Ekili Tarım Alanları

Tohum ekerek üzerinde yıllık veya sezonluk zirai bitki yetiştirilen, her ürün alıştan sonra yeniden işlenen tarım alanlarına ekili alanlar denilmektedir. (Özçağlar, A. 2000 s:129)

Arpa, buğday, pamuk, çeltik, mısır, soya, fasulye, nohut, mercimek gibi bitkiler ekili tarım alanlarında ekimi yapılan bazı tarım ürünleridir.

Bolvadin ilçesinde toplam 383.160 dekar tarım arazisi bulunmaktadır. Bu tarım alanlarının 381.269 dekarı (%99.5) ekili alanlardan oluşmaktadır. Görüldüğü gibi Bolvadin ilçesindeki tarım alanlarının neredeyse tamamı ekili tarım alanlarından oluşmaktadır. İlçedeki ekili tarım alanlarında buğday, arpa, fiğ, haşhaş, şekerpancarı, ayçiçeği, fasulye, mercimek, nohut, patates, soğan gibi tarla bitkileri yetiştirilmektedir.

EKİLİ ALAN

Çizelge 10. Bolvadin İlçesinde Ekili Tarım Alanlarının Dağılışı

Bolvadin ilçesinde tarla bitkileri yetiştirilen alanların oransal dağılımına bakıldığında;

BOLVADİN İLÇESİNDE TARLA BİTKİLERİ YETİŞTİRİLEN TARIM ALANLARININ TÜRLERİNE GÖRE ORANSAL DAĞILIŞI

Şekil 8. Bolvadin İlçesinde Tarla Bitkileri Yetiştirilen Tarım Alanlarının Türlerine Göre Oransal Dağılışı

Ekili alanlar içerisinde yetiştirilen bitkilere göre Bolvadin ilçesinde, ekili tarım alanlarını tarla bitkileri ve sebze alanları olarak ikiye ayırabiliriz.

Tarla Bitkileri

Bolvadin ilçesinde toplam 381.269 dekarlık ekili tarım alanlarının 2005 yılında yaklaşık 112.890 dekarı (%29.6) nadas alanı iken 3657 dekarı (%0.9) sebze alanı geriye kalan 266.683 (%69.9) dekarı ise tarla bitkilerinin ekili olduğu alanları oluşturmaktadır. İlçede üretim alanı olarak en geniş yer kaplayan tarla bitkisi olarak arpa ve daha sonra buğday gelmektedir.

Tür

Çizelge 11. Bolvadin İlçesinde Ekili Tarım Alanlarında Yetiştirilen Tarım Ürünleri

Arpa: İlçedeki tarla alanlarının % 32,3’ünü kaplayan arpa toplam 122.063 dekarlık bir arazide yetiştirilmektedir. Hayvan yemi ve alkollü içeceklerin hammaddesi olarak kullanılan arpa ilçede daha çok kışlık yöntemlerde ekim, kasım aylarında ekilmektedir. İlçede kuru tarım yönteminin yaygın olması ve hayvancılığın gelişmiş olması arpa ve diğer tahılların üretimini ön plana çıkarmıştır. Yetiştirilen arpa temmuz başı gibi hasat edilir ve ilçedeki yem fabrikalarına yada Tarım Kredi Kooperatifi ile Toprak Mahsulleri Ofisine satılır. Depresyon tabanı ve kuzeydeki plato yüzeyleri üzerinde 950 - 1400 metreler arası tarımı yapılan arpanın dekar başına verimi buğdaya göre daha yüksektir (verim;350/kg/da). Arpanın birim alanda elde edilen verimi depresyon tabanından kuzeydeki plato yüzeyine doğru genel olarak düşmektedir. Nedeni toprak özelliklerinin ve taban suyu seviyesinin değişmesidir.

Dekar başına 25 - 30 kg tohumluk arpa karşılığı dekardan 300 - 350 kg arpa

Foto 3. Bolvadin İlçe Arazisinde Hasat Edilmiş Tahıl Arazilerinden Bir Görünüş

Buğday: Bolvadin ilçesinde tarla alanlarının melez (Tatlıcak-97) ile birlikte (%31,5) 120.820 dekarlık alanda yetiştirilmektedir. 81.120 dekarlık tarla alanında buğday ekimi yapılırken, günümüzde verimi daha yüksek olan ve Anadolu’da yoğunlaşan buğday, çavdar melezi olan 39.000 dekarlık alanda da Tatlıcak 97 ekimi yapılmaktadır.

