Kral George çoğunluk tarafından seçilmiş olan Venizelos’a seçim bölgesinde ilk milletvekili olarak hükümet kurması talimatını vermişti. 6 Ekim 1910’da Venizelos, mecliste güvenoyu alarak bir hükümet kurdu. 12 Ekim’de, Kraliyet Devrim Meclisi, 1 Eylül 1910’da yapılan bir kraliyet kararnamesiyle çözüldü ve ikinci kararnameyle seçimleri açıkladı.108
28 Kasım 1910 seçimlerini kazanan Venizelos ortaya çıktı. Venizelos hükümetinin ana görevi, Yeni Reform Parlamentosu tarafından yeni anayasanın geçirilmesi ve yeni mevzuatın kabul edilmesi oldu.
1864 Anayasası’nın revizyonu, anayasanın biçiminden ve devletin örgütsel yapısından ödün vermeden, bireysel özgürlükleri koruyarak, hukukun üstünlüğünü, liberal demokratik sistemin ilkelerinin anayasal temelini oluşturma ve yürürlüğe koyma niyetini açıkça ortaya koymuştur. Anayasanın geçişini takiben, Venizelos, 11 Mart 1912 için seçimleri duyurdu. Seçim sonucu bir kez daha büyük çoğunluğu ile Venizelos ve partisi, Liberal Parti kazandı.109
Venizelos’un hükümeti, seçmenlerin önemli reform çalışmalarını tamamlamasını sağlamak istediği için 1915’e kadar sürdü. Ancak Venizelos’un görevi, iki Balkan savaşı (1912-1913), Ulusal Çatışma ve Birinci Dünya Savaşı’na
106 Dakin, a.g.e., s. 270.
107 Dakin, a.g.e., s. 272.
108 Anastasia Dimitropoulos, Ellinikes Kivernisis, [Yunan Hükümetleri], Atina 2004, s. 62.
109 Dimitropoulos, a.g.e., s. 63.
36
Yunanistan’ın maceracı katılımıyla şekillendi. Ancak son iki nedenden ötürü Venizelos o dönem de başbakanlıktan istifa etmek zorunda kaldı.
22 Şubat 1915’de Venizelos başbakanlıktan istifa ettikten sonra, Kral Konstantinos, Aleksandros Zaimis’e başbakanlığı sundu. Zaimis’in bu teklifi reddetmesi üzerine, Kral Stefano Skuludi’ye yöneldi. Onun da reddetmesi üzerine, 24 Şubat’da Dimitrios Gunaris hükümeti askeri güçle birlikte kurdu. Başbakanın ilk hareketi, Yunan devletinin bir kısmının İzmir karşılığında tahsis edilmesi ile ilgili müzakerelerde bulunma yayınlarını reddederek ve Venizelos’u bir kenara bırakarak ona karşı laf söyleme eğiliminde bulundu.
Yoğun bir kutuplaşma ortamında ve Gounaris zayıf kalmasıyla, Kral Konstantin meclise müdahale ederek, 31 Mayıs 1915 seçimini ilan etti ve tekrardan bu seçimin galibi Venizelos oldu.110 Venizelos görevini üstlenme anından itibaren, güçlü bir halk görevine sahip olmasına rağmen, istediklerinin çoğunu yapamadı çünkü Kral Konstantin üzerinde durağan kaldı ve gizli toplantılarda Almanya’ya Venizelos’u çıkardı. Böylelikle, 5 Ekim’de Venizelos istifa etmeye mecbur kaldı. Venizelos’un, kralın yaklaşımları yüzünden iki kez sınır dışı edilmesi, hükümetin parlamento karşıtı ve sonuç olarak anayasaya aykırı davranışlarını açıkça ortaya koymaktadır; bu da onun davranışlarıyla halk egemenliğinin ilkesini büyük ölçüde ihlal etmiştir.
Venizelos’un istifasından sonra, Kral Konstantin A. Zaimis’e sert bir şekilde hükümeti kurma emri verdi ancak bu, Yunanistan Parlamentosu tarafından aynı gün oylandı. (25 Ekim 1915), hükümeti kurma göre yaşlı Stefano Skuludi’ye verildi.
