Enigmatik Kodlar

Filmdeki ana çatışma Avukat Erdoğan İsmailoğlu ile oğlu Sinan arasındaki geçmektedir ve temel merak öğesi Sinan’ın eşcinsel kimliğini Erdoğan’ın nasıl karşılayacağı ve kabullenip kabullenemeyeceğidir.

Film, hapishane sekansıyla başlamaktadır. Gardiyan eşliğinde kilitli kapılardan ve uzun koridorlardan geçerek görüşme odasına gelir. Burada kendisini bekleyen Latif Yılmaz yasadışı bir örgüte üye olmaktan ve adam öldürmeye teşebbüsten yargılanmakta olan bir mahkûmdur. Erdoğan’ın sözlerinden avukat olduğu ve Latif’in ailesinin isteğiyle yeni avukat olarak tutulduğu anlaşılır. Merak öğesinin oluşumu bu sahnede avukat-müvekkil ilişkisi üzerine kurulur ve izleyicide ana çatışmanın bu çerçevede gelişeceği izlenimi yaratılır. Hakkındaki bilgiler okunurken suçluluk duyarak başını öne eğmesinden izleyicide Latif’in suçlu olduğu izlenimi yaratılsa da konuşmanın ilerleyen kısımlarında yaptıklarından pişman olmadığı anlaşılır. Bu noktada izleyici mahkûmun

suçlu olup olmadığına dair bir fikir edinememekte, yalnızca çıkarımlarda bulunmaktadır. Bir sonraki büro sekansında Erdoğan’ın ortağı ile yaptığı konuşmada ise mahkûmun gerçekte suçsuz olduğu, fakat daha önceki avukatlarınca savunulamadığı görülür. Böylece ana çatışmanın Latif’in suçsuzluğunu kanıtlamak üzere kurulacağı izlenimi pekiştirilir. Buna bir başka katkı da, hapishane sekansında daha önce hiçbir avukatıyla konuşmayan Latif’in Erdoğan’a güvendiğini belirterek onunla konuşmasıdır. Film son duruşmasına çıkacak olan Latif ve onu kurtarmaya çalışacak olan avukatının etrafında bir merak uyandıracaktır.

Oysaki büro sekansının devamında görüleceği üzere aslında ana merak unsuru Erdoğan’ın on dört senedir görmediği oğlu ile tekrar görüşecek olmasıdır. Bürodaki ve daha sonra evine gittiğindeki hareketlerinden ve konuşmalarından oğlunu çok özlediği ve onunla zaman geçirmeyi dört gözle beklediği görülür. İlk gece için pahalı bir restorandan rezervasyon yaptırır, ziyafet verecek gibi alışveriş yapar, evin gündelikçisinden büyük yatak odasını hazırlamasını ister. Oğlunun duvardaki iki yaşından kalma fotoğrafına bakması, sürekli gülümsemesi, Sinan için hazırlattığı odaya girip orada oturması, hatta oturduğu zaman yatakta zaman kırışıklıkları kalkınca düzeltmesi, salonda viskisini yudumlarken oğlunun şu anki hali üzerine kurduğu hayalleri, tıraş olması gibi davranışlar izleyicinin meraklanmasına yol açmaktadır. İzleyiciye yönelik örtük sorular ortaya konmaktadır. Oğlu kimdir? Nasıl birisidir? Neye benzemektedir? İlgi alanları nelerdir? Oğul ile ilgili yeteri kadar soru sorulup merak uyandırılınca, yönetmen baba ile oğulun tanıştığı sekansa geçer.

İzleyici bu sekansın başında, Sinan’ın taksiden indiğini gören Erdoğan’ın heyecanına eşlik eder, ta ki Erdoğan kapıyı açıncaya dek. Kapı açılıp baba ve oğul on dört yıl sonrasında ilk kez görüştüklerinde Erdoğan’ın yüzündeki gülümseme bir anda kaybolur, çünkü Sinan’ın sağ kulağında bir küpe vardır. İzleyicinin de bu noktada farkına varacağı üzere filmin esas çatışması baba ile yeni yetme, asi ve eşcinsel oğul arasındaki, iletişimsizlik, kendini kabul ettirme çabası ve başkaldırı üzerine oturtulur. Erdoğan, her ne kadar kendisinin açık görüşlü olduğunu ve ifade özgürlüğünü savunduğunu belirtse de, gerçekte gerek bıyığı gerek giyim tarzı gerekse cinsel tercihleri ile muhafazakâr kesimi temsil ederken; Sinan, muhafazakârlığın karşısındaki modern insan temsiline bürünür. Kuşak çatışması ise filmin bütününe etki edecek ana çatışma olur. Kullanılan yakın çekimler de bunu destekleyici işlev görür. Çünkü yakın çekim, izleyiciyi olaya dâhil etmekte ve sahnenin etkileyiciliğini arttırmaktadır.