Temel besin maddesi olan buğday ilçede daha çok depresyon tabanına yakın köy idari alanlarında yetiştirilmektedir. Özellikle Bolvadin ilçe merkezi ile Hamidiye köylerinde buğdayın yoğun olarak yetiştirildiği arazi çalışmaları sırasında gözlenmiştir.

İlçede buğday yaklaşık 1450 - 1500 metre yükseltilere kadar yetiştirilmektedir.

Dekar başına alınan verim arpada olduğu gibi depresyon tabanından kuzeye Neojen aşınım yüzeylerine doğru gidildikçe düşmektedir. İlçede ortalama dekar başına verim 300 kg iken bu değer depresyon tabanında 400 kg kadar çıkmaktadır. İlçede buğdayda kışlık buğday şeklinde ekim - kasım aylarında ekilmekte ve temmuz sonu, ağustos başı gibi hasat edilmektedir. İlçede dekar başına ortalama 25 - 30 kg tohumluk buğday ekilmekte ve dekardan ortalama 300 kg buğday elde edilmektedir.

İlçede üretilen buğday çiftçiler tarafından un fabrikalarına satıldığı gibi tüccarlara, Tarım Kredi Kooperatifine yada Toprak Mahsulleri Ofisine satılmaktadır.

Özellikle ilçede son iki yıl içerinde azda olsa tahıllar grubunda üretim ve ekim olarak bir azalış yaşanmaktadır. Bu durum üzerinde gübre, mazot ve hasat masraflarının artması, tam tersine buğday ve arpanın kg fiyatının düşmesi etkili olmaktadır.

Fiğ: Bolvadin ilçesinde tarla alanlarının (%1,3) yani 500 dekarlık bir kısmında yem bitkisi olan fiğ ekimi yapılmaktadır.

İlçede özellikle son yıllarda hayvancılığın tarım dışı önemli bir geçim kaynağı olması ve öneminin artması hayvansal yem üretiminde de bir artışa neden olmuştur.

Özellikle hayvancılığın önemli olduğu köy idari alanlarında fiğ ekimi yapılmaya başlanmıştır. Kemerkaya Kasabası, Büyükkarabağ Kasabası, Güney, Kutlu, Taşagıl gibi.. Yetiştirilen fiğ kış mevsiminde hayvanlara yedirilmek üzere depolanmakta ihtiyaç fazlası da ilçedeki yem fabrikalarına satılmaktadır.

Haşhaş: Haşhaş tek yıllık, hem yazlık hem de kışlık ekilebilen otsu bir endüstri bitkisidir. Afyon, dolayısıyla afyonun elde edildiği haşhaş bitkisi M.Ö. 5000’li yıllardan beri bilinmektedir(Baktır,1988). Haşhaşın anavatanı tam olarak tespit edilememiş olsa da Doğu Akdeniz ülkeleri ve Anadolu olduğu tahmin edilmektedir. Gerek Hitit metinlerinde gerekse Anadolu’yu gezen birçok gezginin notlarında ortaya çıkan haşhaşın Anadolu’da çok eski tarihlerden itibaren yetiştirildiğidir. Osmanlı devleti döneminde haşhaş Anadolu’da yaygın bir şekilde yetiştirilmiş. Osmanlı Tahrir Defterlerinde “ öşr-i afyon “ adıyla geçen vergi haşhaş üretiminden alınmıştır.

Osmanlı döneminde Anadolu’da haşhaş üretiminin merkezi günümüzde olduğu gibi İç Batı Anadolu özelliklede Afyonkarahisar ili olmuştur. Afyonkarahisar ilinin ismi ilde yoğun olarak afyon üretiminden gelmektedir.

Cumhuriyet dönemine kadar önemli bir ihraç ürünü olan afyon, cumhuriyetin ilk yıllarında da önemini korumuştur. Cumhuriyetin ilk yıllarında İzmir, Afyonkarahisar, Amasya, Malatya ve Trakya olmak üzere beş ekim bölgesinde tarımı yapılmaktaydı.

Uyuşturucu kaçakçılığı nedeniyle 1912, 1925 ve 1933 yıllarında üretimde sınırlandırmalara gidilmiştir. Trakya’da üretim durdurulmuş ve ekim alanı dörde indirilmiştir. Bu uygulamalar zamanla değişikliğe uğrayarak ekim alanları genişletilmiştir.

