Ders İmecesi Uygulama Süreci

Ders İmecesi ile ilgili yapılan çalışmalarda Ders İmecesinin temel boyutları, döngü şeması ve Ders İmecesi döngülerinin her bir adımı farklı şekillerde ifade edilmiştir. Yapılan araştırmalarda Ders İmecesi farklı aşamalara ayrılmış olsa da Ders İmecesinde genel olarak, benzer temel adımlar yer almaktadır. Öğretmenlerin öğretimi geliştirebilmeleri için bir derste düşünmeleri gereken birçok önemli nokta olduğu düşüncesine dayanan Ders İmecesi çemberi; Planlama (Hazırlıklar), Uygulama

37

(Gözlemler) ve Değerlendirme (Tartışma ve Yansıtma) aşamalarından oluşmaktadır (Isoda, 2010). Alanyazın taraması sonucu Ders İmecesi aşamaları ile ilgili farklı görüşler aşağıda ifade edilmiştir:

Lewis (2002) ve Lewis vd. (2006), Ders İmecesine, program hedeflerini de ekleyerek hazırlık, planlama, araştırma ve yansıtma olmak üzere dört aşamada ele almaktadırlar.

Stigler ve Hiebert (1999) ile Norwich ve Ylonen (2013)’in Ders İmecesi sürecine ilişkin ayrıntılı bir şekilde ortaya koyduğu aşamalar:

1. Araştırma konusunu belirleme: Bir grup öğretmen, bir araştırma teması oluşturmak için bir araya gelirler. Araştırmanın teması okul çapında olup öğrencilerde güçlendirilmek istenilen beceri ve tutumları içeren bir araştırma sorusuna odaklanır. 2. Dersi planlama: Öğretmenler bir amaç ve çalışma konusu belirleyip, araştırma

dersi için detaylı bir plan hazırlarlar. Araştırma dersinin planı, önceki derslerin değerlendirmesi dikkate alınarak (Sims ve Walsh, 2009) gerçekleştirilir.

3. Dersi gerçekleştirme ve gözlem yapma: Araştırma dersi, grubun bir üyesi tarafından yürütülür ve grubun diğer üyeleri tarafından gözlem yapılır. Böylece, öğrencinin öğrenmesi ve katılımıyla ilgili kanıtlar toplanır (Chokshi ve Fernandez, 2004; Dudley, 2013; Lewis, 2006; Stigler ve Hiebert, 1999; Takahashi ve Yoshida, 2004). Veri toplama, video kaydı veya not tutma şeklinde olabilir. Bu aşamada göz önünde bulundurulması gereken önemli nokta, gözlemcilerin öğretmeni değerlendirmek amacıyla gözlemde bulunmaması, gözlemin odak noktasının öğrencilerin ne öğrendikleri ve nasıl öğrendikleri olmasıdır (Stigler ve Hiebert, 1999). Ders süresince öğrencilerin öğretilen konu ile ilgili bilgi ve kavrayışları

nasıl değişti? Öğrencilerin motivasyonu hangi düzeydeydi? gibi sorulara cevaplar

aranarak, ortaklaşa planlanmış dersin nasıl geliştirilebileceğine ilişkin gözlemlerde bulunulur.

4. Değerlendirme (Yansıtma): Grup üyeleri araştırma dersi ile ilgili gözlemlerini tartışmak için genellikle dersin anlatıldığı gün bir araya gelirler ve Ders İmecesi sürecine uygun olarak dersi yeniden gözden geçirirler. Bu aşamada, dersi geliştirmenin ötesinde, konunun ait olduğu ünitenin ve genel anlamda öğretme süreçlerinin geliştirilmesi de tartışılır. Genellikle, bir dış gözlemci araştırma dersi geliştirilirken, uygulanırken ve değerlendirilirken gruba öneri sunması için davet

38

edilir (Chokshi ve Fernandez, 2004; Dudley, 2013; Lewis, 2006; Stigler ve Hiebert, 1999, Takahashi ve Yoshida, 2004).

5. Dersi yeniden düzenleme: Grup üyelerinin gözlemleri ve analizleri doğrultusunda ders ile ilgili planda düzeltmeler yapılır ve dersi tekrar gerçekleştirmek için grubun başka bir üyesi seçilir. Çoğunlukla dersin tekrar gerçekleştirilmesi söz konusudur. Yeniden düzenlenen ders, başka bir grup üyesi tarafından farklı bir grup öğrenciye uygulanır ve tüm aşamalar tekrar edilir. Böylece bir ders birkaç kez yenilenerek gerçekleştirilmiş olur.

