İnsanoğlunun barınma gereksinimini karşılamak amacıyla yaptıkları konutlar, zaman içerisinde pek çok özellikleri bakımından gelişim ve değişim göstererek gerek fonksiyonel, gerekse biçimsel anlamda, günümüzdeki mevcut halini almıştır. Sanayileşmenin etkisiyle kentleşme olgusu başlayınca, konut ihtiyacı artmış ve bu ihtiyacı karşılamak için çözüm olarak birçok konutun bir arada olduğu, toplu konutlar inşa edilmeye başlanmıştır.
Zamanın ilerlemesiyle toplu konutlar da değişim göstermiştir. Kooperatifler, konut birlikleri ve müteahhitler tarafından üretilen toplu konutlarda meydana gelen değişimleri daha yakından inceleyebilmek ve değerlendirebilmek için çalışmada Edirne de ilk üretilen toplu konut uygulamalarından başlayarak günümüze kadar üretilmiş toplu konutlar arasında örnekler seçilmiştir.
Uygulamalarda; günümüzde yapılan değişikliklere neden olan kriterler aşağıdaki başlıklar altında incelenmiştir:
İmar planları kararlarının değişimi
Konut kullanım alanlarında ihtiyacın değişimi ve ek mekanlarla genişletilmesi
Plan şemalarındaki değişim
Teknolojik gelişimlerin konut planlamasında meydana getirdiği değişimler.
Uygulanan örneklerin isimleri, inşa edildikleri yıl, taşıyıcı sistemleri, plan şemaları, kat adetleri ve kullanım alanları tablolar haline getirilmiş, tümünün bu sayılan özelliklerinin bir arada görülmesi sağlanmıştır (Tablo 5.1,5.2).
100
Tablo 5.1. 1980-2015 Arası Edirne‟de Seçilen Toplu Konut Örneklerinin Özellikleri
Adı Yapım
Yılı TaĢıyıcı Plan ġeması
Kat Adedi Binevler Konut Yapı Kooperatifi 1980 B.a. 3–4 Katlı Avrupa Kent Konut Yapı Kooperatifi 1980 B.a. 2 Katlı EFAS Konut Yapı Kooperatifi 1984 B.a. 5 Katlı Çelik
Sitesi 1990 B.a. 6 Katlı
Oran Konut Yapı Kooperatifi
101
Adı Yapım
Yılı TaĢıyıcı Plan Ģeması Kat adedi
Ülküm Konut Yapı Kooperatifi 1996 B.a. 7 Katlı Başarkent Konut Yapı Kooperatifi 2007 B.a. 9 Katlı Yağızcan Konut Yapı Kooperatifi 2007 B.a. 8 Katlı Ada
Apartmanı 2010 B.a. 8 Katlı
Trak
102 5.1. Ġmar Planları Kararlarının DeğiĢimi
Kentlerde nüfusun artması sonucu mevcut konut sayısı yetersiz olunca, soruna çözüm olarak daha fazla konut elde etmek için toplu konutlarda kat adetleri de artmıştır. Bunun yanı sıra imar planlarındaki değişiklikler de, bina yüksekliklerinin ve dolayısıyla kat adetlerinin artmasına olanak sağlamıştır. Edirne‟de 1980‟de kooperatif yoluyla gerçekleştirilen ve kullanıcılarının istekleri ve katılımı doğrultusunda uygulanan Binevler Konut Yapı Kooperatifi, 3 ve 4 katlı bloklardan oluşmaktadır (Şekil 5.1,5.2). İmar planlarındaki kararların değişimi nedeniyle, 1984 yılında inşa edilmiş olan EFAS konut yapı kooperatifine ait apartman bloklarında, kat adetlerinin 5 kata çıktığı görülmektedir (Şekil 5.3,5.4). İlerleyen zamanda 1990-2000 yılları arasında üretilen, Oran Konut Yapı kooperatifi ve Ülküm Konut Yapı Kooperatifinin kat adetlerinin 7 kata ulaşırken, 2000 yılından sonrasına ait örnekler olan Başarkent, Yağızcan Konut Yapı kooperatiflerinin ve Ada Apartmanlarının kat adetlerinin 8-9 hatta 10 kata ulaştığı görülmektedir (Şekil 5.5,5.6,5.7,5.8,5.9,5.10).
