Dev rim ci ti pin na sıl ge li şe ce ği, öl dü rü cü, bo şal tı cı ve so ğu tu cu yak la şım la rın ne den or ta ya çık tı ğı an la tıl ma ya ça lı şıl mış -tır. Dü zen bu ki şi li ğe ol duk ça ya şam ve ri yor.
Kürdistan'dayken kap sam lı bir ya şam la rı var. Ol duk ça aris tok rat tır. Yi ne Ankara'daki ya şam la rı en az TC'nin res mi dü ze yi ne uy gun dur. Ya ni ar ka sı böy le bir gü ce da ya lı dır. Kar şı ta raf, ta bii tam te zat bir du rum da. Yok sul köy lü lük ten ka çı yor, sö mür ge ci li ğe bü yük tep kiy le bü yü yor. Aris tok rat ai le de ye ti -şen ki şi li ği dü zen den ko par ma yı, baş ka la şı ma uğ rat ma yı esas alı yor. Bu sa vaş çe şit li dir; ide o lo jik tir, si ya si dir, ey lem sel dir, ör güt sel dir, duy gu sal dır, tep ki sel dir, sev gi sel dir, yurt se ver dir, tut ku lu dur, öf ke li dir, yı kı cı dır, ya pı cı dır. Ya ni ken di için de bir çok özel li ği ba rın dı rı yor. Gö rü nüş te bir sos yal iliş ki, ka dıner kek iliş ki si, ama özün de mu az zam dü zen le rin, sö mür ge ciiş -bir lik çi dü ze nin, bu na kar şı oluş tu rul mak is te nen dev rim sel çı kış la rın mu az zam ça tış ma nok ta sı olu yor. Ay nı za man da bir
yı kı lış ve ya pı lış an la tı mı olu yor. Bir yö nüy le ne re dey se par ti ta ri hi gi bi bir an la ma ka vu şu yor. Di ğer bir an lam da dev rim ci ey lem ro man laş tı rı lı yor ve ya ya şa nı lan bir an lam da böy le bir özü ifa de edi yor. Ya ni ya şa mın ken di si ro man olu yor. Ve bu -nun sa de ce te kil bir olay ol ma dı ğı, ge nel bir özel li ği di le ge tir di ği an la şı lı yor. Ne den? Çün kü Kür dis tan so mu tun da ki ajan lık ob jek tif bir ku rum ni te li ğin de dir. Ade ta top lu mun ken -di ken -di ne kar şı bir ajan ku rum gi bi ça lış ma sı söz ko nu su dur.
Ai le ci lik, te mel de sö mür ge ci li ğe, dü ze ne ça lı şı yor. İş bir lik çi -le rin bu ko nu da çok yay gın ve ben zer özel lik -ler te me lin de cum hu ri yet dö ne min de şe kil len di ği, on la rın ço cuk la rı nın da bu nun tem sil ci li ği ni yap tık la rı gö rü lü yor.
Ye ni olu şan dev rim sel ge liş me nin, bu na kar şıt lık için de ol du ğu gö rü lü yor. Do la yı sıy la bir ha re ke te ne ka dar ki şi ka tı lır sa ka -tıl sın, ben zer özel lik ler le gel dik le ri ve çı kış yap tık la rı; iş bir lik çi sız ma la rın da ben zer özel lik te ol du ğu ve böy le ce bir ge nel le me ye doğ ru git ti ği miz da ha iyi an la şı lı yor. Ba zı tip le me ler ya pı lır ken, bu an lam da ne ka dar ifa de edi li yor? Ör ne ğin ro man tas la ğın da çi zi len tip le me, aca ba ay rık sı mı dır? Ba kı yo ruz, faz la ay rık sı de -ğil. Ya şa nan bir çok ör nek da ha son ra gö rül dü ki, bir ne vi onun tek ra rı ol du. Par ti ye ken di ni da ya tan, pro vo ke ye ne den olan tip ler, onun ben ze ri ol du. Ay nı çı kış la rı, ay nı ke li me le ri kul la nı yor lar. Me se la mi li tan laş ma yı en gel li yor, ira de yi kı rı yor;
so ğu tu cu, bo ğu cu ve tı ka tı cı olu yor. Bu bir yer de ye ni mi li tan özel lik le re, bir duy gu sal öl dü rü cü et ki dir. Ya ni bu, es ki sta tü ko -nun il gi ve yak la şım tar zı nı gös te rir. Yok sa ken di li ğin den bu tür duy gu lar la mi li ta nın çı kı şı na ce vap ve ril mi yor. Ne den le ri var.