Aksiyonu çözümlemede ve karakterlerin iç dünyalarını izleyiciye aktarmada en etkili araçlardan biri kullanılan yakın çekimlerdir. İçsel çatışmaları anlamlandırma ve bireyler arası ilişkilerdeki yakınlaşmaları veya uzaklaşmaları görsel dille anlatması açısından sıklıkla tercih edilen yöntemdir. Oğlunu gören Erdoğan’ın gülümseyen yüzü de kulağa yapılan ayrıntı çekimin ardından asıldığından, izleyici, kulaktaki küpenin olumsuz bir anlama sahip olduğunu çıkarımına vararak Erdoğan ile özdeşleşerek onun değerlerini benimsemeye başlar.

Sinan’ın henüz eve yeni girmiş olmasına rağmen ilk geceyi dışarıda arkadaşlarıyla geçirmek istemesi baba ile oğlu arasındaki ilk anlaşmazlıkların sinyalini verir. Ayrıca Sinan’ın arkadaşlarıyla Harbiye Disco adındaki bir mekânda buluşacak olması sakin ve nezih bir restoranda yer ayırtan Erdoğan’la aralarındaki gerilimi arttırmakta ve izleyiciyi meraklandırmaktadır. Ayrıca Erdoğan restorandaki buluşmaya gelmeyen Sinan’ı almaya diskoya gittiğinde, Sinan’ı oradaki bir erkekle tensel anlamda yakın olduklarını görerek rahatsız olur.

Erdoğan’ın kız arkadaşı Mine’nin eve geldiği ilk sahnede Sinan’ın odaya bornozu ile girmesi izleyicide başka bir gerilim yaratmaktadır. Erdoğan’dan bir hayli genç olan Mine ile Sinan arasında cinsel bir ilişki oluşma ihtimali doğunca, baba ile oğul arasındaki gerilim izleyici açısından yükselir, çünkü izleyici henüz Sinan’ın cinsel tercihleri konusunda sağ kulaktaki küpe ve diskodaki erkek arkadaş dışında herhangi bir bilgiye sahip değildir.

İlerleyen sahnelerde Erdoğan kız arkadaşı Mine ve Sinan ile birlikte yazlığa gitmeye karar verir. Bu durum yeni bir bunalım olarak izleyicinin karşısına çıkar, çünkü Sinan yazlığa gitmek istememekte, tam tersine şehirde kalarak arkadaşlarıyla vakit geçirmeyi planlamaktadır. Erdoğan otoriter kişiliğini kullanarak Sinan’ı yazlığa gitmeye ikna eder, fakat yol boyunca söylenmeye devam eder. Sinan ve Erdoğan arasındaki çatışma yazlıkta da devam eder. Mine ise ara bulucu olarak görev yaparak ortamın gerginliğini azaltmaya çalışır.

Sinan’ın eşcinsel kimliğiyle ilgili izleyicinin çıkarım yapabileceği başka bir olay yine yazlık sekansında yaşanır. Erdoğan oğluyla tartışır. Sinan mutfağı terk edince Erdoğan elindeki bardağı yere atmak ister fakat ardından vaz geçer. Sonra odasına çıkar. Mine üzerinde gecelikle onu beklemektedir. Kısa bir konuşmadan sonra ikili sevişmeye başlar. Bu sırada Sinan evde sıkılmış ve dışarı çıkmıştır. Pencereden babasıyla Mine’nin perdenin arkasında sevişmekte olduğunu görür. Sinan heteroseksüel bir erkeğin

yapacağı gibi onları dikizlemez, tam tersine bu durumu umursamayarak denize girer ve yüzer. Bu durum izleyiciye Sinan’ın cinsel tercihleriyle ilgili son ipucunu da verir. Bu sahneden itibaren izleyici, Sinan ile Erdoğan arasında cinsel tercihlerden kaynaklanan bir gerilimin kopmasının an meselesi olacağını anlar hale gelir.

Yine yazlık sekansında Sinan orada yaşamakta olan Emre adındaki komşularının oğluyla tanışır. Birbirlerini gördüklerinde kamera yine yakın çekimler yaparak yüz tepkilerini verir, böylece seyirci iki erkeğin birbirinden hoşlandığını çok daha yakından görerek anlar. Birlikte yürümelerinin ardından Erdoğan Emre’nin kardeşi Leyla’nın çok güzel olduğuyla ilgili sözler söyler, fakat Sinan bunları geçiştirir. Oysa dışarı çıkmak için hazırlanmaktadır, dolayısıyla aslında Leyla ile değil Emre ile buluşacaktır. Ancak gelen bir telefonla planlar değişir. Telefondaki Erdoğan’ın iş arkadaşı Halil’dir. Habere göre Erdoğan’ın müvekkili Latif Yılmaz açlık grevine başlamıştır ve acilen İstanbul’a dönmeleri gerekmektedir. İlk başta yazlığa gelmek istemeyen Sinan, bu kez yazlıktan ayrılıp İstanbul’a dönmek istemez. Babasıyla tekrar tartışır, fakat mecbur olduğu için onlara katılır.

