihaz eden Karamanoğulları kovuldu. Macarlar yine bir ehli salîp teşkil ettilerse de, Sadrazam Mahmut Paşa onları mağlup etti.

O zaman Asya’nın en büyük hükümdarı addolunan Uzun Hasan Timurlenk’i taklit ile ve güya Karamanoğullarını himaye bahanesi ile Osmanlı memleketi üzerine yürüdü ise de Fatih bunu Otlukbeli denilen yerde karşıladı. Vuku bulan pek şiddetli cenkte Uzun Hasan yenildi.

Kırım sahilinde Cenevizlilerin ellerine geçmiş olan yerler, onlardan kurtarılarak Kırım Hanlığı devletin himayesine alındı. Boğdan Voyvodalığı terbiye edildiği gibi Buguvina kıtası da padişaha itaate mecbur oldu.

Fakat Arnavutluk seferleri bir türlü bitmiyordu. Çünkü İskender Bey, bir türlü ele geçirilemiyor, babasının vefatından beri hep Osmanlılarla uğraşıyordu. Hazreti Fatih bizzat Arnavutluk’a giderek İşkodra’yı ve etrafını fethetti.

74

İskender Bey de bu sırada öldüğünden müttefiki olan Venedikliler sulh istemeye ve vergi vermeye tahhüde mecbur oldular.

Fatih bu kavgayı bitirdikten sonra Roma’yı da almak emeline düştü. Çünkü orası Hıristiyanlığın ikinci kürsüsü ve Papalığın makamı idi. O vakitler İtalya’yı zapt etmek de kolay idi. Çünkü bir takım hükümetlerin elinde olup, bunlarında aralarında birlik yok idi. Büyük ve muktedir vezirlerinden Gedik Ahmet Paşa’yı bu işe memur etti.

Gedik Ahmet Paşa büyük bir ordu ile Otranto Boğazı’nı geçti. Taranto Kalesi’ni ve etrafını zapt etti. İtalya’da fütuhat ve muvaffakiyetler tevali ediyor idi.

Fatih Sadrazam Mesih Paşa’yı da diğer bir ordu ile Rodos Adası’nı almaya gönderdi. Lakin onlar muvaffak olamadılar. Padişahın canı sıkıldı. Yeniden ordular ve mühimmat hazırlandı. Kendisi ordu ile Rodos’un fethine gidecek idi. Lakin o esnada hastalandı. O halde iken bile yine devlet ve milleti için uğraşır, ordular toplar, mühimmat tedarik eyler idi. Hasta halinde Gekbuze’ye kadar gitti ve orada irtihal buyurdu. 886.(M.1481)

Fatih Sultan Mehmet otuz bir sene padişahlık etmiş, elli üç yaşında vefat etmiştir. Osmanlı Padişahlarının en büyüklerinden biridir. Pek okumuş, pek adaletli bir padişah idi. Ulemây-ı sever, ilm-ü hüneri himaye ederdi. İstanbul’u devletine payitaht yaptığı gibi bir merkezi ilim ve İslam yapmak için pek çok uğraşmış. O güzel şehri camilerle, medreselerle, mekteplerle donatmış idi.

Fatih’in emri ile Koca İshak Paşa merhumun Köstendil kasabası civarında 874 (M.1469) tarihinde yaptırdığı köprü elân duruyor. Sadrazam Mahmut Paşa’nın Sofya’da yaptırdığı Dokuz Kapılı Camii Şerif “ki şimdi müzedir.”Osmanlı sanatının muhallet(ebedi) bir şahidi olduğu gibi elyevm Hasköy kasabası dediğimiz kasabanın da temeli müşarun ileyh Mahmut Paşa tarafından atılmıştır. Filipe ki İmârat Camii ile Tırnova’daki Firuz Bey Camii de o zamandan kalmadır. Karlova kasabası da o zaman yapılmıştır.

75

Osmanlı memleketinin diğer yerlerinde yapılan hayrat ve hasenat ise sayılamayacak kadar çoktur.Fatih, Sadrazam Mahmut Paşa’yı kabahatsiz olarak öldürdüğünden dolayı bazı müverrihler ayıplarlar.

Sadrazam Mahmut Paşa, Gedik Ahmet Paşa, Mesih Paşa İshak Paşa, Feyruz Bey, Hersek Zâde Ahmet Paşa gibi beyler, Akşemsettin, Karaşemsettin, Şair Ahmet Paşa, Sinan Paşa, Kadızade, Ali Kuşçu vesair nice büyük meşayıh üdebâ ve ulemâ o zamanda yetişen en meşhur simalardır. İstanbul’ da kendi yaptırdığı cami-i şerif önünde metfundur.

Sualler

Sultan Mehmet’in ilk seferi nereyedir? İmparator ne yapmak istiyordu? Sultan Mehmet ne emelde idi? Hangi hisarı yaptı?

İstanbul’u nasıl fethetti? Kaç günde ve ne vakit alındı? Sultan Mehmet’e ne namı verildi? İstanbul ahâlisine karşı nasıl davrandı? Fetih Avrupa’da ne tesir yaptı?

Belgrat muhâsarası nasıl oldu? Sonra nereleri aldı?

Karaman memleketini ne yaptı?

Karamanoğullarını kim himaye etmek istedi? Otlukbeli muharebesi nedir?

76 Kırım Hanlığı ne oldu?

Arnavutluk seferleri nasıl yaptırıldı?

Fatih neresini almak fikrine düşmüş idi? Ne yaptı? Rodos adası’nı almaya kimi memur etmiş idi? Muvaffak oldu mu?

Fatih ne vakit vefat etti?

İstanbul’u ne yapmak istiyordu?

Bulgaristan’da o zamandan kalma ne gibi eserler vardır? Meşhur beyleri kimlerdir?

Meşhur ulemâsı kimlerdir?