Di ğer yan dan mi li tan tip, ger çek ten öz lü ça ba sa hi bi olu yor, ye ni yi ya rat mak is ti yor. Bu nun da ne den le ri var. Ye ni dün ya ol -maz sa, onun hiç bir şan sı yok. Es ki dün ya kont rol al tın da dır;
sö mür ge ci lik ve iş bir lik çi lik onun mut lak ha ki mi dir. Mi li tan bu es ki dün ya yı yık tı ğı oran da ya şa ya cak. Onun için de yı kım da güç lü dür, ça ba sa hi bi dir, tut ku lu dur, her tür lü ge liş me ye açık tır.
Onun dün ya sı, ge le cek te ka za nı la cak bir dün ya dır. Ta bii bu na
kar şı olan tip, ken di es ki ha re ket tar zıy la, tem bel li ğiy le, üs lup suz lu ğuy la, tep ki ci li ğiy le, er te le me ci li ğiy le, boz gun cu lu -ğuy la, çü rü tü cü lü ğüy le şu nu di le ge tir me ye ça lı şı yor: “Ben es ki ko nu mum dan ra zı yım.” As lın da bir yer de onu sa vu nu yor ve ya onu ko ru ma ya ça lı şı yor. Bu nun fel se fi, ah la ki an la mı bu dur.
Her ne ka dar, “ide o lo ji yi, par ti ve dev rim çiz gi si ni sa vu nu yo -rum” di yor sa da, bu nun so mut var lı ğı ifa de si ni böy le bu lu yor.
Ne den böy le ol du? Çün kü böy le ol mak zo run day dı. Aca ba bi zim mi li tan ve ya ön cü ti pi miz böy le yap ma say dı da ha mı iyi olur du? Çe liş ki siz bir bi çim de baş la say dı, bu sü reç te, bü yük oran da dü ze nin de ne ti mi al tın da bo ğu la bi lir di. Çok er ken den dü zen özel li ğiy le kar şı laş ma, dü zen özel lik le riy le çe liş ki li ge -liş me, düş man kar şı sın da, fe o dal-aşi ret çi ve ai le ci özel lik ler kar şı sın da uya nık ha le ge ti rir.
PKK'deki tar zı biz böy le baş lat mış olu yo ruz. Sa de ce bu işe yok sul köy lü ler le baş lan sa, ço ğu za val lı, saf tır. Öte si ni hiç gö -re mez ler, ko lay ko lay kont rol al tı na alı na bi lir ler di; ni te kim öy le olu yor. Ama baş lan gıç tan iti ba ren böy le kar şıdev ri min bir tar -zı nı, tem si li ni et ki siz leş tir mek, TC'yi et ki siz leş tir mek, iş bir lik çi le ri et ki siz leş tir mek, yi ne on la rın gö rün me yengö rü -nen yön le ri ni, ört bas edi len, mas ke li ve ya açık yön le ri ni gör mek de mek tir. Ge ri le ri bun lar la ka rış tır mak, ça tış tır mak, çe -liş ki yi iş ler li ğe sevk et mek de mek tir.
Bu nun da ha bir çok yö nü izah edi le bi lir. Mü him olan yi ne so nuç tur, dev rim sel dö ne min baş lan gıç sü re ci dir. Ama bu ra da inat çı tip ler or ta ya çık tı. Ro ma nı il gi len di ren ko nu bu ra sı, bu tip -le rin böy -le ge li şi mi. Kar şı ta raf öy -le bir tu tu mun içi ne gir di ki, bu nun için de ak laha ya le gel me yen her şey var. Bir iş bir lik çi ola -rak var, bir ent ri ka cı ola -rak var, bir ke ma list ola -rak var, bir ka dın ola rak var, bir köy lü düş ma nı ola rak var, bir cin sel ya ra tık ola rak var, bir ha kim ve ya ege men ola rak var, bir tah rik çi ve bir pro vo -ka tör ola rak var, bir tak tik us ta sı ola rak var. Yi ne ken di çı -kar la rı açı sın dan bir yak la şı mı, bir ya şam tar zı var. Yi ne yüz yıl lar dan be ri de ne nen bu yön tem ler den güç alan bir ki şi li ği var. Bu, res mi
dü ze nin ifa de edil miş, ör güt len miş, ön der ol muş tar zı dır.
Kar şı ta raf ta ise ken di ne gö re id di a lı bir ön der lik çı kı şı var.
