Türkiye’de beklenenin tersine business to business – B2B business to consumer – B2C kadar hızlı bir geli me gösterememi tir. Türkiye’de ilk elektronik ticaret uygulaması Remzi Kitapevinin Ocak 1997 yılında açmı oldu u ma aza ile ba lanmı tır. Bu tarihi takiben benzer sanal ma azaların artı ında hızlı bir artı görülmü tür.
Türkiye’de i letmelerden i letmeye e-ticaret hacmi 1998 yılında yakla ık 8.5 milyon dolardı. 2000 yılında bu rakam 25 milyon dolara yükselmi tir. Türkiye e- ticareti geli tirmek adına Elektronik Ticaret Koordinasyon Kurulu kurulmu tur. Bu kurulun yaptı ı çalı malar do rultusunda elektronik ticaret yapanları kamu ve özel sektör olmak üzere ikiye ayırmak gereklidir.67
66 Ahmet Yavru, Dünyada ve Türkiye’de Elektronik Ticaret, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Yayımlanmamı Yüksek Lisans Tezi, 2002.
2.5.1. Kamu Kesiminde Yürütülen Çalı malar
Türkiye’de kamu kesiminde yürütülen çalı malar Bilim ve Teknoloji Yüksek Konseyi’nin 25 A ustos 1997 yılında Elektronik Ticaret Koordinasyon Kurulu’nu kurmasıyla ba lamı tır. Dı Ticaret Müste arlı ı kapsamında ba latılan çalı malar 16 ubat 1998 tarihi itibariyle yürürlü e girmi tir. ETTK’nın kurulma amaçları a a ıdaki gibi sıralanabilir:
* Teknolojik yeniliklerden süratle yararlanabilmek
* Pazar de i imlerine ayak uydurabilmek
* Üretim sürecindeki planlama i lemini hızlandırmak.68
BM bünyesindeki UNCTAD dünya genelinde e-ticaret yapan kurumları bir araya getirme görevini üstlenmi tir. Bu amaçla ETTK Temmuz 1999’da UNCTAD’a ba vurusunda bulunmu ve ba vurusu da kabul olunmu tur.
Elektronik ticaretin gümrükler bünyesinde yaygınla tırılması da ayrı bir e- ticaret konusudur. Bu noktada 1996 yılında gümrüklerdeki on-line akı ını düzenleme adına FDI sistemi kurulumu ve 1998 yılında da 50 gümrük idaresi bu sisteme dahil edilmi tir.
TÜB TAK’sa bu amaçla ulusal bir ifreleme sistemi geli tirimi tir. Bu yolla Türkiye’deki veri akı ı daha güvenli bir ekilde gerekli mercilere yönlendirilecektir.
nternet üzerinden veri akı ının düzenlenmesi ve veri hırsızlı ına kar ı savunma yapabilmek için Türk bilim adamları çalı malarına hız vermi lerdir. Fakat geli mi ülkelerin bile interneti kontrol etmede sorun ya adı ı bilindi inden bu yönlü çalı maların ba arıya ula ması temenni edilmektedir.69
68
http://www.igeme.org.tr/tur/etrade/ettk/default.htm, (15.03.2005)
2.5.2. Özel Sektördeki Çalı malar
Türkiye’de elektronik ticaret konusunda özel sektör kamu sektöründen daha sonra çalı maya ba lamı fakat daha hızlı geli im göstermi tir. Tüm bu çalı malara ra men Türkiye’deki özel sektörün çalı maları dünyadaki oranlarıyla kıyaslandı ında çok daha dü ük bir düzeyde oldu u görülecektir.
Türkiye’de özel sektörün elektronik ticaret konusunda beklenen çıkı ı gerçekle tirememi olmasının ba lıca iki nedeni vardır:
- Türk giri imcilere elektronik ticaret ve yararları yeterince anlatılamamı tır. Türk giri imcilerini bilgilendirme görevini KOSGEB üstlenmi ken KOSGEB’in bu amaçla kurdu u internet sitesi KOB NET’in bile yeterince tanıtıldı ı söylenemez.
