Proje yaklaşımıçocuğu merkeze alan yaparak-yaşayarak öğrenme modeliyle, çocuklara derinlemesine öğrenme yaşantılarısunan, sorular sormalarına, araştırma ve inceleme yapmalarına dolayısıyla etkin katılımlarına olanak veren ideal yöntemlerden biridir (Avcıve Dere, 2002b:2; Temel vd.,2005:11–12). Proje yaklaşımıçocukların yaşadıklarıçevreyi anlamalarınısağlayan, informal ve açık uçlu etkinliklerle becerilerini uygulamalıetkinliklerle kullanmalarınıve yeni beceriler geliştirmelerini teşvik eden bir yöntemdir (Avcıve Dere, 2002b:5).
Proje yaklaşımı, çağdaşeğitim anlayışıiçerisinde önemli bir yere sahiptir, temelleri ise yapısalcıteoriye dayanmaktadır. Kilpatrick ve Collings, J.Dewey’in fikirlerine dayanarak proje temelli eğitim fikrini ortaya atmışlardır. Katz ve Chard (1989) tarafından ise kapsamlıbir şekilde tanımlanmıştır. Bu teoriye göre “Proje temelli eğitim” etkin öğrenmeyi sağlamasının yanısıra; üst düzey düşünme becerilerini geliştiren, öğrenmede merak uyandıran, performansı artıran, problem çözmeyi geliştiren, derinlemesine öğrenmeyi cesaretlendiren, güvenilir bir öğretme ve değerlendirme aracıdır (Akt:Güven vd. ,2004:483).
Proje yaklaşımı; birçok yöntem ve stratejiyi içine alabilen, çocuğun kendi kendine bilgiye ulaşmasını, bilgiyi kullanmasını, ilgili alanlara bilgiyi transfer edebilmesini, araştırma yapmasını, bilimsel süreç becerisini kullanmasını, elde ettiği bilgileri uygun bir biçimde bir araya getirip sunabilmesini, kendini ifade edebilmesini sağlayan bir yaklaşımdır. Ayrıca çocuklara kendi ilgi alanlarınıve sorularınıaraştırma fırsatıvermekte, problemlere çözüm bulmak için kendi başlarına kararlar alabilmelerini sağlamakta ve disiplinler arasıöğrenim fırsatlarıyaratmaktadır (Katz, 1994:1; 2005; Sert Çıbık, 2009:38).
Proje yaklaşımı, öğrenmeyi olumlu yönde etkilerken, teknolojiden yararlanmayı ve başkalarıyla işbirliğini gerektirir. Çocuklar proje yaparken sorarak ve cevap arayarak,
araştırma düzenleyerek, araştırmayıyürüterek, bilgi ve verileri analiz ederek, yorum yaparak, sonuçlarıbularak gerçek problemlere çözüm bulmaktadır. Projeler, sınıf ve sınıf dışıgerçek yaşam arasında ilişki kurmalarınısağlamaktadır. Güven ‘e (2004) göre; “Projeler çocuğu gerçek yaşama hazırlar, daha karmaşık, hayatın içinden sorularla karşı karşıya bırakır” (s.106–107). Çocukların bir konudaki bilgi ve deneyimlerinin, etkin katılım yöntemleri yoluyla derinlemesine artırılmasınıhedefleyen proje yaklaşımı; çocukların bir bütün olarak gelişimini amaçlayan ve yaşadıklarıdünyayıöğrenmelerini sağlayan bir etkin öğrenme modelidir (Avcıve Dere, ,2002b:5).
Proje çalışmaları, çocukların başarılarıiçin uygun fırsatlar yaratarak tüm gelişim alanlarınıetkilemektedir. Çocukların bağımsız hareket etme, kendinin farkında olma ve bağımsız karar verme becerilerini, bireysel/grupla etkinlik ve deneyimlerde bulunmalarınıkapsayan sosyal becerilerini; kelime hazinesini geliştirme, dinleme ve cümle kurmayıkapsayan dil gelişimlerini; duyusal inceleme, araştırma, keşfetmeyi kapsayan bilimsel düşünme becerilerini; sembol, miktar, mekan, ölçümü kapsayan matematiksel gelişimlerini etkilerken aynızamanda müzik, hikaye, oyun yoluyla kendini ifade etme becerileri için uygun fırsatlar yaratmaktadır (Avcıve Dere, 200b:2).
