Etkili Mesleki Gelişim Programlarının Özellikleri

Mesleki gelişim, özellikle öğretmene ve öğrenciye çeşitli konularda yarar getirmektedir. Bunlardan bazıları İlğan (2013) tarafından şu şekilde sunulmuştur:

 Öğretmenler sürekli mesleki gelişim aracılığı ile mesleki alan bilgilerini genişletebilir ve güncelleyebilir (Reese, 2010).

 Nitelikli mesleki gelişim öncelikli öğretmenin uygulamalarını değiştirebilir ve devamında öğrencilerin öğrenmesine pozitif etki yapabilecektir (Borko, 2004; Darling- Hammond, 2000).

 Ancak sürekli mesleki gelişim aracılığı ile öğrencilerin öğrenmesi iyileştirilebilir (Maurer, 2000).

15

 Mesleki gelişim fırsatları ile mesleki işbirliği ve etkileşimi daha üst seviyelere çıkmakta, bunun yansıması ile öğretmenin iş doyumundaki artıştır (Martson, 2010).

Kim’in (2008) aktardığı mesleki gelişimin önemi, altı temel konu altında toplanmıştır: 1) Öğrenci başarısını arttırma, 2) Yüksek akademik standartları uygulama, 3) Kurumsal değişimi gerçekleştirme, 4) Okulları dönüştürme 5) Öğretimi iyileştirme 6) Otantik mesleki gelişim toplulukları oluşturma için anahtardır (Guskey ve Huberman, 1995; Lieberman, 1995; Sparks and Hirsh, 2000).

Öğretmenlerin mesleki gelişimi ile öğrenci öğrenme düzeyleri arasında pozitif yönde bir ilişki olduğunu birçok araştırma desteklemektedir (Educational Testing Service, 1998; Grosso de Leon, 2001; Guzman, 1995; Higgins ve Parkons, 2009; Falk, 2001; Loucks-Horsley, Love, Stiles, Mundry ve Hewson, 2003; McGinn ve Borden, 1995; National Commission on Teaching and America’s Future, 1996, 1997; Sowder, 2007; Tatto, 1999; Villegas-Reimers, 2003).

Yoon vd. (2007), öğretmen mesleki gelişiminin öğrenci başarıları üzerindeki etkisini ele alan 1.300’den fazla çalışmayı incelemiştir. Öğretmenleri önemli mesleki gelişim alan ortalama kontrol grup öğrencilerinin başarılarını %21 oranında arttırdığını ortaya koyan bu çalışmaların sonuçları öğretmenlere mesleki gelişim sağlamanın öğrenci başarısında makul bir etkisinin olduğunu göstermektedir. Mesleki gelişim, öğrenci başarısını üç adımda etkilemektedir. İlk olarak, mesleki gelişim öğretmenin bilgi ve becerilerini artırır. İkinci olarak, daha iyi bilgi ve beceri sınıf öğretimini iyileştirir. Üçüncü olarak, iyileştirilmiş öğretim, öğrenci başarısını arttırır. Eğer bir bağlantı zayıf veya eksik olursa, öğrencilerin öğrenmesi beklenemez. Eğer öğretmen mesleki gelişimden yeni düşünceleri sınıf ortamına taşıyamazsa, öğrenciler, öğretmenin mesleki gelişiminden faydalanamaz.

TALIS katılımcı ülkelerinde, ortaokul öğretmenlerinin ortalama %89’u mesleki gelişim içerisinde yer almıştır. Danimarka, Slovakya ve Türkiye’de ise yaklaşık dört öğretmenden biri mesleki gelişime katılmamıştır. Öğretmenlerin önemli bir oranı, mesleki gelişimin ihtiyaçlarını karşılamadığını söylemektedir (OECD, 2009: 48). Bu noktada, aynı zamanda etkili mesleki gelişim programları nasıl olmalıdır sorusu belirmektedir. Desimone’in (2009, s. 186) önerdiği mesleki gelişim için temel kavramsal çerçeve Şekil 1.2.’de gösterilmiştir.

16

Şekil 1. 1. Mesleki gelişimin öğretmenler ve öğrenciler üzerindeki etkileri için önerilen

temel kavramsal çerçeve

Not: Şekil örneği ‘Desimone, L. M. (2009). Improving impact studies of teachers’ professional development: Toward better conceptualizations and measures. Educational researcher, 38 (3), 181-199.’ künyeli çalışmadan alınmıştır.

Bu model hem öğretmenlerin bilgi ve becerisinde artış, tutum ve inançlarda değişim ile öğretmen değişimi teorisini hem de öğrenci başarısına etki eden eğitim teorisini test ederek mesleki gelişimin nasıl olduğunu anlamamızı sağlar (Wayne vd., 2008; Akt. Desimore, 2009, s. 185).