Bu sürecin sonunda, grup üyeleri dersin teması ve amacı kapsamında elde ettikleri bilgi, deneyim ve becerileri içeren bir rapor hazırlarlar (Chokshi ve Fernandez, 2004; Lewis, 2006; Stigler ve Hiebert, 1999, Takahashi ve Yoshida, 2004). Tüm sürecin uygulanması birkaç ay sürebilir ve süreç sonunda öğretmenler bazen çalışmalarını meslektaşlarıyla farklı yollarla paylaşırlar (Dudley, 2013). Murata (2011) bu döngüyü şematik olarak Şekil 2.2’deki gibi açıklamaktadır:

Şekil 2. 2. Ders İmecesi Döngüsü, (Murata, 2011)

Öğrencinin öğrenmesi ve gelişimi ile ilgili hedeflerin belirlenmesi

Belirlenen amaçlara göre araştırma dersinin planlanması

Araştırma dersinin gözlenmesi ve öğrenci öğrenme ve gelişimi ile ilgili veri toplanması

Araştırma dersinin gözlenmesi ve öğrenci öğrenme ve gelişimi ile ilgili veri toplanması

Bu veriler kullanılarak dersin yansımalarının yapılması ve uygulamanın daha kapsamlı şekilde

değerlendirilmesi

İstenirse yeni bir grup öğrenciye araştırma dersi

yeniden düzenlenir ve yeniden uygulanır.

39

Paulsen (2010) Ders İmecesi modelinde temel olarak üç öğe bulunduğunu belirtir. Ders İmecesi modelindeki bu öğeler; dersin planlanması, dersin uygulanması ve ders sonrası tartışma şeklindedir. Bu üç öğenin kapsadığı faaliyetler Şekil 2.3.’de gösterilmiştir.

Şekil 2. 3. Ders İmecesi döngüsü (Paulsen,2010)

Paulsen (2010) Ders İmecesi modelindeki her bir öğenin açıklaması şu şekildedir: Dersin planlanmasında; programın incelenmesi ile uygulaması yapılacak konunun programdaki yerinin tespit edilmesi ve mevcut işleniş incelenir, girdilerin düzenlenmesi ile uygulamaya katılacak olan öğretmen, öğretmen adayı ile ilgili ihtiyaç belirleme yapılıp ön yeterlilik tamamlanır, etkinlik tasarlama ile uygulaması yapılacak konu ile ilgili etkinlikler hazırlanır, zamanı ayarlama ile sunumun gerçekleşeceği süreye uygun planlama yapılır ve öğrenme bilgisi ile konu alan bilgisi gözden geçirilir. Dersin uygulanması kısmında öğretmenler veya öğretmen adayları tarafından gözlem yapılması gerekmektedir. Ders sonrası tartışmada, derse yönelik yansıtmalar paylaşılmakta, dersin iyileştirilmesi ve geliştirilmesi için öneriler sunulmaktadır.

Girdilerin düzenlenmesi Programın incelenmesi Etkinlik tasarlama

Dersin

planlanması

ayarlama Öğrenme bilgisi

Öğretmenler tarafından

40

Şekil 2.3.’te yer alan üç öğe ile ilgili Ders İmecesi modeli döngülerinin akış çizelgesi Şekil 2.4’te verilmiştir. Ders İmecesi modeli ile ilgili alanyazına bakıldığında, genellikle iki döngüde ders ile ilgili kapsamlı verilere ulaşıldığı ve modelin etkili olduğu tespitine varılmıştır. Ancak Ders İmecesi modeli iki döngü ile sınırlı olmayıp daha fazla da yapılabilir (Chokshi ve Fernandez, 2005; Hurd ve Lewis, 2011).

41

Her bir döngüde dört adım dikkatlice uygulanmalıdır. Bu adımlar: hedeflerin belirlenmesi, plan hazırlama, uygulama ve tartışma şeklindedir. Ders İmecesi modelinde her bir döngüde gerçekleştirilen bu adımların detayına dair açıklamalar ise Şekil 2.5.’te verilmiştir.