Türkiye’deki haşhaş üretimi uyuşturucu kaçakçılığının tekrar baş göstermesiyle 1971 yılında yasaklanmış ve 1974 - 1975 yılında tekrar ekimine başlanmıştır. Haşhaş çizimi 1974 - 1975 ekim yılıyla birlikte durdurulmuştur. Morfin ve diğer alkoloidler şu anda Bolvadin ilçesindeki Alkoloid fabrikasında işlenerek kimyasal yollarla elde edilmektedir.

Alkoloid fabrikasından elde edilen verilere göre 1999 - 2003 yılları arasında;

Afyonkarahisar, Isparta, Çorum, Uşak, Burdur, Amasya, Konya, Karaman, Denizli, Manisa, Balıkesir, Eskişehir, Kütahya, Tokat, Samsun ve Ankara illerinde haşhaş tarımı yapılmıştır.

İl Adı İlçe Adı İl Adı İlçe Adı

Afyonkarahisar Merkez İlçe Amasya Merkez İlçe

Bolvadin Merzifon

Yeşilova Manisa Merkez İlçe

Isparta Merkez İlçe Selendi

Yalvaç Balıkesir Bigadiç

Keçiborlu Kepsut

Şarkikaraağaç Kütahya Merkez İlçe

Eskişehir Alpu Altıntaş

Çizelge 12. 2003 Yılı Verilerine Göre Türkiye’de Haşhaş Tarımı Yapılan İl ve İlçe Alanları

Bolvadin ilçesindeki tarım alanlarının (%0,7) yani 2500 dekarlık bir kısmında haşhaş ve haşhaş kapsülü üretimi yapılır. Üretilen haşhaş diğer il ve ilçelerde olduğu gibi önce TMO ofislerine satılmakta oradan da Alkoloid fabrikasına ulaşmakta ve işlenmektedir.

Ekilen (Ha) Üretim (Ton) Hektara verim(Ton)

Yıllar Türkiye Afyon Türkiye Afyon Bolvadin Türkiye Afyon

Çizelge 13. Türkiye ve Afyon’da Haşhaş Kapsülü Üretiminin Yıllara Göre Dağılımı (Kaynak- DİE)

1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Yıllar

TÜRKİYE - AFYONKARAHİSAR VE BOLVADİN'DE YILLARA GÖRE HAŞHAŞ KAPSÜLÜ ÜRETİMİ (Ton)

Türkiye Afyon Bolvadin

Şekil 9. Türkiye ve Afyonkarahisar ve Bolvadin’de Haşhaş Kapsülü Üretiminin Yıllara Göre Dağılımı (Kaynak- DİE)

Tablo ve grafikten de anlaşıldığı üzere haşhaş üretiminde hem Türkiye hem Afyonkarahisar hem de Bolvadin’de büyük dalgalanmalar yaşanmaktadır. Bu durum tamamen dış ticaret politikasıyla ilgilidir. Son yıllarda üretimi arttırma değil, verimi arttırma çalışmalarına önem verilmiş olup, Bolvadin Alkoloid Fabrikası deneme arazilerinde ıslah çalışmaları yapılmaktadır.

Türkiye ve ilçedeki haşhaş üretiminden morfin ve türevleri elde edildiği gibi haşhaş yağı da elde edilmektedir. Bolvadin ilçesindeki haşhaş üretimi Dişli, Özburun kasabaları, Hamidiye, Kurucaova köyleri ve Bolvadin ilçe merkezinde yapılmaktadır.

İlkbaharda ekilip yaz ortalarında hasat edilen haşhaş ilçedeki TMO ofisine oradan da Alkoloid fabrikasına satılmaktadır.

Foto 4. Bolvadin İlçesinde Haşhaş Tarımı

Bolvadin ilçesindeki ekili tarım alanları içerisinde şekerpancarı, ayçiçeği, mısır, patates, nohut, fasulye, soğan ve mercimek üretim alanı oldukça düşüktür. Bu ürünler daha çok günlük ihtiyacı karşılamaya yöneliktir.

Ayçiçeği depresyon tabanındaki Hamidiye köyü ve Bolvadin ilçe merkezi çevresinde ekimi yapılmaktadır. Yaklaşık 3000 dekarlık alanda tarımı yapılan ayçiçeğinden 300 ton ürün elde edilmekte ve elde edilen ayçiçeği TMO ile çeşitli yem fabrikalarına satılmaktadır.

İlçede şekerpancarı üretimi yaklaşık 5250 dekarlık tarım alanında yapılmakta ve elde edilen 26.250 ton şekerpancarı Afyon Şeker Fabrikası’na teslim edilmektedir.