Geleneksel mesleki gelişim modelleri onlarca yıl eğitime hükmetmiştir. Smith ve Gillespie‘ye (2007) göre geleneksel mesleki gelişim modelleri içerisinde kısa süreli veya tek oturumlu çalıştaylar, konferanslar, eğitimler vb. yer almaktadır. Öğretmenler ayrıca okul yönetiminin önerdiği mesleki gelişim oturumlarına da katılabilir. Hudak’a göre (2013) bu modeller, entelektüel olarak yüzeysel, öğretim programının ve öğrenmenin derin konularından uzak, parçalanmış ve birikimsiz (Ball ve Cohen, 1999); çoğunlukla sınıf içerisinde uzun vadede değişiklik oluşturmayan (Briscoe ve Wells, 2002; Joyce, Wolf, ve Calhoun, 1993; Porter vd., 2000) empoze edilmiş ve öğretmenlerin bilginin edilgen alıcıları olduğu (Flint, Zisook, ve Fisher, 2011) gerekçeleriyle eleştirilmiştir. Eğitimde hâkim olan geleneksel mesleki gelişim modelleri çeşitli incelemeler ve araştırmalar

Profesyonel Gelişimin temel öğeleri: İçerik odaklı olma

Aktif öğrenme Tutarlılık Süre Kolektif katılım Öğretmenin bilgi ve becerisinde artış: tutum ve inançlarda değişim Öğretmen ve öğrencide değişim Öğrenci öğrenmesinde artış Öğretmen ve öğrenci özellikleri, müfredat, okul

17

tarafından öğretmen değişimini daha iyi teşvik edebilecek ve öğrenci başarısı etkileyebilecek yöntemler ileri sürmüştür (Knapp, 2003; Porter vd., 2000; Supovitz ve Turner, 2000). Smith ve Gillespie geleneksel mesleki gelişim modellerin nasıl daha etkin olabileceğini şu şekilde özetlemiştir:

 Daha uzun süreli olursa

 Mesleki gelişimde öğrenilenle öğretmenin kendi bağlamı arasında güçlü bağlantı kurarsa

 İçeriğe odaklanırsa

 Sadece teknikleri göstermekten ziyade analiz ve yansıtmaya güçlü vurgu içerirse

 Aynı yerdeki öğretmenleri birlikte katılımcı olmaya teşvik ederse ve

 Biçim veya türden ziyade mesleki gelişimin nitelik ve özelliklerine odaklanırsa (Smith ve Gillespie, 2007).

Thompson ve Goe (2009) yaptıkları çalışmada öğretmenlerin mesleki gelişimlerinin gerçekleştirilmesi için uygulanan programların içerik ve süreç boyutlarını ele alması gerekliliğini ortaya koymuştur. Carpenter, Fennema, Peterson, Chiang ve Loef (1989) benzer şekilde yaptıkları çalışmada kısa süreli mesleki gelişim programı ve uzun süreli mesleki gelişim programı uyguladığı seçkisiz olarak belirlediği 40 birinci sınıf öğretmeni ile çalışmıştır. 40 öğretmeni iki gruba atamıştır. Birinci gruba 4 saatlik kısa süreli mesleki gelişim programı uygularken, ikinci gruba 80 saatlik yüksek kaliteli mesleki gelişim programını uygulamışlardır. Araştırma sonucunda uzun süreli yüksek kalitede eğitim programını uygulayan grubun öğrencileri kısa süreli mesleki gelişim çalışmaları içerinde yer alan öğrencilerden daha başarılı olmuşlardır.

Yüksek kalitede mesleki gelişim: Öğretmenin bilgi ve pedagoji becerilerinin derinleştirilmesine odaklanır. Uygulama, araştırma ve yansıtma için fırsatlar içerir. Öğretmenlerin günlük çalışmasına yerleştirilir ve okul günü içerisinde yapılır. Zaman kaynağı sağlanır veöğretim ve öğrenmeyle ilgili problemleri çözmek amacıyla, öğretmenlerin kendi aralarında ve müdürle işbirliği yapılması temeline dayanır (Sparks, 2002, 1-4).

Öğretmenlere ve diğer eğitim personeline sunulan mesleki gelişim öğretmenlerin ihtiyaçlarını karşılayamamaktadır. Çünkü kısadır, sık değildir, yerel veya ulusal yetkililerce zorunlu kılınır, yöneticilerin belirlediği konulara odaklanır ve uygulama, geri bildirim alma veya takip çalışmalarına katılım için çok az olanak sağlar. Etkili mesleki

18

gelişim devamlı, ilginç ve katılımcı olmalı ve kişilerin ihtiyaçlarını karşılamalıdır (Casteel ve Ballantyne, 2010).

Smith (2008) araştırmaların yedi ortak niteliğinin olduğunu belirtmiştir. Bu nitelikler şu şekildedir:

1) Hâlihazırda devam eden iyileştirme çabalarına uyum gösterme, 2) Uzun süre devam etme, 3) İşbirliğine dayalı olması, 4) Yüksek nitelikli mesleki gelişimin belirli özellikleri hakkında mesleki bir uzlaşı ortaya çıkmaktadır. Bu özellikler; içeriğe ve öğrenenlerin öğrenmesine vurgu, derin ve etken öğrenme aktiviteleri; öğretmenlere liderlik fırsatlarının sunulması, süreklilik ve aynı okuldan, aynı düzeyden veya alandan öğretmen gruplarının işbirlikli olarak katılımlarıdır.