Ekonomik Bütünlük

Tereke konusu olan tarım arazilerinde, Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu hükümlerinde sunulan seçenekler kapsamında devrin gerçekleştirilebilmesi için, ekonomik bütünlüğün bulunmasına gerek yoktur. Özgüleme sisteminde yer verilen ekonomik bütünlük şartı, tarım arazilerinde ancak birden fazla arazinin bulunması halinde gündeme gelebilen bir durumdur. Şöyle ki, tarım işletmeleri bakımından ekonomik bütünlük, özellikle işletmenin arazisi, taşınırları, yan sınaî işletmeleri ve başka yerlerde bulunan depo, ahır vb. taşınmazları arasında yer alan bir bütünlük olup, anılan değerlerin fonksiyonel olarak birlikteliğini ifade etmektedir. Ancak, tarım arazilerinde böyle bir durum gündeme gelememektedir. Zira Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu hükümlerinde mülkiyet devrinin konusu tarım arazileri olup, tali olarak taşınır veya yan sınaî işletmelerin de devri gerçekleşebilmektedir. Bu kapsamda, miras bırakanın tarım arazisinin ve bu araziden uzak bir yerde deposunun bulunması durumunda, anılan depo tarım arazisi kapsamında yer almayacağı için, deponun Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu hükümlerine göre devri mümkün değildir488

.

487 _{Eren/Başpınar, Toprak, 4. Baskı, s. 175. Bu noktada, talebe ilişkin yukarıda yapılan açıklamalar aynen}

geçerlidir. Bkz. 2.3.4.3.

488

Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının 27.06.2014 tarihli 5403 sayılı kanunun uygulama talimatı 5,j’de “Taşınmazın niteliği ham toprak, depolu bahçe, bahçeli ev, içinde ev olan tarla vb. gibi taşınmazlar

Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu hükümlerine göre, devir konusunun sadece tarım arazileri olması sebebiyle, ekonomik bütünlük ancak, birden fazla bağımsız tarım arazisinin veya çeşitli tarım arazilerin üzerinde hisselerin bulunması ve bunların terekeye konu olmaları durumunda gündeme gelir. Zira tarım arazileri arasında, ekonomik bütünlüğün bulunması durumunda, araziler her ne kadar birbirinden bağımsız da olsa bir bütün olarak düşünülür ve devre de ona göre karar verilir. Başka bir deyişle, araziler veya arazi hisseleri arasında ekonomik bütünlüğün bulunmadığı durumlarda, her bir parça ayrı ayrı değerlendirilip devredilebilir.

Ekonomik bütünlüğe ilişkin, TKAKK. m. 8/A’da, “Yeter gelirli tarımsal arazi büyüklüklerinin hesaplanmasında, aynı kişiye ait ve Bakanlıkça aralarında ekonomik bütünlük bulunduğu tespit edilen tarım arazileri birlikte değerlendirilir. Yeter gelirli tarımsal arazilerin ekonomik bütünlüğe sahip olmayan kısımları Bakanlığın izni ile satılabilir.” ifadesine yer verilmiştir. Anılan hükümde, ekonomik bütünlüğün bulunduğu hallerde arazilerin birlikte değerlendirileceği belirtilmiş ancak, ekonomik bütünlükten ne anlaşılması gerektiği açıklanmamıştır. Bu noktada, özgüleme sisteminin aksine, ekonomik bütünlükten ne anlaşılması gerektiği, Bakanlık tarafından çıkarılan talimatnameler ile düzenlenmiştir489

. Bakanlık tarafından çıkarılan talimatnamelere göre, ekonomik bütünlük, “Tarımsal üretim faaliyetine ekonomik bir değer katacak şekilde birbirine bağımlı olarak çalışılan tarımsal arazilerin bütünlüğünü ifade eder.” şeklinde ifade edilmiştir. Anılan talimatnamelere göre, belirli büyüklüklerin üzerindeki çeşitli sınırdaş araziler, aynı köy veya mahalle sınırları içerisinde yer alan belirli büyüklüğün üzerindeki çeşitli tarım arazileri ve farklı köy veya mahalle sınırları içerisinde yer alan ve mesafesi 5 km.’den az olan belirli büyüklüğün üzerindeki çeşitli tarım arazilerinin ekonomik bütünlüğe sahip olduğu belirtilmiştir490

.

ifadesine yer verilmiştir. Başka bir deyişle, verilen örnekte olduğu gibi deponun bulunduğu arazinin tarım niteliği olmadığı sürece birlikte devri gerçekleştirilemez.

489 _{Ekonomik bütünlüğe, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının 29.05.2014 tarihli 6537 sayılı kanunun}

uygulama talimatında (bkz. http://miras.tarim.gov.tr/wp-content/uploads/2014/05/TAL%C4%B0MAT.pdf) ve 27.06.2014 tarihli 5403 sayılı kanunun uygulama talimatında yer verilmiştir E.T. 11.10.2014.