Olay örgüsündeki yan çatışmayı oluşturan dava sürecinde sanık konumundaki Latif Yılmaz aynı zamanda filmde Vladimir Propp’un (2001) masal çözümlerken kullandığı yedi ana karakterinden biri olan kahramanın akıl hocalığı (yardımcı) rolünü üstlenmiştir ve Erdoğan’a yanlış yaptığı zamanlarda yol gösterici konumdadır. Hapishanede yaptıkları konuşmalar, Latif’in davasıyla ilgili konuşmalardan öte, ahlaki ve felsefi sorgulamalara giriştikleri, aynı zamanda Erdoğan’ın kendini de sorguladığı sohbetler halinde geçmektedir.

Hapishaneden dönünce gece evinde çalışan Erdoğan, Sinan ile annesi arasındaki telefon konuşmasını duyar. Eski karısı ve oğlu onun hakkında aşağılayıcı sözler söyler. İzleyici yine Erdoğan’ın sinirlendiğine şahit olur. Sinan’ın odasına gider, kapıyı açmak için elini kapının kulpuna uzatır. İzleyici, o zamana kadar kendini tutmuş ve fiziksel şiddet uygulamamış olan Erdoğan’ın bu kez oğlunu döveceğini düşünür ki izleyici Kadir İnanır’ın canlandırdığı karakterleri tanıdığı için Erdoğan karakterinin de etrafındakilere şiddet uygulamaktan çekinmeyeceğini bilmektedir. Fakat Sinan son anda vaz geçerek evi terk eder.

Erdoğan ertesi gün Halil ve Mine’nin araya girmesiyle oğluyla konuşmak üzere eve döner. İkili tekrar tartışır. Erdoğan, ondan nefret ettiğini söyleyen Sinan’a vurmak için elini kaldırır fakat sonra yeniden fikir değiştirerek elini indirir. Tartışmanın

sonunda Sinan odasında gider, Erdoğan ise evden çıkar. O sırada telefon çalar. Arayan yazlıkta tanıştığı Emre’dir ve eve gelecektir.

Daha sonra izleyici Erdoğan’ı görür. İstanbul sokaklarında amaçsızca araba kullanmakta ve bir yandan düşünmektedir. Kısa bir duraksamanın ardından arabayı döndürür ve eve gider. Eve gittiğinde ise karşılaştığı manzara karşısında çılgına döner. Sinan ve Emre yatak odasında çıplak bir şekilde öpüşmektedir. Kendine söylenen sözlere, edilen hakaretlere rağmen her zaman kendini tutmayı başarmış olan Erdoğan, bu kez kendine hâkim olmayarak eşcinsel oğlunu dövmeye başlar. Çünkü bir erkeğin eşcinsel olması, hele kendi oğlunun eşcinsel olması, Erdoğan için aşağılamaların en kötüsüdür. Oğlunu dövdükten sonra eski karısını aratır ve ona suçun tamamen kadında olduğunu ima eden sözler söyler. Oğlunun eşcinsel öğrenmesi onu yıkmıştır. Aslında bu sahneye kadar bir şekilde bu durumdan şüphelenmiş olan Sinan aslında bu düşüncelerinin üzerine örtmüş ve kendi oğlunun eşcinsel olamayacağına inanmıştır. Kendi oğlunun eşcinsel olamayacağını düşünmektedir. Fakat yatak odasında Emre çıplakken yakalaması malumun ilanı olmuş ve filmin başlarından beri aslında olmadığını iddia ettiği muhafazakâr kişilik ortaya çıkmıştır.

Senaryonun ve olay örgünün doruğa ulaştığı bu anda bir telefon gelir. Latif ölüm orucuna başlamıştır. Erdoğan kendini toparlayarak hemen cezaevine gider. Konuşmaları sırasında Erdoğan oğlunu kaybettiğini, çünkü affedilemeyecek bir hata yaptığını söyler. Oysa daha önceki sahnelerde Latif’e insanların hayatları söz konusu olduğunda prensiplerinden vaz geçebileceğini söylemiştir ve Latif bu dediğini Erdoğan’a hatırlatır. Erdoğan akıl hocasının yönlendirmeleriyle az önce yaptığından pişman olarak eve gider. Oğlu evde değildir fakat çantası hâlâ yatağın üzerindedir. İzleyici daha sonraki sahne de Erdoğan’ın kumsalda oturmakta olan oğlunun yanına gittiğini görür. Bir süre sessizce oturmalarının ardından Erdoğan Sinan’a sarılır. Bu sarılma özür dilemenin ötesinde, onu olduğu gibi, eşcinsel kimliğiyle kabul ettiğinin ve ne olursa olsun Sinan’ı her zaman seveceğinin göstergesidir. İkisi sarılmış olarak batmakta olan güneşe doğru yürürler.

Batan güneş ise az önce ölüm orucunu bırakıp bırakmadığı belli olmayan Latif’e bir gönderme niteliğindedir. Ölüm orucunu bırakmamış ve davası uğruna ölümü tercih etmiştir.