ġekil 5.1. Binevler Yerleşiminde ġekil 5.2. Binevler Yerleşiminde 3 Katlı Bloklar [125] 4 Katlı Bloklar [125]
ġekil 5.3. EFAS Yerleşiminde ġekil 5.4. Çelik Sitesinde 5 Katlı Blok [125] 5 Katlı Blok [125]
103
ġekil 5.5. Oran Konut Yapı ġekil 5.6. Ülküm Konut Yapı Kooperatifinde 7 Katlı Bloklar [125] Kooperatifinde 7 Katlı Bloklar [125]
ġekil 5.7. Başarkent Konut Yapı ġekil 5.8. Yağızcan Konut Yapı Kooperatifinde 10 Katlı Bloklar [125] Kooperatifinde 8 Katlı Bloklar [125]
ġekil 5.9. Ada Apartmanı ġekil 5.10. Trak Home Apartmanı
104
1980 li yıllarda kat adedinin 4 katta sınırlı kaldığı Edirne de, daha sonraki yıllarda 5-6-7 katlı ve 9–10 katlı apartmanların üretilmesi, hatta günümüzde 14 kata varan uygulamaların yer alması, kentte yoğun yüksek yapılaşmanın oluştuğunu göstermektedir. Buradan hareketle, nüfusun artması ve aile yapısında meydana gelen değişimler gibi sebepler, konut ihtiyacını artırdığı için Edirne de çok katlı toplu konut olgusu başlamıştır demek mümkün olacaktır. Ayrıca kentin konut ihtiyacını artıran sebepler arasında yer alan, Edirne‟nin bir öğrenci kenti oluşu, müteahhitler tarafından ticari rant olarak değerlendirilmiş, maliyetlerinin daha düşük olması ve belirli mekanda daha fazla konut elde etme imkanı sağlaması sebebiyle, 1+0,1+1,2+1 adı verilen plan tipi şemalarından oluşan yüksek blokların yapımına ağırlık verilmiştir. Burada dikkat çeken husus; toplu konutların kat adetleri ve dolayısıyla bina yükseklikleri arttıkça, iç mekân planlamasına önem ve ağırlık verilse de çevre ve peyzaj düzenlemelerinin dikkate alınmadığı ve yeterince üzerinde durulmadığı gerçeğidir. Oysaki bir konutun veya konutlar topluluğunun, fonksiyonel olması, kullanıcısının beklentilerini yerine getiriyor olması ne kadar önemliyse, peyzaj düzenlemesi de aynı derecede önem taşımaktadır. Çünkü bireylerin yaşadığı konutların dışında kalan alanlarla kuracağı ilişki, onların çevreleriyle bir bütün halinde yaşamasına, doğayla iç içe olmasına olanak sağlamaktadır. Bu nedenle toplu konut tasarımlarında çevre düzenlemelerine gereken önem verilmeli, bu konuyla ilgili ilkeler imar yönetmeliğine uygun bir şekilde yerine getirilmelidir.
Türkiye‟de bu iş ilk olarak 6785 sayılı imar kanununun 20.07.1972/1604 sayılı yasanın 25.maddesinde düzenlenmiş olup, kişi başına minimum 7m2
olarak öngörülmüştür. Daha sonraki düzenlemeyle, bu standart imar planı yapılması ve değişikliklerine ait esaslara dair yönetmelik ile aktif yeşil alan olarak tanımı yapılmış, kapsamı park, çocuk bahçesi, ekolojik oyun alanları olarak belirlenmiştir.02.09.1999 tarihli 3030 sayılı kanun kapsamı dışında kalan belediyeler, tip imar yönetmeliğinde değişiklik yapılmasına dair yönetmelik ile de aktif yeşil alan miktarı büyükşehir belediyeleri dışında kalan yerleşim alanında 10m2
, bu sınırın dışındaysa 14m2 ye çıkartılmıştır.
Çalışmada seçilen örneklerin yeşil alanlarının yeterli olup olmadığı, şayet yeterliyse nasıl düzenlendiğini tespit etmek adına yapılan hesaplamalar aşağıda gösterilmektedir:
105
Buna göre Binevler konut yapı kooperatifi için; Arsa alanı: 77.279 m2
Konut taban alanı hesaplaması: 90-100 m2 olmak üzere iki tip konut çeşidi mevcuttur. 1
konutun ortalama taban alanı, 95 m2
kabul edilirse, toplamda 168 blok bulunduğundan, Toplam taban alanı: 168×95 = 15.960 m2 olarak hesaplanır.