Hükümet’in kurulmasından sadece birkaç gün sonra Kral Konstantin, meclise bir kez daha müdahale etti ve 6 Aralık 1915 için tekrar seçim ilan etti. Parlamento işlerinde yüce efendinin keyfi ve kötü niyetli müdahalesini protesto eden Liberal Parti,
110 Dimitropoulos, a.g.e., s. 64.
37
seçimlerden kaçınmaya karar verdi. 9 Haziran 1916’da Yunanistan’ın Başbakanı bir kez daha Aleksandros Zaimis tarafından tayin edildi.111
Ağustos 1916’da bir grup Venizelist subay ve vatandaşlar, Yunanistan’ın İtilaf tarafındaki savaşa girmesini amaçlayan Ulusal Direniş Hareketi’ni örgütlediler.
Venizelos, Kavala ordusunun aşağılayıcı geleneğinden sonra Kral Konstantin komutasındaki Almanlara ve Rupel Fort’un işgali ile Bulgarlar Selanik’e Girit’te daha önce kurdukları geçici hükümeti aktardılar. Orada Yunanistan İtilaf devletinin yanında Birinci Dünya Savaşı’na katılmaya karar verdi. Görüldüğü gibi, bu dönemde iki hükümet bir aradaydı: biri Atina’da, diğeri ise Selanik’te.112
Müttefiklerin talepleri ve baskıları ile Makedonya’daki son derece tehlikeli durum bir kez daha A. Zaimis’e yönlendirdi. Bunun üzerine Zaimis 29 Ağustos 1916’da istifa etti. Daha sonra, iki kısa ömürlü hükümet: N. Kalogeropoulos ve S. Lambrou tarafından kurulurken, 21 Nisan 1917’de tekrardan Al. Zaimis başkanlığa geçti ve adı
«sürekli geçici başbakan olarak listelerde» anıldı. Zaimis’in başbakanlığı, ardılı Alexander’ın ikinci oğlu olan ve 29 Mayıs’ta Yunanistan’ı terk eden Kral Konstantin’in istifasıyla damgasını vurdu. Haziran 1916’da, müttefikler olarak, müttefikler koalisyonu kurma müzakereleri başarısızlığa uğradı, Zaimis istifaya zorlandı.113
13 Haziran 1917’de, Milli bölünmenin sona ermesi, Yunanistan’a geri dönen Başbakan Eleftherios Venizelos ile Atina’da bir hükümetin kurulmasıyla belirlendi.
Yeni hükümetin ilk hareketi 15 Haziran’da merkezi güçlere savaş ilan etmesi idi. Savaş nedeniyle Reform Parlamentosu seçimlerinin yapılması imkânsızdı.
111 Dimitropoulos, a.g.e., s. 65.
112 Georgios Mavrogordatos, Dieresi os Krisi Ethnikis Oloklirosis, [Ulusal Entegrasyon Krizi Olarak Bölünme], Ekdosis Sakkoula, Atina 2004, s. 43.
113 Dimitropoulos, a.g.e., s. 66.
38
Yine de, Venizelist hükümet, iktidarda kalmayı başaramadı ve 6 Aralık 1915’de tekrar seçime gidildi. Böylece, 29 Haziran 1917’de kraliyet kararnamesiyle, 31 Mayıs 1915 seçimlerinden çıkan meclis iptal edildi ve 12 Temmuz 1917’de (Avam Kamarası) ikinci bir normal oturumda bir araya geldi. Venizelos hükümetinin görev süresi, 10 Eylül 1920 tarihine kadar uzatılmıştır.114
1 Kasım 1920 seçimlerinden sonra, Birleşmiş Milletler Demokratik Güçler prevalansı ile Yunanistan Başbakanı, Bay Gounaris’in bir hükümet kurmayı reddetmesinden sonra hükümet D. Rallis tarafından devralındı. Rallis hükümetinin polemik bir yönü vardı. Rallis hükümeti, 24 Ocak 1921’e kadar iktidarda kaldı fakat hükümet, D. Rallis ile kral ve Dimitrios Gounaris arasındaki bir anlaşmazlığın ardından, hükümeti N. Kalogeropoulos devraldı. Kalogeropoulos, 26 Mart 1921’e kadar, istifa edene kadar Yunanistan Başbakanı olarak kaldı.