İlçede şekerpancarı tarımı Bolvadin ilçe merkezi Dişli ve Özburun Kasabaları ile Hamidiye köyünde yapılmaktadır. İlçede son yıllarda hayvancılığın ön plana çıkması mısır ve az da yonca ekimini ön plana çıkarmıştır. İlçede yaklaşık 3000 dekarlık arazide tarımı yapılan mısırdan yıllık ortalama 15.000 ton slaj mısır elde edilmektedir.

Bolvadin ilçesi Orta Anadolu ile Ege Bölgesi geçiş kuşağında yer alması, yazların kurak ve sıcak geçmesi gibi nedenlerden dolayı nadaslı tarımın ön plana çıktığı bir ilçe idari alanına sahiptir.

Sulamanın yapılamadığı ve gübrelemenin yetersiz olduğu Bolvadin ilçesinde 383.160 dekarlık tarım arazisinin 362.469 dekarı (%94,5) nadaslı kuru tarım yöntemiyle ekilmektedir. 362.469 dekarlık nadaslı kuru tarım arazisinin 2005 yılında 266.613 dekarı ekili iken 95.856’sı nadas alanıdır. İlçede depresyon tabanında nadas uygulaması az iken Özburun, Kemerkaya ve Büyükkarabağ Kasabasında nadas uygulaması fazladır.

Genel olarak Bolvadin ilçesi tarım alanları bakımından değerlendirildiğinde toplam tarım alanı içerisinde ekili tarım alanı oranının %99,5 olduğu görülmektedir.

Sebzeler

Bolvadin ilçesinde toplam ekili tarım alanları içerisinde 3657 dekarlık (%0,95) bir alanda sebze ekimi yapılmaktadır. İlçedeki sebze üretim alanları sulanabilir tarım alanlarında tarımı yapılan bitkilerdir. Özburun, Hamidiye, Dişli ve Bolvadin ilçe merkezi gibi su kaynağına yakın alanlarda sebze tarımı yapılmaktadır. Sebze alanlarının 1653 dekarlık kısmı Hamidiye Köyü ile Özburun ve Dişli Kasabalarında yer alırken, 2004 dekarlık kısmı Bolvadin kentsel idare alanı içerisinde yer almaktadır.

İlçede sulama olanaklarının bulunmadığı dağlık ve engebeli yaklaşık 12 köy ve kasaba idari alanında sebze tarımı yapılan ekili tarım arazisi yoktur.

Tür

Çizelge 14. Bolvadin İlçesinde Ekili Alanlarda Yetiştirilen Sebzelerin Üretim Alanları,Üretim Miktarı ve Verimliliği (2005)

Yukarıdaki tablodan da anlaşılacağı üzere ilçede domates, biber, taze fasulye, ıspanak, taze soğan, turp ekimi yapılmaktadır. Özellikle ilçede tüketimin daha fazla olmasından dolayı domates, taze fasulye ve biber üretimi daha fazladır.

Bolvadin ilçesindeki sebze üretimi daha çok günlük ihtiyacı karşılamaya yöneliktir. İhtiyaç fazlası ürünler Bolvadin, Özburun, Dişli ve Büyükkarabağ pazarlarında satılmaktadır.

Domates Fasulye(Taze) Biber Ispanak Turp Taze Soğan

Şekil 10. Bolvadin İlçesinde Sebzelerin Üretim Alanlarına Göre Oransal Dağılımı (2005) Ekili tarım alanlarının geniş yer kapladığı ilçede genel olarak ekili tarım alanları depresyon tabanından kuzeydeki dağlık kütlelere doğru azalış gösterir. 1600 metre yükseltiye kadar çıkan tarım alanlarında daha çok arpa ve fiğ tarımı yapılırken depresyon tabanında buğday, şekerpancarı, haşhaş tarımı yapılmaktadır.

Bolvadin ilçesinde toplam tarım alanlarının (%5,7) yani 20.800 dekarlık bir tarım arazisi sulama olanaklarına sahip olsa da ilçedeki ekili tarım alanlarını ekili kuru ve ekili sulu tarım alanları olarak ta ikiye ayırabiliriz.

Sulu tarım alanları depresyon tabanındaki Hamidiye ve Bolvadin kentsel idari alanı içerisinde yoğunlaşmakta, şekerpancarı, haşhaş, mısır, patates ve çeşitli sebzeler yetiştirilmektedir. Yükselti, eğim ve iklim koşulları ile birlikte toprak yapısı kuzeye gidildikçe sulu tarım alanlarının azalmasına ve nadaslı kuru tarım alanlarının ön plana çıkmasına neden olmaktadır.