Ev Hanımlarına Yönelik Toplumsal Çalışmalar

İnsan toplulukları, doğal ve organik bağlılıklardan ya da benzer, koşulların yarattığı ortak bilinç veya özgür iradelerden kaynaklanan ortak amaç birliklerinin ürünüdür. Bunların tümü değil, ancak hukuksal korunma gerektirenler, hukukun ilgi alanında yer almıştır. Dernekler de hukukun tanıdığı ve düzenlediği bu tür topluluklardandır. Dernekler, hukuksal biçimde, örgütlenmiş kişi topluluklarıdır. Bu örgütlenme, dernek üyelerinin, ortak bir amaç için bilinçli olarak bir araya getirilmiş etkinlikler sistemidir. Bu sayede dernek çatısı altında örgütlenen kişiler, ülküsel sayılabilecek barışçıl bir amaç için gönüllü olarak birleşmişlerdir. Kavram olarak dernek sözcüğü, böyle bir birleşme ilişkisini ve bu hukuksal ilişki sonucunda oluşturulan topluluğu adlandırmaktadır (Saka, 2010, s. 2-3).

STK’lar kar amacı gütmeyen, devlet ile organik bir bağlantısı olmayan, tek bir milletten olma mecburiyeti bulunmayan, şiddeti kabul etmeyen, ekonomik açıdan devlete bağımlı olmayan kuruluşlar olarak tanımlanabilmektedir (Başlar, 2005, s. 24). STK’lar devletin yetersiz kaldığı veyahut devlet eliyle gerçekleşme imkânı bulunmayan konularda devreye girmekte ve bu konularda roller üstlenmektedirler. STK’ları önemli kılan noktaları ise; devletin faaliyet alanı dışında işlevler içermeleri, gönüllülük esasına dayanması ve düşük ücretlerle sorunlarla başa çıkıyor olmalarıdır (Aall, 1996; akt. Bener, 2009, s. 413).

1980 sonrasında ikinci dalga feminist kadın hareketi, kadınlar için bireysel özgürlük taleplerinde bulunmuşlardır. Bu hareketin yükselişe geçmesi sebebiyle kadın sorunu Türkiye’nin gündemine oturmayı başarmış ve mücadeleler sonucu ülkemizde çok sayıda kadın örgütü kurulmuştur (Demiray, Kadın Hareketi ve Örgütlenme, 2009, s. 194).

50

Araştırmalarımız sonucu elde ettiğimiz bilgiler dâhilinde kadınlara yönelik birçok sivil toplum kuruluşu vardır diyebiliriz. Bu sivil toplum kuruluşu içerisinde aşağıda ele aldığımız sivil toplum kuruluşlarını seçmemizin nedeni daha çok kadının emeği, ev içi alanları ve ev hanımlığı ile ilgili olmalarından kaynaklıdır. Araştırmamız açısından önemli gördüklerimizi sıralayacak olursak;

• EVKAD (Ev Kadınları Dayanışma Ve Kalkındırma Derneği)

Ev kadınları adına hizmet eden örgütlü bir yapının olmamasından hareketle, ev kadınlarının sorunlarını görünür kılmak amacıyla 1994 yılında kurulmuştur. Dernek yöneticileri ev kadınlarını şu şekilde değerlendirmektedir.

“…Ev kadınlarını şöyle değerlendirmek yanlış olmaz: Onlar birer ekonomist, çünkü ev ekonomisini dengeleyeme çalışmaktalar. Nasıl mı? En azından evlerinde dikiş, nakış, örgü yaparak, zaman zaman satarak, satmasalar bile aile fertlerinin ihtiyaçlarını gidermeyi görünmez el emekleri ile gerçekleştirmekteler. Ev kadınları birer sağlıkçı; hasta yakınlarına ve çocuklarına hizmet alımı yapmadan ücretsiz hasta bakımı gerçekleştiriyorlar. Ev kadınları akraba ilişkilerini ve sosyal yaşam ilişkilerini düzenleyerek aile fertlerinin rahat yaşamasını sağlıyorlar. Ev kadınları ailede okuyan çocuklarına her türlü maddi ve manevi desteği vermeye çalışıyorlar.” (KEİG, 2019). • EVKAD (Ev Kadınları Kültür Ve Dayanışma Derneği)

Ev Kadınları Kültür ve Dayanışma Derneği 2006 İstanbul Fatih’te yılında kurulmuştur. Başkanlığını Habibe Keleş yürütmektedir. Kadınlara yönelik eğitim seminerleri ve faaliyetler düzenlemektedirler (EVKAD, 2019).

• İZKAB (İzmir Kadın Birliği Derneği)

Üyelerinin çoğunu ev hanımlarının oluşturduğu İZKAB 2012 Yılında İzmir Karabağlarda kurulmuştur. Başkanlığını Aydan Nacar yürütmektedir. Dernek olarak organ bağışı, kadın hakları gibi konularda eğitim ve geziler düzenlediklerini belirtmektedirler (https://www.mynet.com/ev-kadinlari-dernek-kurdu180100789735).