1.3.5.1.Proje Çalışmalarının Program İçerisindeki Yeri
MEB Okul Öncesi Eğitim Programında (2006) konular amaç değil, araç olarak kullanılmıştır. Proje çalışmalarında da konular gelişimsel hedeflere ulaşabilmek için sadece araç olarak kullanılmaktadır. Proje çalışmalarında öğrenmeye değer bir konu hakkında çeşitli başlıklar derinliğine incelenmektedir. Araştırmalar genellikle bir sınıf içindeki küçük bir grup, bazen bütün bir sınıf, nadiren de bireysel olarak çocuklar tarafından yapılmaktadır. Böylece çocuklar, etkin öğrenme ortamıiçinde öğrenme sorumluluğunu kendileri üstlenerek gelişimsel hedeflere uygun davranışları kazanabilmeleri için daha iyi bir ortam sağlanmışolmaktadır (Temel vd., 2005; Avcıve Dere,2002b:2). Ancak bazen, proje çalışmalarısadece bir sınıftaki çocuklarıkapsamaz, okuldaki tüm çocuklarıve yetişkinleri, çocukların ebeveynlerini, yakın komşularını, toplumu kapsayabilmektedir (Akt:Temel vd.,2004:453).
Proje çalışmalarının temel özelliği, çocuklar ya da öğretmenler tarafından önerilen bir konu hakkındaki sorulara cevaplar bulmak için derinlemesine bir araştırma olmasıdır. Proje fikirleri bir öğretmen veya çocuk tarafından tesadüfen ortaya çıkartılan bir olay ya da problem ile ilgili de olabilmektedir (Temel vd.,2004:453).
Projeler farklıetkinlikler arasında yer almaktadır. Proje çalışmalarına yer verilen programlarda, proje çalışmalarının yanısıra, çocukların oluşturdukları oyunlara, öykülere, müzik etkinliklerine ve diğer okul öncesi program etkinliklerine devam edilmektedir (Temel vd.,2005:25). Proje çalışmaları, eğitim programlarının tamamını kapsamamaktadır. Okullarda öğretmenlerin tüm uygulamalarınıgöz ardıedip bunun yerine tamamıyla proje çalışmalarınıkullanmalarıönerilmemektedir. Bunun yerine, öğretmenlerin mevcut programda proje çalışmasınıamaçlarına göre uyarlamaları önerilmektedir. Proje çalışmalarıçocukların programın diğer bölümleri yoluyla öğrendiklerini tamamlamakta ve bunlarıgenişletmektedir.
Proje çalışmalarında çocuklar, bilimsel süreçleri kullanarak araştırmalarını yaparken, temel fen ve matematik kavramlarınıuygulamalarla kazanabilmektedirler (AktaşArnas,2007:86). “Proje çalışmaları, eğitim ortamında oluşabilecek riskleri en aza indirerek çocuklarda yaratıcıdüşünmeyi geliştirecek çalışmalarla dışdünya ile ilgili deneyimlerin artarak kazanılması açısından önem taşımaktadır” (Alisinanoğlu vd.,2007:58).
1.3.5.2.Proje Çalışmalarında Konunun Belirlenmesi:
Proje çalışmalarında öğrenmeye değer bir konu hakkında çeşitli konuların derinlemesine incelenmesi, projenin temelini oluşturmaktadır ve bu nedenle konu seçimi büyük önem taşımaktadır. Dearden (1984), “proje seçiminde uygulanabilecek birincil ölçüt olan ‘uygunluk’a yönelik, temel uygunluk ölçütleri” geliştirmiştir. Bunlar aşağıdaki gibidir:
1. Konunun çocukların gündelik yaşamlarına uygulanabilirliği, 2. Konunun okul programına katkısı,
4. Konunun okulda çalışılmasından elde edilecek yararlar (Akt:Temel vd.,2005:31).
Proje çalışmalarıiçin; çocukların kendileri (evler, bebekler, aileler, komşular, yiyecekler, oyuncaklar), yakın çevreleri (insanlar, hastane, dükkan, okul servisi, su işleri), yerler (yollar, sokaklar, nehirler, tepeler), zaman (saat, mevsimler, takvim, tatiller, tarihi olaylar), doğal olaylar (hava, su, rüzgar, gökyüzü, yeryüzü, hayvanlar, bitkiler, kayalar, deniz, dinozor), genel kültür (çöller, gemiler, buluşlar, uzay gemisi) ve serbest kavramlar (zıtlık, benzerlik, renk) ile ilgili konular uygundur. Proje konuları çocukların ortaya attığıfikirler, herhangi bir olay, çocukların karşılaştıklarıherhangi bir sorun üzerine veya doğrudan öğretmen tarafından başlatılabilir. Proje çalışmasıiçin uygun konuyu seçme, çocukların en iyi şekilde nasıl öğrendiklerine, çocuktan beklenen sosyal değerlere, okulun eğitimdeki rolü ve eğitim programına bağlıdır (Avcıve Dere,2002b:2).
Proje konusu seçilirken ve uygulanırken dikkat edilmesi gereken bazıkriterler vardır. Temel ve arkadaşlarına (2005) göre bunlar:
1. Çocukların yaşantılarıyla ilgili olması 2. Çocukların ilgilerinin dikkate alınması 3. Aile ve toplumun özelliklerine uygun olması
4. Araç-gereçlerin uygunluğu ve kaynaklara kolayca ulaşılabilir olması 5. Çocukların yaşlarına ve gelişim düzeylerine uygun olmasıdır.
Proje çalışmalarıkapsamında bu kriterler doğrultusunda ele alınan konuları “çocuk temelli konular” ve “ öğretmen temelli konular” olmak üzere iki başlık altında toplamak mümkündür (AktaşArnas, 2007:87).
Çocuk temelli konular: Proje çalışmalarında ele alınan konular genellikle çocuklar tarafından ortaya atılmaktadır. Çocukların merakınıuyandıran bir olay sonucunda bir proje konusu ortaya çıkabilmektedir. “Aniden meydana gelen bir olaya çocukların ilgi göstermesi ve sorular sormasıile ilgili bir proje başlayabilmektedir. Bu şekilde bir projenin oluşmasına neden olan olay ya da yaşantılar “katalizör olay” olarak adlandırılmaktadır” (Temel vd., 2005:34).
Öğretmen temelli konular: Kimi durumlarda yararlıgörülen bir konu öğretmen
tarafından proje konusu olarak seçilebilir. Örneğin; öğretmen önceki projelere fazla ilgi göstermeyen bir çocuğun, ilgisini çektiğini düşündüğü başka bir konuyu diğer çocukların da ilgisini çekecek düzeyde genişleterek bir proje çalışmasıbaşlatabilir (Temel vd., 2005:35).
1.3.5.3. Proje Etkinlikleri:
Proje yaklaşımının çocukların öğrenmesine ve gelişimine pek çok katkısıvardır. Proje çalışmalarıile çocuklar karar verme, sorumluluk alma, insiyatif kullanma, fikirlerini savunma ve başkalarıile işbirliği içinde çalışma becerileri kazanmaktadır (Çakar ve Üstün,2006:44).
Proje çalışmasındaki etkinlikler genel olarak araştırma, yapım ve dramatik oyun şeklinde sınıflandırılmaktadır. Farklıamaçlara sahip bu üç etkinlik türü programın başlıca alanlarında gerçekleştirilebilmektedir. Proje çalışmalarıhem dil, hem matematik hem de fen ile ilgili etkinlikleri içermektedir. Ayrıca pek çok proje konusunda şiir, müzik ve hareket etkinliklerine de yer verilmektedir (Temel vd., 2005:43-44).