Bir beyaz lerze, bir dumanlı uçuş, Eşini gaaib eyleyen bir kuş gibi kar
Geçen eyyâm-ı nev-bahârı arar. Ey kulûbun sürûd-i şeydâsı, Ey kebûterlerin neşîdeleri, O bahârın bu işte ferdâsı: Kapladı bir derin sükûta yeri Karlar
Ki hamûşâne dem-be-dem ağlar. Ey uçarken düşüp ölen kelebek, Bir beyaz rîşe-yi cenâh-ı melek gibi kar
Seni solgun hadîkalarda arar. Sen açarken çiçekler üstünde Ufacık bir çiçekli yelpâze, Nâ’şın üstünde şimdi, ey mürde, Başladı parça parça pervâze karlar
Ki semâdan düşer düşer ağlar. Uçtunuz, gittiniz siz ey kuşlar; Küçücük, ser-sefîd baykuşlar gibi kar
Sizi dallarda, lânelerde arar. Gittiniz, gittiniz siz ey mürgaan, Şimdi boş kaldı ser-te-ser yuvalar. Yuvalarda - yetîm-i bî-efgaan! - Son kalan mâi tüyleri kovalar karlar
Ki havâda uçar uçar ağlar.
Destinde ey semâ-yı şitâ tûde tûdedir Berk-i semen, cenâh-ı kebûter, sehâb-ı ter... Dök ey semâ, revân-ı tabîat gunûdedir. Hâk-i siyâhın üstüne sâfî şükûfeler!
Her şâh-sâr şimdi -ne yaprak, ne bir çiçek!- Bir tûde-yi zılâl ü siyeh-reng ü nâ-ümîd... Ey dest-i âsumân-ı şitâ, durma, durma, çek Her şâh-sârın üstüne bir sütre-yi sefîd. Göklerden emeller gibi rîzân oluyor kar, Her sûda hayâlim gibi pûyân oluyor kar, Bir bâd-ı hamûşun per-i sâfında uyuklar Tarzında durur bir aralık, sonra uçarlar. Soldan sağa, sağdan sola lerzân ü girîzân Gâh uçmada tüyler gibi, gâh olmada rîzân Karlar, bütün elhânı mezâmîr-i sükûtun, Karlar, bütün ezhârı riyâz-i melekûtun. Dök hâk-i siyâh üstüne, ey dest-i semâ, dök; Ey dest-i semâ, dest-i kerem, dest-i şitâ dök; Ezhâr-ı bahârın yerine berf-i sefîdi,
Elhân-ı tuyûrun yerine samt-ı ümidi.
Feilâtün (Fâilâtün) / Mefâilün / Feilün (Fa’lün) Mef’ûlü / Fâilâtü / Mefâilü / Fâilün
Mef’ûlü / Mefâîlü / Mefâîlü / Feûlün
Cenap Şahabettin Kenan Akyüz, Batı Tesirinde Türk Şiiri Antolojisi
âsumân: Gökyüzü. bâd: Yel, rüzgâr. berf: Kar. berk: Yaprak. cenâh: Kanat. dest: El.
efgaan: Acı ile haykırma, inleme.
elhân: Nağmeler, ezgiler.
eyyâm-ı nev-bahâr: İlkbahar günleri.
ezhâr: Çiçekler.
ferdâ: Yarın.
gaaib eylemek: Kaybetmek.
girîzân: Kaçan.
gunûde: Uyumuş, uyuklamış.
hadîka: Bahçe.
hamûş: Susmuş, sessiz.
kebûter: Güvercin.
kerem: 1. Soyluluk. 2. Cömertlik, bağış.
kulûb: Kalpler.
lâne: Yuva.
lerzân: Titrek, titreyen.
lerze: Titreme, titreyiş.
mâi: Mavi.
mezâmîr: Makamla okunan Zebur sureleri.
mürde: Ölü, ölmüş.
mürgaan: Kuşlar.
neşîde: Şiir.
per: Kanat, kuş tüyü.
pervâz: Uçma, uçuş.
pûyân: Koşan.
revân: 1. Akan, giden. 2. Can, ruh.
rîşe: Saçak, püskül.
riyâz-i melekût: Meleklerin bahçeleri, saltanat bahçeleri.
rîzân: Dökülen, akan.
samt: Susma.
sefîd: Ak, beyaz.
sehâb: Bulut.
semen: Yasemin.
ser-te-ser: Baştan başa.
sû: Taraf, yan.
sürûd: Şarkı, türkü.
sütre: Perde, örtü.
şâh-sâr: Ağaçlık, koruluk.
şeydâ: Aşktan aklını kaybetmiş, şaşkın.
şitâ: Kış.
şükûfe: Çiçek.
ter: 1. Islak. 2. Taze.
tûde: Yığın, küme.
tuyûr: Kuşlar.
zılâl: Gölgeler.
