Elitler

Güçlü Demokratik Elitizmin en önemli bileşenlerinden biri; erdemli ve güçlü elitlerdir. Meşru bir yapı olarak güçlü ve erdemli elitlerle donatılmamış bir siyasal sistem, her ne kadar güçlü ve katılımcı bir halk tarafından dengeleniyor olsa dahi, elitler tarihsel ve sosyolojik açıdan kaçınılmaz bir gerçeklik olduğundan, yönetim meşru kabul edilmeyen ancak gerçekte reel olarak var olan erdemsiz bir elit kitlesi tarafından ele geçirilebilir. Buradan hareketle, elitlerin meşru kabul edildiği bir siyasal sistem, gerekli ahlâki, etik ve kurumsal gereksinimleri önemseyecektir. Reelde var olan ve demokrasi açısından zaaf olarak görülen elit(ler); bu anlayıştan kaynaklı sorunlar üretebilmektedir. Bu açıdan elitlerin meşru kabul edilmesi hatta bir gereksinim olarak görülmesi Güçlü Demokratik Elitizm Modeli’nin göze çarpan özelliklerinden biridir. Bu noktada, bize göre, bütün boyutlarıyla açımlanmamış da olsa, kendine özgü bir elit üretim anlayışı olan Güçlü Demokratik Elitizm Modeli’ne göre, “elit üretimi” şöyle bir denkleme oturtulmaktadır:

“Güçlü Demokratik Elitizm Modeli”, erdemli bir elit kitlesi için, erdemli ve güçlü bir yurttaşlığa ihtiyaç duyar. Keza, cumhuriyetçi değerlere sahip katılımcı bu yurttaş kitlesi, elitleri seçer. Yurttaşlık bilinci arttıkça, yurttaşların, elitlerde bir değer olarak erdemi arama ve erdemlileri tespit etme (üretme) kabiliyeti de artacak ve böylece bilinçli yurttaşlık, erdemli elitizmi üretebilecektir. Böyle bir yapıda, elitler, katılımcı ve bilinçli yurttaşların devamlı kontrolünde ve denetiminde olacağından erdem değerleri edinmeye ve/veya erdemlerini muhafaza etmeye çaba göstermek zorunda kalacaktır” (Kurtbaş, 2017: 409).

Anlaşıldığı üzere, Güçlü Demokratik Elitizm Modeli’ne göre elit üretimi büyük ölçüde seçimlere dayanmaktadır. Öte yandan, Güçlü Demokratik Elitizm Modeli’nde, elitler ve yurttaşlar bir sarkacın iki tarafını simgelese de, elitler, işaretlenmek ve seçilebilmek için yurttaşların rızasına ihtiyaç duyar. Ancak modelde, elitlerin üretiminde, soy, sop, aile, eğitim, toplumsal tabaka, sınıf, servet, mülkiyet gibi hususların etkisi üzerinde derinlemesine durulmamaktadır. Ancak, Güçlü Demokratik Elitizm Modeli,

kendi deyimiyle (Kurtbaş, 2017: 385), ana gövdesi itibariyle, demokratik elitizmin temel unsurlarını kabul ettiğinden elit üretiminde ve elit yapısında belirtilmeyen hususlarda, demokratik elitizm modelinin temel varsayımlarını baz alınabilir. Bununla birlikte, Güçlü Demokratik Elitizm Modeli, öncelikle “tekil ve orantısız bir emretme gücüyle halka hükmeden oligarşik demokrasiye karşı; parçalı ve topluma önderlik eden erdemli ve güçlü elitleri” savunmaktadır. Nitekim Güçlü Demokratik Elitizm Modeli’ne göre “demokrasinin işlevsel olabilmesi için bireysel kararların kolektif tercihlere dönüşmesi gerekir (Kurtbaş, 2017: 410). Bu açıdan toplumda, organize hareket eden, yönettiği çoğunluk tarafından, çeşitli sebeplerle kontrol edilemeyen ve denetlenemeyen, hesap vermeyen ve siyaseti kendi çıkarları için bir araç olarak kullanan insicamlı bir elit grubu, demokrasinin neredeyse bütün iddialarını geçersiz kılar”.

Güçlü Demokratik Elitizm Modeli, karar almada sorumluluğu, elitler ve vatandaşlar arasında, eşit dağıtılmıştır: Karar alma sorumluluğu sadece yurttaşlarda olmadığı gibi; elitlerde de değildir. Diğer bir deyişle, “Güçlü Demokratik Elitizm” modelinde, elitler ve yurttaşlar birbirinden daha önemli değildir (Kurtbaş, 2017: 408). Güçlü Demokratik Elitizm Modelinde, elitlerin özellikleri, iki kategoride ele alınmıştır:

Erdemli Elitler; aşağıdaki niteliklere sahip olmalıdırlar:

Güçlü Demokratik Elitizm Modeli için “yurttaş olamamış halk/yığın ne kadar tehlikeliyse, halkı can sıkıcı çoğunluktan, rahatına düşkün kimselerden ibaret bir kitle veya korunmaya/yönetilmeye muhtaç bir ‘evlat’ gibi gören anlayışlar da, o kadar tehlikelidir” (Kurtbaş, 2017: 406). Erdemli elitlerin en göze çarpan özellikleri, hesap-

a- Adaletli

b- Bireylerin temel hak ve özgürlüklerinin vazgeçilmezliğine inanan;

c- Gerektiği zaman hesap verebilecek kadar demokratik ve şeffaf siyasal kültüre sahip olan;

d- Devlet Adamlığı ve seçkin olmanın gerektirdiği erdemleri taşıyan; e- Vatanı ve milleti için sorumluluk hissi duyan;

f- Ülkenin, milletin menfaati ve kamu yararı için en iyinin ne olduğunu bilecek kadar deneyimli-donanımlı olan;

g- Vatan sevgisi ve adalet sevgisi sayesinde milletini ve vatanını kişisel çıkarlara kurban etmeyecek erdemde olan ( Kaynak: Kurtbaş, 2017: 409)

verebilen, şeffaf, bireysel hak ve hürriyetlere saygılı, demokratik kültüre sahip; adaletli, ülkenin, milletin menfaati ve kamu yararı için en iyinin ne olduğunu bilecek kadar deneyimli-donanımlı olmalarıdır. Bunun yanı sıra Güçlü Demokratik Elitizm Modeli’nde elitlerin en önemli özelliklerinden biri de vatansever olmaktır. Devlet adamı olmanın gerektirdiği erdemleri taşımak, vatanı ve milleti için sorumluluk duymak, vatan sevgisi ve adalet sevgisi sayesinde milletini ve vatanını kişisel çıkarlara kurban etmeyecek vasıfta olmak erdemli elitlerin en önemli özellikleri arasındadır.

Güçlü elitler ise; öyle bir donanımda olmalıdırlar ki; aşağıda belirtilen gruplara karşı güçlü bir savunma hattı oluşturabilecek durumda olmalıdırlar. Yani;

a-

Güçlü elitler; adil, demokratik olmayan, hesap-verebilirlikten ve şeffaflıktan uzak kişilerin iktidara gelmesini engelleyebilecek kadar güçlü olmalıdırlar;

b-

Güçlü elitler; bilge olmayan; birey/toplum ve devleti için en iyinin ne olacağını bilebilecek deneyim ve donanımdan yoksun kişilerin iktidara gelmesini

engelleyebilecek kadar güçlü olmalıdırlar;

c-

Güçlü elitler; devlet için kaygı duymayan, vatan-millet sevgisinden yoksun, devletin nimetlerinden faydalanmak için iktidar olmak isteyen kişilerin iktidara gelmesini engelleyebilecek kadar güçlü olmalıdırlar (Kaynak: Kurtbaş, 2017: 409

Güçlü Demokratik Elitizm açısından, siyasal sistem içinde, meşru bir yapı olarak elitlerin sadece erdemli olmaları yetmez; aynı zamanda güçlü de olmaları gerekir. Nitekim iktidar bir rekabet sürecidir. Bu süreçte sadece erdemli olanlar; adaletli; bireylerin temel hak ve özgürlüklerinin vazgeçilmezliğine inanan; gerektiği zaman hesap verebilecek kadar demokratik ve şeffaf siyasal kültüre sahip olan; devlet adamlığı ve seçkin olmanın gerektirdiği erdemleri taşıyan; vatanı ve milleti için sorumluluk hissi duyan; ülkenin, milletin menfaati ve kamu yararı için en iyinin ne olduğunu bilecek kadar deneyimli-donanımlı olan; vatan sevgisi ve adalet sevgisi sayesinde milletini ve vatanını kişisel çıkarlara kurban etmeyecek erdemde olan kimseler değil; adil-bilge ve demokratik olmayan ve hesap-verebilirlikten ve şeffaflıktan uzak; deneyim ve donanımdan yoksun;

kişisel nimetlerinden faydalanmak için iktidar olmak isteyen, bir seçkin kesim de iktidar olabilir.

Bu bağlamda, ideal bir siyasal sistem, sadece yurttaşa bırakılmayacak mekanizmalarla donatılmış olmalıdır. Nitekim belirsizliğin kuşattığı post-modern dünyada; erdem gibi değerler, artık bir değersizlik haline bürünmüştür. Siyasette çıkar ve belirsizlik hâkim olmuştur. Böyle bir ortamda, erdem, aranan bir niteliğe dönüşmedikçe, seçimlerden erdemli bir elit; elitli bir demokrasi beklemek olanaksız olabilir. Bu açıdan, Güçlü Demokratik Elitizm Modeli açısından, erdemli elitler; erdemsiz elitlerin siyaseti kuşatmasını, iktidara gelmesini önleyebilecek kadar güçlü olmalıdırlar.