Kalan yeşil alan miktarı: 77.279-15.960 = 61.319 m2
dir.
Yönetmeliğe göre Binevler konut yapı kooperatifinde bulunması gereken yeşil alan hesaplaması,
Toplam kişi sayısı (her konutta 3 kişinin yaşadığı varsayılarak): 3×576=1728 kişi olmaktadır. 1 kişi için 10 m2 yeşil alan ayrılması gerekiyorsa,
Olması gerekli yeşil alan: 1728×10=17280 m2 olarak bulunur.
61.319>17.280 olduğundan, Binevler konut yapı kooperatifine ait yeşil alanların, imar yönetmeliğinin belirlediği sayısal değerlere uygun olarak düzenlendiği, sonucuna varılmaktadır (Şekil 5.11).
ġekil 5.11. Binevler Konutlarına Ait Yeşil Alanlar [125]
Avrupa Kent konut yapı kooperatifi için; Arsa alanı: 199.561 m2
Konut taban alanı hesaplaması:1 konutun kapladığı alan 85 m2
dir ve toplam 179 konut bulunmaktadır.
Toplam taban alanı: 179×85 = 15.215 m2 olarak hesaplanır. Kalan yeşil alan miktarı: 199.561-15.215 = 184.346 m2
dir.
Yönetmeliğe göre Avrupa Kent konut yapı kooperatifinde bulunması gereken yeşil alan hesaplaması,
Toplam kişi sayısı (her konutta 3 kişinin yaşadığı varsayılarak): 3×179=537 kişi olmaktadır. 1 kişi için 10 m2 yeşil alan ayrılması gerekiyorsa,
106 Olması gerekli yeşil alan: 537×10=5370 m2
olarak bulunur.
184.346 > 5370 m2 olduğundan Avrupa Kent konut yapı kooperatifine ait yeşil alanların, imar yönetmeliğinin belirlediği sayısal değerlere uygun olarak düzenlendiği, sonucuna varılmaktadır (Şekil 5.12).
ġekil 5.12. Avrupa Kent Konutlarına Ait Yeşil Alanlar [125]
EFAS konut yapı kooperatifi için; Arsa alanı: 100.000 m2
Konut taban alanı hesaplaması: 120-140 m2 olmak üzere iki tip konut çeşidi mevcuttur.1 konutun ortalama taban alanı 130 m2
kabul edilirse, toplamda 74 blok bulunduğundan ve her blok çift dairelerden oluştuğundan,
Toplam taban alanı: 74×260 = 19240 m2 olarak hesaplanır. Kalan yeşil alan miktarı: 100.000-19.240 = 80.760 m2
dir.
Yönetmeliğe göre EFAS konut yapı kooperatifinde bulunması gereken yeşil alan hesaplaması,
Toplam kişi sayısı (her konutta 3 kişinin yaşadığı varsayılarak): 3×740=2220 kişi olmaktadır. 1 kişi için 10 m2 yeşil alan ayrılması gerekiyorsa,
Olması gerekli yeşil alan: 2220×10 = 22200 m2
olarak bulunur.
80760 >22200 m2 olduğundan EFAS konut yapı kooperatifine ait yeşil alanların imar yönetmeliğinin belirlediği sayısal değerlere uygun miktarda düzenlendiği sonucuna varılmaktadır (Şekil 5.13).
107
ġekil 5.13. EFAS Konutlarına Ait Yeşil Alanlar [125]
Çelik sitesi için; Toplam Arsa Alanı: 2661 m2
Konut Alanı Hesaplaması: Toplamda 3 blok bulunduğundan ve her blok çift dairelerden oluştuğundan,
Toplam taban alanı: 3×270 = 810 m2 olarak hesaplanır.
Kalan yeşil alan miktarı: 2661-810 = 1851 m2
dir.
Yönetmeliğe göre Çelik sitesinde bulunması gereken yeşil alan hesaplaması,
Toplam kişi sayısı (her konutta 3 kişinin yaşadığı varsayılarak): 3×30=90 kişi olmaktadır.1 kişi için 10 m2 yeşil alan ayrılması gerekiyorsa,
Olması gerekli yeşil alan: 90×10 = 900 m2
olarak bulunur.