Metinde Geçen Bazı Kelime ve Kelime Grupları
Metin ve Türle İlgili Açıklamalar
Metin ve Türle İlgili Açıklamalar
Elhân-ı Şitâ, Cenap Şahabettin’in en ünlü şiirlerinden biridir. Şiirlerinde güzellik arayışı içinde olan sanatçı, zengin çağrışımlarla süslediği Elhân-ı Şitâ’da betimleyici bir anlatım tutumu sergilemiştir. Şiirde betimlenen tabiat ve tabiattaki varlıklar, bir dekor unsuru olarak değil işlevsel olarak kullanılmıştır. Bahara ve kışa ait unsurlarla verilen tezat, âdeta hayal-gerçek çatışmasını aksettirir. Şiirde cümledeki anlamın dize ya da beyitte tamamlanmayıp sonraki dizelere geçmesi görülür:
Bir beyaz lerze, bir dumanlı uçuş, Eşini gaaib eyleyen bir kuş gibi kar
Metni Anlama ve Çözümleme
1.Elhân-ı Şitâ adlı şiirde Metinde Geçen Bazı Kelime ve Kelime Grupları’ nda verilenler dışında anlamını bilmediğiniz kelime ve kelime gruplarını bulunuz. Bunların anlamını metnin bağlamından hareketle tahmin ediniz, tahmininizin doğruluğunu kaynaklardan yararlanarak kontrol ediniz.
2.Şiirin temasını belirleyiniz.
3.Şiirdeki kış ve bahar mevsimlerine ait unsurları tespit ederek bu unsurların hangi duyguları yansıtmak için kullanıldığını belirtiniz.
4.Şiirde farklı aruz kalıplarının kullanılmış olmasının şiire katkısını açıklayınız.
5.Şiirde kelimelerin düzenlenişi, dizelerin uzunluğu-kısalığı vb. aracılığıyla içeriğin görsel olarak şiirin şekline nasıl yansıtıldığını belirleyiniz.
Etkinlik
Elhân-ı Şitâ adlı şiirden alınan aşağıdaki dizelerde yer alan imgeleri bulunuz. İmgelerin sizde çağrıştırdığı anlamları karşılarına yazınız.
Şairin Biyografisi
Cenap Şahabettin (1870-1934): Bugün Makedonya sınırları içinde yer alan Manastır’da doğdu. Gülhane Askeri Rüştiyesinden sonra Tıbbi-ye İdadisinde okudu. Askeri TıbbiTıbbi-yeden doktor yüzbaşı rütbesiyle me-zun oldu. Yüksek ihtisas yapması için devlet tarafından Paris’e gönde-rildi. Burada cilt hastalıkları alanında dört yıl ihtisas yaptı. Yurdun çeşitli bölgelerinde hekim ve sıhhiye müfettişi olarak görev yaptı. Altı yabancı dil bilen Cenap Şahabettin, Darülfünunda Fransızca ve edebiyat dersleri okuttu. Dönemin gazete ve dergilerinde yazıları ve şiirleri yayımlandı.
Cenap Şahabettin, Servetifünun Dönemi’nin önde gelen şairlerindendir. Şiirlerinde döneminin edebî anlayışına uygun olarak siyasi ve sosyal konulardan uzak durdu, bireysel duygulanımları yansıttı. Genellikle serbest müstezat nazım biçimini tercih etti, ağır bir dil ve yeni mecazlarla aşk ve tabiat temalarını işledi. Parnasizm ve sembolizm etkisiyle şiirle-rinde biçim mükemmelliğine ve ahenge önem verdi. Özellikle sembo-list şairlerden etkilenen sanatçı, parnasizmi Türk edebiyatına tanıtan kişidir. Tamat (şiir), Tiryaki Sözleri (özdeyiş), Hac Yolunda, Avrupa Mek-tupları, Suriye MekMek-tupları, Afak-ı Irak (gezi yazısı-mektup); Evrak-ı Eyyam, Nesr-i Harp, Nesr-i Sulh (makale); Körebe, Yalan (tiyatro) sanatçının başlı-ca eserleridir.
Cenap Şahabettin (1870-1934)
Dize İmge Çağrıştırdığı Anlam
Bir beyaz lerze, bir dumanlı uçuş Ey kebûterlerin neşîdeleri
Dök ey semâ, revân-ı tabîat gunûdedir Bir bâd-ı hamûşun per-i sâfında uyuklar Karlar, bütün elhânı mezâmîr-i sükûtun Karlar, bütün ezhârı riyâz-i melekûtun
Hazırlık
1.Şiirin müzikle ilişkisi hakkındaki düşüncelerinizi belirtiniz.
2.Şiirde anlamın açık mı yoksa kapalı mı olması gerektiğini tartışınız.
3.Ahmet Haşim’in “En güzel şiirler, manalarını karîin (okuyucunun) ruhundan alan şiirlerdir.” sözün-den ne anladığınızı açıklayınız.