O da ken di si ni es ki si ka dar ko lay tes lim et mi yor. Es ki dü zen de, ai le için de ken di si ni tes lim et ti ği gi bi et mi yor. Ke ma liz me, Türkiye'ye, iş bir lik çi li ğe, ağa lı ğa, yi ne ai le ye ken di ni tes lim et mi yor. Ka dı na es ki tarz la yak laş mı yor. Ne yak la şı yor, ne de yak laş tı rı yor. Bel li öl çü ler de öz gür ol ma yı esas alı yor. Es ki yi red le bir lik te, ye ni ara yış la rı son de re ce güç lü olu yor ve bun dan ta viz ver mi yor. Bu ko nu da ken di ni öz gür tu tu yor. Öz gür tu tu mun bi linç le, ira dey le, azim le ifa de si olu yor. İş te bü tün bun la rın gi de rek yo ğun ca ya şan ma sı, tem po yu hız lan dı ra rak yü rüt me si var. Ve bu par ti leş me de ni len hi ka ye üze rin de, sa vaş çiz gi -si nin ge liş ti ril me -si ko nu sun da et ki de bu lu nu yor. Bu nu dal ga dal ga top lu ma ya yı yor.
Kı sa ca ai le yi, kö le ka dı nı par ça lı yor; yi ne iş bir lik çi li ği da ğı tı yor. Ai le içe ri sin de ki ka dıner kek iliş ki le ri ni da ğı tı yor ve mas ke -le ri ni dü şü rü yor. Kim ne dir, na sıl dır; onu açı ğa çı ka rı yor. “Na sıl ol ma lı” ve ya “na sıl ya şa ma lı” so ru su na ce vap lar ye tiş ti ri yor.
Böy le ce bu ya şam ger çek ten tam bir ro man mal ze me si olu yor.
Ya şam az çok bu nu di le ge tir di ve ro man tas la ğı na yan sı dı.
Ta bii da ha da ge liş ti ril me si ge re ken hu sus lar var. Sa de ce ya şan -mı şı di le ge tir mek an cak anı ola bi lir, çün kü ro man bun la rı aşan bir ka te go ri de dir. Ro man, kıs men fi liz len me ye baş la mış ola nı bi raz ha yal ve bi raz da ta sa rım gü cü nü oluş tu ra rak aç ma ya, na -sıl ol ma sı ge rek ti ği ne gö tü ren fi liz dir. Çok gür ge li şe bi lir, çok iyi bir öz gür lük ağa cı ola bi lir. Ama çok çar pık ya na da vu ra bi -lir. Ro ma nın bu ra da iş le vi var dır; tam öz gür ge li şen bir dü ze yi ya ka la ya bi lir; öz gür lük ağa cı, öz gür ya şam tar zı şek lin de et ki li ola bi lir. Ağaç baş ka tür lü de çı kar, boy-uç ve rir ama bes len mez se ro man çar pık ge li şir, faz la yük sel mez. Yi ne her tür lü teh li ke ye açık olur; ete-ke mi ğe ka vuş ma mış omur ga sız bir ge liş me olur. Faz la bir es te ti ği yok bu olu şu mun, do la yı sıy la yı kı la bi lir. Ro man, bu nu bi raz ön le me ye ça lı şa bi lir.
Ro man, na sıl ol ma sı ge rek ti ği ne da ir ken di ha yal le ri ni, tas la
-ğı nı dev re ye so kar. İde a liz mi, az mi, tut ku la rı di le ge ti rir. Pe ki bü tü nüy le bu mu dur? Ha yır! Bir ger çe ğin uç ver me si var dır; bu uç ver me yi gör me dik çe ger çek çi bir ro ma nın ya zıl ma sı müm -kün de ğil dir. Faz la top lum da ye ni lik şan sı ola maz, tü ken miş ola nı ifa de ede mez. Ro man tam bir kur gu, tam bir ta sa rı de ğil dir. Ger çe ğin uç ver me ha li nin bü yük bir ça bay la, ta sa rım gü -cüy le, ha yal gü -cüy le di le ge ti ril me si olu yor. As lın da de ği şik bir ey lem tü rüy le, bir yer de ya şa na nın ta mam lan ma sı an la mı na ge -li yor. Çün kü fi i len ya şa nı lan bi le bi raz bu dur. Ya ni bi -li me gö re, hi ka ye ye gö re bir şey ler ya şan mış ama ta sa rı lar ve ha yal ler var.
On la rın ba şa rıl ma mış ve çar pı tıl mış ola nı, yi ne ol duk ça sağ lam ge liş miş ola nı var. İş te bun la rı ro man di le ge ti re cek.