- Elektronik ticaret yapmak isteyen giri imciler maliyetleri yüksek altyapıyı da yetersiz bulmu lardır. Elektronik posta yoluyla yurt dı ındaki irketlerle ba lantıya geçmeyi e-ticaret olarak de erlendirmek güçtür.
2.5.2.1. Bankalar
Bankalar e-ticarette tüketiciler ve firmalar arasında nakit akı ı sa lamada önemli roller oynamaktadır. Dolayısıyla bankaların bilgi i lem sistemlerine e-ticarete yo un bir düzeye getirmeleri gereklidir.70 Ayrıca bankaların internete bankacılı ına önem vermeleri de gereklidir. Bu yolla banka ubelerinde biriken mü teri yo unlu unu da daha aza indirgeyebilirler.
2.5.2.2. Firmalar
Türkiye’de 1997 yılına kadar kendisine ait internet sunucusu olan i letme sayısı çok az sayıdadır. 2000’li yıllarda bu sayı artmı tır. Türkiye’de internet servis sunucularını ilk kiraya veren irket Medyatext’tir. 2000 yılı itibariyle Medyatext 3842 firmanın web sayfasını yayınlamı tır.
1997 yılı Türkiye’de elektronik ticaret adına önemli bir yıldır. Önce Remzi ardından da Panoroma kitapevleri internette satı a ba layan ilk i letmelerdir. Aynı yıl ürün satı larında Migros ilk internet ubesini açmı ve satı a ba lamı tır. 1997 yılında Remzi Kitapevinin servis sa layıcısı Prizmanet adlı irketti. 2000 yılında aynı kitapevi face webstore ürünü kullanarak Remzi Kitapevinin elektronik sayfasını tekrar hazırlamı tır. On-line alı veri yapmak isteyen mü teriler kurulu un servis sunucusuna giren ürünü seçer, onaylar. Sanal kasaya kredi kartı numarasını vererek ödemeyi gerçekle tirir. Ürün alıcının adresine taahhüt edilen zaman diliminde teslim edilir. Teslimatta bir gecikme ya da teslim edilmeme durumunda mü teri Tüketici Hakları Yasası kapsamında yasal mercilere ba vurmalıdır.
Eylül 1997 yılında internet aracılı ı ile ilk ürün satı ı yapan Migros önce stanbul’un belirli semtlerine hizmet vermi aynı yılın sonuna do ru ise zmir ve Ankara’yı da elektronik satı ortamına dahil etmi tir.71
2.5.2.3. nternet Servis Sa layıcılar
nternet servis sa layıcıları (ISS) elektronik ticaretin altyapısını kuran ve mü terilerine kesintisiz internet ba lantısı sa layan kurulu lardır. Bu hizmetlerin kar ılı ında kullanıcılardan bir miktar ücret talep ederler. Dolayısıyla ISS’ler hem ki isel kullanıcılar hem de irketler için önemli bir görevi yerine getirmektedir.
ISS’lerin elektronik ticarette üstlendikleri görevleri a a ıdaki ekilde sıralayabiliriz;
- Yerel ISS’ler mü terilerine yalnızca ba lantı hizmeti sunar. Gelirleri kullanıcılarından tahsil etti i ücretlerdir. Daha genel ISS’ler irketlere yönelik e- ticaret imkanlarını kullanıcılara sunarlar.
- ISS’ler mü terilerine elektronik ma azacılık yapma imkanları da sa larlar. Sanal ortamda pazar yerleri olu tururlar ve bu pazarları i letmelere kiraya verirler.
ISS’ler bu hizmetlerin kar ılı ında i letmelerden belirli bir kira bedeli
alırlar. TR-Net, Super On-line benzeri kurumlar bu i levleri yerine getirmektedir. Ancak bu hizmetleri kullanıcılarına sunan ISS’ler güvenlikle ilgili taahhütlerini de muhakkak yerine getirmek zorundadırlar.72