490 _{27.06.2014 tarihli 5403 sayılı kanunun uygulama talimatında “a- Malikin toplam tarımsal arazisi kuru}

tarım arazilerinde 10 da., sulu tarım arazilerinde 5 da., dikili tarım arazilerinde 3 da., örtü altı tarım arazilerinde 1,0 da. üzerinde olan sınırdaş araziler ekonomik bütünlük ifade eder.

b- Aynı köy veya mahalle sınırları içinde olup, kuru tarım arazilerinde 10 da., sulu tarım arazilerinde 5 da., dikili tarım arazilerinde 3 da., örtü altı tarım arazilerinde 1,0 da. ve üzerindeki araziler ekonomik bütünlük arz eder.

c- Farklı köy ve mahalle sınırları içinde olmakla birlikte, sahip olunan birbirine en yakın tarımsal arazilerin aralarındaki mesafe 5 km.'den (kuş uçuşu) az olan ve kuru tarım arazilerinde 10 da, sulu tarım arazilerinde 5 da., dikili tarım arazilerinde 3 da., örtü altı tarım arazilerinde 1,0 da. ve üzerindeki araziler ekonomik bütünlük arz eder.

ç- Farklı köy ve mahalle sınırları içinde sahip olunan birbirine en yakın tarımsal arazilerin aralarındaki mesafe 5 km.'den daha fazla olan araziler ekonomik bütünlük oluşturmaz.

d- Kamu yatırımlarında ve tarım arazilerinin tarım dışı amaçla kullanım taleplerinde, tarım dışı amaçla kullanımına izin verilen araziler ekonomik bütünlük oluşturmaz.

Talimatnamede belirtilen kurallara göre, miras bırakana ait çeşitli büyüklük ve türdeki tarım arazilerinin ekonomik bütünlük oluşturması halinde, farklı sınıflarda yer alan arazilerin, dönüştürme kat sayıları dikkate alınarak hesaplaması yapılır491

(Talimat, 4). Bu noktada, ekonomik bütünlüğü bulunmayan araziler, yeter gelirin hesabında dikkate alınmaz ve ayrıca devri gerçekleştirilebilir (Talimat, 5,a).

Bakanlığın talimatnameler ile ekonomik bütünlüğü detaylı bir şekilde açıklaması ve miras bırakana ait çeşitli tarım arazilerinin hepsinin ayrı parsel olarak değerlendirilmemesi, süreç içerisinde toprakların tek bir elde toplanmasını sağlayıcı nitelikte olup, devir sistemine uygundur. Bununla birlikte, 27.06.2014 tarihli talimatta problemli noktalar da göze çarpmaktadır. Gerçekten de Talimat, 5, d’de, “Ekonomik bütünlüğü olan arazilerde, asgarî tarımsal arazi büyüklükleri dikkate alınarak yeter gelirli tarımsal arazi büyüklüğünün üzerindeki kısmının devrine izin verilir. Ancak, asgarî tarımsal arazi büyüklüklerinin altında yeni bir hisse veya parsel oluşturulamaz.” ifadesine yer verilmiştir. Anılan açıklamaya göre, ekonomik bütünlüğe sahip tarım arazilerinin yeter gelir sınırını sağladıkları durumda, sınırın üstünde kalan kısım asgarî tarım arazisi büyüklüğünü karşılıyor ise, ayrıca devredilebilir. Ancak, TKAKK. m. 8/A’da, “...yeter gelirli tarımsal arazi büyüklüklerinin altında ifraz edilemez, bölünemez.” ifadesine yer verilmiş olup, yeter gelir büyüklüklerinin altında bölünme yasağı bulunmaktadır. Başka bir deyişle, bölerek devir yapılan durumlarda her bir parselin yeter geliri sağlayacak nitelikte olması gerekmektedir. Bu anlamda, talimatta yer alan açıklama, yeter gelir büyüklüğü yerine asgarî tarım arazisi büyüklüğünü dikkate alarak, kanuna aykırı bir durum arz etmektedir.

Son olarak, ekonomik bütünlük bulunan tarım arazilerinde, bu durumun miras bırakanın ölümü anında bulunması gerekmekte olup, ekonomik bütünlüğün ispatı talepte bulunan mirasçıya aittir492

.

e- Ekonomik bütünlük değerlendirmesinde, her bir parsel münferit olarak değerlendirilir ve kişinin parsel içerisinde sahip olduğu alan büyüklüğü göz önüne alınır.” ifadelerine yer verilmiştir.

491 _{Anılan kat sayı tablosu için bkz.}

https://www.google.com.tr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&cad=rja&uact=8&ved=0CBs QFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.tarim.gov.tr%2FBelgeler%2FDuyurular%2FT%25C3%25BCrkiye% 2520%25C4%25B0l%2520%25C4%25B0l%25C3%25A7e%2520Baz%25C4%25B1nda%2520Yeter%252 0Gelirli%2520Tar%25C4%25B1msal%2520Arazi%2520B%25C3%25BCy%25C3%25BCkl%25C3%25B Ckleri.xlsx&ei=y5k5VK- iAeG9ygP97IDQCw&usg=AFQjCNGK86SYB0shhV0wfyR1Vb7pVe7z_A&sig2=M7dgjW8ABfQQyEDr 9wmR_Q E.T.: 12.10.2014.

3.4 Devrin Yapılması ve Devirde Esas Alınan Değerler