Ta bii bu na, bir es te tik sa nat tır, di yo ruz. Sa na tın bü tü nüy le iş le vi bu dur. Ya şa mı es te ti ze et mek, da ha da gü zel leş tir mek sa na tın gö re vi dir. Ro man da de mek ki böy le bir iş le ve sa hip ola cak tır. Ta bii bu ra da ka bul edi len leedil me yen, red de di len lered de -dil me yen var. Ya ni kap sa mı ol duk ça ge niş tir. Yurt se ver lik le bağ lan tı sı nı kur mak tan tu ta lım iyi bir ör güt sa vaş çı sı nın özel -lik le ri ni ya ka la ma ya ka dar.
Evet, tek rar be lir ti yo rum: Bu nun bi lim sel iza hı müm kün ve ya pı lı yor da. Hi ka ye le ri, anı la rı bol ca ya zı lı yor, fo toğ raf la rı çe -ki li yor, ya yın la nı yor. Ama da ha bü yük iliş -ki dü zen le ri, iliş -ki öz lem le ri, ta sa rım lar, ha yal ler ne re de kal dı? Dev rim ay nı za -man da bü yük bir ha ya li de ifa de eder. Dev rim, ha ya li ve uf ku ne ka dar ge niş se, o ka dar ge li şir. Ama bu tam bir ha yal mi dir?
De ğil; onun bir top lum sal ger çek li ği var. Kal dı ki bi zim ha zır la dı ğı mız tas lak ta da hem ha yal, hem uç ver me nok ta la rı oluş muş tur. Do la yı sıy la bi raz ger çek çi bir de ğer len dir me olur.
Be lirt ti ğim gi bi, çe şit li alan lar dan sta tü ko cu yu, mi li ta nı, kah ra -ma nı ko nuş tur -mak önem li dir. Ka dın-er kek iliş ki le ri bağ la mın da ta raf la rı ko nuş tur mak, ke sim ola rak ka dın la rı ko nuş tur mak, yi ne sos yal sı nıf la rı ko nuş tur mak önem li dir. Na sıl ko nuş tuk la rın dan da öte ye, na sıl ko nuş ma la rı ge rek ti ği ne ağır lık ver mek ge -rek li dir ve bu, ro man için an lam lı dır. Bir çok dil len dir me ler,
ya şam lar var. Bu nun na sıl olu şa nı, na sıl ol ma sı ge re ke ni var.
Bu ko nu da bol mal ze me söz ko nu su. Şim di bu mal ze me le ri top lu yo ruz. Ayık la ya ca ğız, da ha son ra iyi bir an la tım tek ni ğiy le ro ma na dö nüş tü re ce ğiz. Yap mak is te di ği miz bir ça lış ma nın, bu ge nel le me ler doğ rul tu sun da ol du ğu nu söy le dik. Tar tı şı yo ruz bir çok çer çe ve de. Sa de ce tar tış ma da de ğil, hat ta ya şı yo ruz. Ay -nı za man da or tak ya şam lar da var. Et ki le me le ri or ta ya çık tı.
Dev rim ci gö rev le re bağ lı lık ya nın da, ör güt sel gö rev ler, hat ta ey lem sel mi li tan gö rev ler gö zar dı edi le mez. Bun lar iç içe dir.
Bun lar bağ lan tı lı ol ma dan, dev rim ci bir ro ma na ula şı la maz.
Bun la rın hep si iç içe dir.
Dev rim ci bir ro ma nı, bir sta tü ko cu as la ya za maz, ha fı za sı na sığ dı ra maz. Yi ne bü tün par ti dü ze yi ni gö re me yen, ya şa ya ma -yan bi ri si de faz la id di a lı ola maz. Dış tan bir göz lem ci, şüp he siz ro ma nı ya za bi lir, ama en iyi ro ma nın, ger çe ği bi raz sı ca ğı sı ca -ğı na ya şa yan mi li tan lar dan ge le bi le ce ği ni de söy le ye bi li riz.
Dev rim ci ede bi yat çı yı, dev rim ci mi li ta nın ça ba la rı için den çı kar mak müm kün dür. Ger çek çi ro ma nı, ba zı la rı da ha çok bu ka -te go ri de ya za bi lir. Bu ko nu da sa nat kar de di ği miz ba zı tip ler,
Dev rim ci ede bi yat çı yı, dev rim ci mi li ta nın ça ba la rı için den çı kar mak müm kün dür. Ger çek çi ro ma nı, ba zı la rı da ha çok bu ka -te go ri de ya za bi lir. Bu ko nu da sa nat kar de di ği miz ba zı tip ler,