4. ve 1. Aşama arası Dersin revize edilmesi sonrası yeni bir ders planı çerçevesi

oluşturulması, video dökümanlarını düzenleme, hâlihazırda uygulanan ders etkinliklerinin yeniden gözden geçirilmesi

1. ve 2. Aşama arası Öğrencilere kazandırılacak bilgi ya da becerilerin belirlenmesi araştırma ve öğretim için konu belirleme

3. ve 4. Aşma arası

En yakın zamanda yansıtma toplantısı kararı alma, gözlem sonucu alınan notlardan yararlanarak yorumların geliştirilmesi

2. ve 3. Aşama arası Ders öncesi ve sonrasının planlanması, öğrenci gruplarının belirlenmesi, keşfedici ders yürütme, video kameranın hazırlanması

Şekil 2. 5. Ders İmecesi modelinde bir döngüde gerçekleşen adlar (Bruce ve Ladky, 2011).

Şekil 2.5.’te verilen Ders İmecesi modelindeki her bir döngüde gerçekleştirilecek adımlar şu şekilde açıklanabilir:

1.Hedeflerin belirlenmesi: Öğretimde işbirliğine dayalı araştırmanın izlerini taşıyan Ders İmecesi modelinde ulaşılabilir hedeflerin belirlenmesiyle sürece başlanır. Bu aşamada öğrencilere kazandırılacak hangi bilgi ya da becerilere sahip olmaları gerektiğine karar verilir. Hedeflerin belirlenmesi ile plan hazırlama adımları arasında, belirlenen ortak hedefler doğrultuda dersin planlanmasına ilişkin durumlar belirlenir. Derste sorulacak

Hedeflerin Belirlenmesi Plan Hazırlama Tartışma Uygulama DERS İMECESİ DÖNGÜSÜ

42

sorular ve kavram yanılgıları gibi durumlar konuşulur. Ayrıca öğrencilerin vereceği cevaplar tahmin edilir.

2. Plan hazırlama: Gerekli stratejilerin belirlenmesinin ardından öğretmenler gruplara (3-6 kişi arasında değişebilir) ayrılarak detaylı ders planları hazırlanır. Plan hazırlama ile uygulama adımları arasında ya da uygulama adımına geçmeden önce bilgi toplama stratejileri belirlenir. Bu amaçla dersin kayıt altına alınması için ses kayıt cihazı/ video kamera, gözlem formları hazırlanır.

3. Uygulama: Bu gruplardan herhangi bir öğretmenin bu ders programını uygulaması sağlanır. Diğer grup üyeleri ise uygulanan bu dersi gözlemler ve notlarını alır. Veri toplama ses kaydı/video kaydı veya not tutma şeklinde olabilir. Uygulama tamamlandıktan sonra en yakın zamanda yansıtma toplantısı yapılmasına karar verilir. Toplantı öncesi gözlem sonucu alınan notlardan yararlanarak yorum geliştirilmeye çalışılır. 4.Tartışma: Uygulama bitiminde yansıma toplantıları çerçevesinde, grup üyeleri bir araya gelip sunulan ders ile ilgili aldıkları notları paylaşır, toplanan verileri analiz eder, uygulamaya yönelik bir sonraki planda ele alınması gereken problemi belirler ve dersin öğretmeninin iyileştirilmesi için tartışır. Tartışmada ele alınan probleme dayalı olarak, bir sonraki dersin öğretimi planlanır. Bu yansıma toplantısının ardından ortaya çıkarılacak yeni ders planı ile ders yeniden sınıfta uygulanır. Bu tekrar, araştırmacılara ve sürdürülebilirliğe bağlıdır. Genellikle, Ders İmecesi modeli uygulaması birkaç gün arayla gerçekleşen, çoğunlukla iki döngüde tamamlanan, 3-4 haftalık bir süreci kapsayan ve bu süreçte 10-15 saatlik yansıma toplantılarını içeren bir döngü sürecidir (Fernandez, 2002; Fernandez ve Yoshida, 2004).