• EVÇAD (Ev Eksenli Çalışan Kadınlar Ve Sosyal Haklar Derneği)

2011 yılında Diyarbakır’da kurulmuştur. Kadınların sosyal, ekonomik, siyasal ve kültürel açıdan karar alma mekanizmalarına katılımlarını arttırmak, kadın emeğini

51

görünür kılmak, geleneksel yapı içinde kadın olmanın gereği olarak öğrenilen ev içi hizmetlere harcanan kadın emeğinin ev ekonomisi ve dolayısı ile ülke ekonomisine katkısını görünür kılmayı amaçlamaktadırlar. Ev eksenli çalışan kadınların sosyal güvenlik haklarından faydalanmak üzere mücadele etmeleri için örgütlenme, kapasitelerini güçlendirmek için çalıştıklarını belirtmektedirler (Ev Eksenli Çalışan Kadınlar ve Sosyal Haklar Derneği, 2019).

• Kadın Haklarını Koruma Derneği

1962 yılında kurulmuştur. Toplumda kadının çağdaş ve saygın yerini alabilmesi, cinsiyet ayırımının kaldırılması, her alanda eşitliğin sağlanması amacıyla ülkemizde kurulan hemen hemen ilk dernektir. Kadın Sığınma Evlerinin açılması, ev kadınlarına emeklilik hakkının sağlanması, aile planlaması ve cinsel eğitim, kadın polis yetiştirilmesi ve her karakola en az bir kadın polis konma teklifi bu dernek tarafından yapılmış ve halen daha devam etmektedir. Dernek senelerdir okuma-yazma kursları, dikiş kursları, köylerdeki ev kadınlarının ürettikleri el becerilerinin teşviki ve satımının sağlanarak kendilerine gelir getirmesinin sağlanmasını devam ettirmektedir. Derneğin amaçlar; ev kadınları, çalışan kadınlar ve kırsal kesim kadınlarının ekonomik ve sosyal problemlerini araştırarak çözüm üretebilecek faaliyetlerde bulunmak, kadınların konumunu kuvvetlendirmesi aynı zamanda bilinçlendirilmeleri için eğitim faaliyetlerinde bulunmaktır (Uzat Elini Yardım Kuruluşları Hakkında Herşey , 2019). • KEDV (Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı)

1986 yılında kurulmuştur. Amacı ekonomik geliri yetersiz olan kadınların emeğini, geleneksel ev işleri dışına çıkartarak, gelir getirici bir iş konumuna getirmek ve bu sayede kadının toplumsal ve iktisadi seviyesini yukarılara taşımaktır. KEDV, İstanbul’da gecekondu bölgelerinde çocuk yuvaları ve kadın merkezleri açmış, bunun yanında kadın emeğini ücretsiz pazarlamak amacıyla projeler geliştirmiştir (Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı, 2019).

• İmece Kadın Dayanışma Derneği

İmece Derneği 2001 yılında kurulmuştur. Başlangıçta amaçlarının yoksul emekçi kadınlarının örgütünü oluşturmak olduğunu belirtmişlerdir. Amaçlarını temelde şu şekilde açıklamışlardır. “ Kapitalizmin 1980 sonrası yönelimleri sonucunda göçle kente

52

gelen ve kentin kıyısında erkek egemenliğine ve kapitalizmin aç gözlülüğüne karşı yaşam mücadelesi veren; kayıtsız, güvencesiz, esnek çalışan kadınların, ev kadınlarının, genç kadınların gündelik sorunları içine kısa bir sürede karışıverdik. Nasıl iş bulabilirdik? İşe giderken çocukları nereye bırakacağız? Eğitim sorunu, sağlık sorunlarımızı nasıl halledecektik? Meslek edinmek istiyoruz, okumak istiyoruz, haklarımızı öğrenmek istiyoruz. Peki, erkek egemenliği, cinsel şiddet, ayrımcılık? Bütün bunları fark etmek, fark ettirmek ve gündelik mücadeleyle harmanlamak gerekiyordu. Bunu yapmaya çalıştık birlikte.” Kendilerini tabandan örgütlenen, katılımcı ve anti hiyerarşik bir dernek olarak tanımlamaktadırlar (İmece Kadın Dayanışma Derneği , 2019).

• EKESDER (Ev Kadınlarının El Sanatları Derneği)

Ekesder, 23 Temmuz 2014’te Tülin Uyarbaba öncülüğünde İzmir’de kurulmuştur. Amaçları; el sanatları alanında çalışmalar yapmak, el sanatlarını tanıtmak, yaşatmak, yaymak ve bu işlerle meşgul olan kadınları aynı çatı altında toplamaktır. Kadınların el işlerinin satılmasına da öncülük eden bir dernektir (EKESDER, 2019).

• HANEDER (Esenyurt Ev Hanımları ve Engelliler Dayanışma Derneği)

Haneder, 2012 yılında İstanbul’un Esenyurt ilçesinde Hatice Özcan Uygun tarafından kurulmuştur. Dernek, Esenyurtta yaşayan mağdur, zulüm görmüş, eğitim alamamış, eşi cezaevinde olan, engelli, el emeği ile kendi ve ailesinin geçimini sağlayabileceğini düşünen kadınlara mesleki beceri kazandırma yoluyla sosyal ve maddi destek sağlamayı hedeflemektedir (HANEDER, 2019).

• Çarşamba Ev Hanımları Derneği

Dernek 2013 yılında Çarşamba’da bulunun ev hanımlarının sosyal, kültürel, eğitim, sanatsal ve turizm faliyetleri ile ekonomik güçlerini geliştirmek amacı ile Saniye Şen tarafından kurulmuştur. Türkiye'de şehir ismi almış ilk kadın derneği olma özelliğini taşımaktadır (Çarşambaevhander, 2019).