Elektronik Ticaret Konusunda Çe itli Düzeylerde Yapılan

Elektronik ticaretin sınırlar ötesi bir yapıya sahiptir. nternet ile gündeme gelen “cybermarket” bir anlamda, serbest piyasanın en geni eklidir. Elektronik ticaret ile ilgili çalı malar halen üç temel seviyededir fakat bu seviyeler arasındaki ileti im ve i birli i son derece geli mi çalı malarla yürütülmektedir. Bu çalı malar sırasıyla 1. Uluslararası kurulu ların çalı maları 2. Ulusal düzeyde yürütülen çalı malar 3. Özel sektör, eklinde özetlenebilir.

2.4.2.1. Elektronik Ticaret Konusunda Çalı an Bölgesel ve Uluslararası Kurulu lar

2.4.2.1.1. Avrupa Birli i

Avrupa Birli i elektronik ticaret konusunda en yo un çalı ma yapan kurulu ların ba ındadır. Bu do rultuda 1998-2002 yılları arasında teknoloji ve geli tirme programını uygulamaya ba lamı tır. 4. programı 5. program izlemi bu do rultuda birlik bilgi toplumuna geçi i öncelikli hedeflerinden birisi olarak belirlemi tir. Bu do rultuda tek pazara girmek ve e-ticaret altyapısını sa lamla tırmak birli in ana hedefleri arasındadır.59 Avrupa Birli i üye ülkelerinin tek pazarda yerini almaları için “Transparency Mechanism Directive” adlı sistemi hazırlamı tır. Birlik elektronik ticarette güvenli i sa lamak amacıyla veri tabanlarının korunmasına ve yapılan e-anla maların güvenli ine yönelikte projeler hazırlamaktadır. Bu projeler aynı zamanda sanal ortamda kamu ihaleleri yapma, telif hakkının korunması, ticari haberle meler ve i itme-görmek benzeri hizmetler içinde son derece önemlidir.60

Birli in finanse etti i bir di er proje de ESPRIT programıdır. Bu program E-CLIP (Electronic Commerce LEgal Issues Platform) kapsamı içer sindedir. Bu proje kapsamında bilgi ve haberle me üzerine çalı an irketlere danı manlık

59 _{http://www.cordis.lu/src/ecomcom.htm. (03.03.2005)} 60

http://www.ncseon-line/NLE/CRSreports/science/st23?cfid=1365677&CFTOKEN=70930594 (21,03,2005)

yapılmaktadır. Projenin yasal boyutu vergi sözle me, tüketici hakları, ticari marka ve telif hakları yasalarını kapsamaktadır.61

2.4.2.1.2. OECD

OECD te kilatı 19-21 Kasım 1997 yılında Finlandiya’da “Küresel Elektronik Ticarette Engellerin Kaldırılması” adlı bir konferans düzenlemi tir. OECD üyesi ülkelerin daha da çok gündemdeki konularla ilgilenmelerine ve birli in yasal bir yaptırımı olmamasına ra men konunun önemine yönelik a a ıdaki kararlar alınmı tır.

* Bili im sistemlerini güvenli kılmak

* Elektronik ticaretin sorunlarının çözümlenmesine hükümetleri de dahil etmek.

* çevreleri tarafından e-ticaret yapmak isteyen kullanıcılara uygun güvenlik ve gizlilik ortamı sa lamak62

* Sanal ortamdaki yasal belirsizlikleri ortadan kaldırmak

* Bilgiye herkesin ula abilmesini sa lamak

* Elektronik ticarette rekabeti engelleyen konuları düzenlemek

* Güvenli ödeme ko ullarının sa lanması

* Elektronik ticaret yapanlardan daha az vergi almak

* Elektronik ticaret hususunda özel sektörü öncü kılmak

2.4.2.1.3. G8 Ülkeleri

Rusya’nın katılımıyla sayıları sekize çıkmı olan G8’le sanayile mi ülkelerin olu turdu u bir gruptur. G7 grubu ubat 1995’te Brüksel’de bir toplantı

61

European Commision, a.g.m., ss.246-247.

düzenlemi tir. Bu toplantıda bilgi toplumu ve elektronik ticaretin geli tirilmesi ve ticari i lemlerin güven altına alınması için kararlar alınmı tır. G8 ülkelerinin en önemli projesi “Smart Euro” güvenlik, gizlilik, vergilendirme ve bankacılık sektörünün rolü konularında çalı malar sürdürülmektedir.63

2.4.2.1.4. Birle mi Milletler Bünyesinde Sürdürülen Çalı malar

Birle mi Milletler bilgi teknolojileri ve az geli mi ülkelerin bu teknolojilere uyumu konularında a ırlıklı çalı malar yürütmektedir. Bu do rultuda BM bünyesinde çalı an kurulu lar UNCITRAL (UN Commision on International Law), UNECE (UN Economic Commision for Europe), ITC (International Trade Center), WTO (World Trade Organization) ve WPO (World Intellectual Property Organization)’dur.