1851>900 m2 olduğundan Çelik sitesine ait yeşil alanların imar yönetmeliğinin belirlediği sayısal değerlere uygun olarak düzenlendiği görülmektedir (Şekil 5.14).
108 Oran konut yapı kooperatifi için; Toplam arsa alanı: 2889.5 m2
Konut alanı hesaplaması: Toplamda 3 blok bulunduğundan ve her blok çift dairelerden oluştuğundan,
Toplam taban alanı: 3×220 = 660 m2 olarak hesaplanır.
Kalan yeşil alan miktarı: 2889.5-660 = 2229.5 m2
dir.
Yönetmeliğe göre Oran konut yapı kooperatifinde bulunması gereken yeşil alan hesaplaması,
Toplam kişi sayısı (her konutta 3 kişinin yaşadığı varsayılarak): 3×42=126 kişi olmaktadır. 1 kişi için 10 m2 yeşil alan ayrılması gerekiyorsa,
Olması gerekli yeşil alan: 126×10 = 1260 m2
olarak bulunur.
2229.5>1260 m2 olduğundan oran konut yapı kooperatifine ait yeşil alanların imar yönetmeliğinin belirlediği sayısal değerlere uygun olarak düzenlendiği, fakat uygulamada yeşil alanların yetersiz bırakılarak otopark ve beton zeminin ağırlıkta olduğu görülmektedir (Şekil 5.15).
ġekil 5.15. Oran Konutlarına Ait Yeşil Alanlar [125]
Ülküm konut yapı kooperatifi için; Toplam arsa alanı : 2891.48 m2
Konut alanı hesaplaması: Toplamda 3 blok bulunduğundan ve her blok çift dairelerden oluştuğundan,
Toplam taban alanı : 3× 210= 630 m2
olarak hesaplanır. Kalan yeşil alan miktarı : 2891.48-630 = 2261.48 m2
109
Yönetmeliğe göre Ülküm konut yapı kooperatifinde bulunması gereken yeşil alan hesaplaması,
Toplam kişi sayısı (her konutta 3 kişinin yaşadığı varsayılarak): 3×42=126 kişi olmaktadır. 1 kişi için 10 m2 yeşil alan ayrılması gerekiyorsa,
Olması gerekli yeşil alan: 126×10 = 1260 m2
olarak bulunur.
2261.48 > 1260 m2 olduğundan ülküm konut yapı kooperatifine ait yeşil alanların imar yönetmeliğinin belirlediği sayısal değerlere uygun olarak düzenlendiği görülmektedir (Şekil 5.16).
ġekil 5.16. Ülküm Kooperatifine Ait Yeşil Alanlar
Başarkent konut yapı kooperatifi için; Toplam arsa alanı : 10536.54 m2
Konut alanı hesaplaması: Toplamda 8 blok bulunduğundan ve her blok çift dairelerden oluştuğundan,
Toplam taban alanı : 8×260 = 2080 m2 olarak hesaplanır.
Kalan yeşil alan miktarı: 10536.54-2080 = 8456.54 m2
dir.
Yönetmeliğe göre Başarkent konut yapı kooperatifinde bulunması gereken yeşil alan hesaplaması,
Toplam kişi sayısı (her konutta 3 kişinin yaşadığı varsayılarak): 3×156 = 468 kişi olmaktadır. 1 kişi için 10 m2 yeşil alan ayrılması gerekiyorsa,
Olması gerekli yeşil alan: 468×10 = 4680 m2
olarak bulunur.
8456.4 > 4680 m2 olduğundan Başarkent konut yapı kooperatifine ait yeşil alanların imar yönetmeliğinin belirlediği sayısal değerlere uygun olarak düzenlendiği, fakat uygulamada yeşil alanların yetersiz bırakılarak otopark ve beton zeminin ağırlıkta olduğu görülmektedir (Şekil 5.17).
110
ġekil 5.17. Başarkent Konutlarına Ait Yeşil Alanlar [125]
Yağızcan konut yapı kooperatifi için; Toplam arsa alanı: 8006.07 m2
Konut alan hesaplaması: Toplamda 5 blok bulunduğundan ve her blok çift dairelerden oluştuğundan,
Toplam taban alanı: 5×300 = 1500 m2 olarak hesaplanır.
Kalan yeşil alan miktarı: 8006.07-1500 = 6506.07 m2
dir.