Bütün Ders İmecesi boyunca yapılan toplantılar ve özellikle öğretmenlerin gözlediği dersin yansımalarını paylaşımları ortaktır (Fernandez ve Yoshida, 2004; Murata, 2011). Ders İmecesi çalışmaları farklı durumlarda da kullanılabilir. Öğretmen adayları ile öğrenci karşında yürütülen öğretmenlik uygulaması derslerinde Ders İmecesi yapabilmektedir. Öğretmen adayları grupça üniversite hocaları ve uygulama okulu hocalarıyla birlikte hazırlanmaktadırlar (Fernandez ve Yoshida, 2004). Ders İmecesi çalışmalarında esas olan grupça çalışılmasıdır. Oluşturulan gruplardaki kişilerin sayısı 3 ve 6 kişi arasında değişebilir (Back ve Joubert, 2011; Fernandez, 2002).

Ders İmecesi sürecine dışarıdan uzman kişiler öğretmen ve öğretmen adaylarının çalışmalarını desteklemek için katılabilmektedir. ABD ve Japonya’da yapılan çalışmalarda Ders İmecesi sürecine öğretmenlerin dışında katılan kişilerin Ders İmecesi çalışmasının başarılı olmasında önemli rol oynadığı bilinmektedir (Watanabe, 2005). Watanabe (2005)

43

Öğretmenler Ders İmecesi çalışmasında ana oyuncu olmamasına rağmen ‘knowledgeable others’ (Dış uzmanlar) Ders İmecesinin kaliteli gelişiminde destekleyici rol oynamaktadır. Ayrıca bu katılımcıların derinlemesine alan bilgisine ve öğrenciye nasıl öğretileceği bilgisine sahip olması beklenmektedir. Murata (2011) Ders İmecesi çalışmasındaki etkinlikleri, öğretmenlerin öğrenmelerini ve ulaşılan sonuçları aşağıdaki akış şemasında açıklamaktadır:

Ders İmecesi etkinlikleri Öğretmen Öğrenmesi Çıktılar

BİR SONRAKİ DERS İMECESİ ÇALIŞMALARI İÇİN GERİ BİLDİRİM

Şekil 2. 6. Ders İmecesi etkinlikleri, öğretmenin öğrendikleri ve sonuçlar

Yukarıdaki alanyazından da anlaşılacağı gibi Ders İmecesi öğretmenlerin alanı öğretme bilgisinin geliştirilmesinde kullanılan, işbirliği çalışmasına dayalı Japon kökenli bir öğretmen yetiştirme yaklaşımıdır. Öğretmenlerin mesleki gelişimlerini destekleyen (Fernandez ve Yoshida, 2004; Lewis, Perry ve Murata, 2006) öğretmen adaylarının yetiştirilmesinde de kullanılan (Corcoran, 2008; Fernandez, 2010; Murata ve Pothen, 2011)

Bilgi Temelli

Alan bilgisi, pedagoji bilgisi ve öğrenci öğrenmesi hakkında bilgi arasında bağlantı kurma ve bilginin artışı

Toplum İçin Taahhüt

 Motivasyon  Etkili olma hissi  Kollektif kapasite  Profesyonellik Kaynaklar  Ders planları  Gösterim modelleri  Manipulativler ve çalışma yaprakları  Ölçme protokolleri Geliştirilmiş sınıf içi uygulamalar 1.Amaç ve kazanımların belirlenmesi ve planın yapılması 2.D ersin gözlenmesi ve verilerin gözlenmesi 3.Toplanan verilere bağlı olarak dersle ilgili

yansımaların paylaşılması 4.Eğer isteniyorsa planın yeniden gözden

geçirilmesi ve tekrar başka bir sınıfta uygulanması

44

ve amacı öğrenme ve öğretmeyi geliştirme (Lewis, Perry ve Hurd, 2009; Yoshida ve Jackson, 2011) olan Ders İmecesi bir Japon yaklaşımı olarak son 10 yıl içerisinde öğretmen eğitiminde giderek yaygınlaşan bir model olmuştur. Ders İmecesi çalışmaları etkili mesleki gelişim programının özelliklerini birleştiren, grup çalışmasına dayanan ve öğretmenlerin öğretim deneyimlerini geliştirerek öğrencinin daha iyi öğrenmesini sağlamayı amaçlayan sistematik çalışmalardır (Borko, 2004; Cochron-Smith ve Lytler, 1999, 2001; Murata, 2011; Werhoef ve Tall, 2011). Ders İmecesi çalışması, öğretmenlerin/öğretmen adaylarının bir araya gelerek öğrencinin öğrenmesini sağlayacak etkili bir dersin grupça planlanmasını, yürütülmesini ve değerlendirilmesini içermektedir.