2.4.2.1.4.1. Birle mi Milletler Uluslararası Ticaret Hukuku Komisyonu (UNCITRAL)

Birle mi Milletler bünyesi içerisinde elektronik ticaretin farklı boyutları üzerine çalı an bir kurulu tur. 1996 yılında ilk a aması tamamladı ı Elektronik Ticaret Model Yasası (Model Law on Electronic Commerce) ve Yasa Rehberli i (Guide to Enactment) birçok ülke için yol gösterici bir konumdadır.

Bu yasaların amacı geli mi ve geli mekte olan ülkeler arasında e-ticaret uygulamalarını arttırmak ve bu ülkelerin ticaretle ilgi yasa farklılıklarını ortadan kaldırmaktır. UNCITRAL bu çalı maları yaparken ulusal/uluslararası ayrımı yapmadan yeni bilgi teknolojilerinin e-ticarete uyarlanması için yo un çalı malar yapmaktadır.

2.4.2.1.4.2. Birle mi Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE)

UNECE’nin e-ticaret adına en büyük hizmeti EDI’nin uluslararası ticarete katılması adına bir model yasa hazırlamasıdır. Bu yasayı hazırlayan grup ilk görevlerini tamamladıktan sonra isim de i tirmi ler CEFACT (Center for

Facilitation of Procedures and Practices for Administration, Commerce and Transport / dari Ticari ve Ula ımla lgili Uygulama ve Usulleri Kolayla tırma Merkezi) adını almı lardır. Bu merkezin çalı ma alanları a a ıda sıralanmı tır:

* Veri tabanı korumasına yönelik sistemlerin geli tirilmesi

* Elektronik onay

* E-ticarette engel yasaların tespiti

* nternet kullanımı ve e-ticaretten kolayla tırılmasına yönelik yasaların çıkartılması

2.4.2.1.4.3. Uluslararası Ticaret Merkezi (ITC)

ITC geli mekte olan ülkelerin internet ve e-ticaret altyapılarını geli tirmek ve ticarete etkin katılımlarını sa lamak amacıyla faaliyet gösteren Birle mi Milletler bünyesinde çalı an bir kurulu tur. ITC, UNCTAD’la birlikte çalı ır ve e-ticaretteki teknik sorunlar üzerine odaklanmı tır.64

2.4.2.1.4.4. Dünya Ticaret Örgütü (WTO)

Dünya Ticaret Örgütü 1995 yılında Birle mi Milletler kapsamında kurulmu bir örgüttür. Dünya ticaret örgütünün ilgi alanı piyasa analizi ve liberalizasyonu üzerinedir. Bu noktada örgütün elektronik ticaret üzerine çalı maları a a ıdaki gibi sıralanabilir:

* Elektronik ticarete sözle melerin uygulama alanlarının de erlendirilmesi

* Elektronik ticarete yönelik altyapı hizmetlerinin sa lanması

* Fikri mülkiyet haklarına yönelik tedbirlerin alınması.65

64 _{Servers Infrastructure For Development, Annual Report and Trade Efficiency Assesment, Unictad}

TD/B/COM3/3, US, 11 November 1996, s.4.

65_{http://www.ncseonline/NLE/CRSreports/science/st23?cfid=1365677&CFTOKEN=70930594}

2.4.2.2. Geli mekte Olan Ülkelerde Elektronik Ticaret

nternet geli mekte olan ülkelere bilgi elde etmeye ve kullanmaya yönelik önemli fırsat sunmaktadır. Bu ekilde geli mekte olan ülkeler global piyasalarla daha rahat ileti im içerisinde olabilmektedir. Ancak bu ülkelerin internet altyapısını olu turmada ciddi sıkıntıları da bulunmaktadır. Bu ülkelerin telefon ve bilgisayar giri leri sınırlı ileti im altyapıları eski nitelik personel sayısı az ve hizmet kalitesi de dü üktür. Bu ülkelerde yabancı dil bilen ki ilerin azlı ı da e-ticaret güçle tiren unsurlar arasındadır.

Ayrıca internet hizmetinin pahalı olu u ve ba lantıdaki bekleme süreleri de e-ticareti yapmayı daha da zor bir hale getirmektedir. Dolayısıyla gerek Birle mi Milletler gerekse geli mi ülkelerin geli mekte olan ülkelere bu yöndeki sorunlarının çözümlenebilmesi için ciddi katkılar sa laması gereklidir.66