Kalogeropoulos’un 26 Mart 1921’deki istifasının ardından, anti-Venizelist grubun gerçek lideri, Başbakan D. Gounaris oldu. Halk arasında ortaya çıkmaya başlayan hoşnutsuzluk atmosferi, esas olarak Yunan askerlerinin geri çekilme vaatlerini yerine getirmemesi nedeniyle daha çok yayılmıştı. Kötü ortamın değiştirilmesi için Gounaris Kral’la birlikte İzmir’deki askerleri ziyaret etti, yeni araç ve silahlarla orduyu güçlendirdi. Sonra hükümet planından çıkarılmış olan N. Stratos, hükümeti devirmeye çalıştı fakat başarısız oldu.115 Gounaris’in istifasından sonra, ardından N. Stratos’un kısa ömürlü hükümetleri, Protopapadaki, N. Triantafyllakou, A. Charalambi ve S. Krokis oldu.116
114 Mavrogordatos, a.g.e., s. 53.
115Gianni Gianoulopoulos, Istoria tu Elliniki Ethnus 1921-1922, [Yunan Milleti Tarihi 1921-1922], Ekdosis Athina 1975, s. 271.
116 Gianoulopoulos, a.g.e., s. 196.
39 2.6. VENİZELOS’UN REFORMLARI
Yeni anayasa konusundaki tartışmalar Eleftherios Venizelos’un 41’ine katıldığı 42 genel oturumla tamamlandı. Resmi olarak politik bir hamlede bulunulmasa da Venizelos’un iktidara gelişi ile birlikte Yunanistan’da 19. Yüzyılda sıkça duyulan
“bağımsızlık ya da ölüm” sloganı yerine bu tarihten itibaren Enosis (Girit’in Yunanistan ile birleşmesi) ya da ölüm sloganı halk arasında yayılmaya başladı.117 Anayasa 1 Haziran 1911 tarihinde Resmi gazete de yayınlanıp, 2 Haziran 1911 tarihinden itibaren yürürlüğe konuldu.118
Yeni anayasa ile birlikte bir seri reform önergesi getiren bir dizi organik kanun da kabul edildi. Özetle, devlet memurlarının kalıcılığı ve fabrikalardaki çalışma koşullarının iyileştirilmesi gibi, Thesalya’daki geniş alanların 4.000 aile de, gelişmiş ve bölünmüş geniş alanlarda, geliştirilmiş ve vergi sisteminde reform yaptı. Venizelos hükümetinin anayasal ve idari reformuna ek olarak, askeri alanda da önemli girişimler kaydedildi. Venizelos kişisel görev süresinin ardından Fransa ve İngiltere’den Yunan ordusunun subay ve askerlerini eğitmek istedi. Buna karşılık, bir uzlaşma biçiminde Venizelos, prenslerin Yunan ordusuna geri gönderilmesi için bir kanun teklifi sundu ve o yılın Haziran ayında bir tasarı geçti.119 Ayrıca asker sayısını arttırdı, tüfek ve savaş malzemelerini emretti ve Kraliyet Donanmasını yeniden örgütledi.120 Venizelos’un ilk hamlesinden biri John Metaxas’ın asistanlığını atamaktı.
117 Andreas Nanakis, I Ekklisia Ke Eleftherios Venizelos, [Kilise ve Eleftherios Venizelos], Ethniko İdrima Erevnon Ke Meleton, Eleftherios Venizelos, Ekdosis Vanias, Thessaloniki 2008, s. 54.
118 BTE (Vuli Ton Ellinon) [Yunanistan Meclisi ], Arhio Eleftheriou Venizelou, Metaritmisis sto Sintagma Tu 1911, [Reform yapılan 1911 Anayasası] No: 01173/0001, 1911.
119 Vurnas, a.g.e., s. 115-117.
120 Dakin, a.g.e., s. 283-285.
40