Yönetmeliğe göre Yağızcan konut yapı kooperatifinde bulunması gereken yeşil alan hesaplaması,
Toplam kişi sayısı (her konutta 3 kişinin yaşadığı varsayılarak): 3×80 = 240 kişi olmaktadır. 1 kişi için 10 m2 yeşil alan ayrılması gerekiyorsa,
Olması gerekli yeşil alan: 240×10 = 2400 m2 olarak bulunur.
6506.07 > 2400 m2 olduğundan Yağızcan konut yapı kooperatifine ait yeşil alanların imar yönetmeliğinin belirlediği sayısal değerlere uygun olarak düzenlendiği, fakat uygulamada yeşil alanların yetersiz bırakılarak otopark ve beton zeminin ağırlıkta olduğu görülmektedir (Şekil 5.18).
111 Ada apartmanı için;
Toplam arsa alanı : 1240.45 m2
Taban alanı : 280 m2 olarak hesaplanır.
Kalan yeşil alan miktarı : 1240.45-280 = 960.45 m2
dir.
Yönetmeliğe göre Ada apartmanında bulunması gereken yeşil alan hesaplaması,
Toplam kişi sayısı (her konutta 3 kişinin yaşadığı varsayılarak): 3×16 = 48 kişi olmaktadır. 1 kişi için 10 m2 yeşil alan ayrılması gerekiyorsa,
Olması gerekli yeşil alan: 48 × 10 =480 m2
olarak bulunur.
960.45>480 m2 olduğundan Ada apartmanına ait yeşil alanların imar yönetmeliğinin belirlediği sayısal değerlere uygun olarak düzenlendiği, fakat uygulamada yeşil alanların yetersiz bırakılarak otopark ve beton zeminin ağırlıkta olduğu görülmektedir (Şekil 5.19).
ġekil 5.19. Ada Apartmanına Ait Yeşil Alanlar [125]
Trak Home apartmanı için; Toplam arsa alanı: 969.33 m2
Taban alanı: 330 m2 olarak hesaplanır.
Kalan yeşil alan miktarı: 969.33-330 = 639.33 m2
dir.
Yönetmeliğe göre Trak home apartmanında bulunması gereken yeşil alan hesaplaması, Toplam kişi sayısı (her konutta 1 kişinin yaşadığı varsayılarak): 1×30 = 30 kişi olmaktadır. 1 kişi için 10 m2 yeşil alan ayrılması gerekiyorsa,
Olması gerekli yeşil alan: 30×10 = 300 m2
112
639.33 > 300 m2 olduğundan Trak Home apartmanına ait yeşil alanların imar yönetmeliğinin belirlediği sayısal değerlere uygun olarak düzenlendiği, fakat uygulamada yeşil alanların yetersiz bırakılarak otopark ve beton zeminin ağırlıkta olduğu görülmektedir (Şekil 5.20).
113
Tablo 5.2. 1980-2015 Arası Edirne‟de Seçilen Toplu Konut Örneklerine Ait Yeşil Alan Kullanımlarının Yeterliliği
Yapı Adı Toplam Arsa Alanı/m2 Taban Alanı m2 Mevcut YeĢil Alan/m2 Olması Gereken Y.Alan/m2
YeĢil Alan Kullanımı Yeterli ve UygulanmıĢ Yeterli ve UygulanmamıĢ Binevler Konut Yapı Kooperatifi 77.279 15.960 61.319 17.280 Avrupa Kent Konut Yapı Kooperatifi 199.561 15.215 184.346 5370 EFAS Konut Yapı Kooperatifi 100.000 19.240 80.760 22.200 Çelik Sitesi 2661 810 1851 900 Oran Konut Yapı Kooperatifi 2889.5 660 2229.5 1260 Ülküm KonutYapı Kooperatifi 2891.48 630 2261.48 1260 Başarkent Konut Yapı Kooperatifi 10536.54 2080 8456.54 4680 Yağızcan Konut Yapı Kooperatifi 8006.07 1500 6506.07 2400 Ada Apartmanı 1240.45 280 960.45 480 Trak Home Apartmanı 969.33 330 639.33 300
Seçilen örneklerin sahip olduğu yeşil alanlarının ve peyzaj düzenlemelerinin niceliksel yeterlilikleri incelendiğinde, şu sonuçlara varmak mümkün olmaktadır: Binevler, Avrupa Kent, EFAS, Çelik, Ülküm konutlarında, yönetmeliğin gerektirdiği ilkelere uyularak, gerektiği ölçüde geniş yeşil alanlar bırakıldığı görülmektedir. Bunun aksine, Oran, Başarkent, Yağızcan, Ada ve Trak Home konutlarına ait yeşil alanların
114
sayısal değerleri yönetmeliğe uygun olmasına rağmen, uygulamada bu alanların yerine açık otopark düzenlerinin yapıldığı görülmektedir (Şekil 5.21,5.22,5.23,5.24,5.25).
ġekil 5.21. Oran Kooperatifinde ġekil.5.22. Başarkent Kooperatifinde Otoparka Ayrılan Alanlar Otoparka Ayrılan Alanlar
ġekil 5.23. Yağızcan Kooperatifinde ġekil 5.24. Ada Apartmanında Otoparka Ayrılan Alanlar Otoparka Ayrılan Alanlar
ġekil 5.25. Trak Home Apartmanında Otoparka Ayrılan Alanlar
115
Genel olarak bakıldığında yüksek katlı yapılaşmaların her ne kadar konut ihtiyacını karşılamada geçerli ve etkin bir çözüm olduğu düşünülse de, kentte yarattığı olumsuz sonuçları da olmaktadır. Bu sonuçlar ana maddeler halinde sıralanacak olursa:
Yüksek katlı apartman bloklarından oluşan yapılaşmalar, konutların ve insanların hem kentten hem de doğadan kopuk bir kapalı yaşam tarzı sürdürmelerine neden olurken, doğayı da tahrip edip zarar vermektedir.
Türk halkının genel eğilimi az katlı veya bahçeli müstakil evlerde, yeşil alanı bol bir çevrede yaşamak olduğu için, bu yapılaşmalar çevre ve insan doğasıyla uyum göstermemektedir.
Yükselen beton binalar, çevre sorunlarına yol açmakta kentlerin siluetlerini bozarak olumsuz etkilemektedir.
Çok katlı yapılaşmalar ayrıca sosyal sorunlara da neden olmakta, bu binalarda yaşayan bireyler az katlı apartmanlara nazaran, birbiriyle herhangi bir komşuluk ilişkisi kurmadan sosyal anlamda birbirlerinden tamamen uzak, yaşamlarını sürdürmektedir. Bunun yanı sıra, farklı sosyo-kültürel çevrelerden gelen ve kültür farklılığına sahip olan bireyler, bu apartmanlarda birbirlerine çok yakın konumlarda ikamet etmek zorunda kalınca, uyumsuzluk ve geçimsizlik sorunları yaşayabilmektedir.
5.2.Konut Kullanım Alanlarında Ġhtiyacın DeğiĢimi ve Ek Mekânlarla GeniĢletilmesi
Yaşamın içerisinde sürekli ekonomik, teknolojik ve sosyal değişimler söz konusu olmaktadır. Bu değişimler hayatın her alanına olduğu gibi insanların yaşamlarını sürdürdükleri konutlara da yansımaktadır.
Toplumun refah düzeyinin artması ile insanların yaşadıkları konutlarından beklenti ve isteklerinin artması kaçınılmaz olmaktadır. Konutların zaman içerisindeki değişimlere bağlı olarak, bu değişimlere uyum sağlayacak özellikte olmaması, yapısal çevrede fiziksel ve fonksiyonel eskime yaratmaktadır. Çoğu aile, ihtiyaçları ve tercihleri değişince, yaşadıkları konutlarından memnun olmamaya başlamakta, bunun sonucu olarak kendi konutlarını terk edip, isteklerine cevap veren başka bir konuta geçmekte veya kendi istekleri doğrultusunda konutlarını değiştirme eğilimi göstermektedir. Bu
116
değişim eğiliminin en önemli sebebi; konutlarında mevcut olmayan daha geniş, ferah mekânlara sahip olan konutlarda yaşamak isteğidir.
Bir konutun aile bireyleri açısından tatmin edici nitelikte olabilmesi için, bireylere yaşam alanı sağlayabilecek genişlikte, rahatlıkta ve konforda olması gerekmektedir. İnsanlar eğer konutlarının bu isteklere cevap veremez olduğunu düşünüp, onu değiştirme gereği duyuyorlarsa o konutlar fonksiyonel olarak eskimeye uğramış sayılmaktadır.
Ekonomik gücü bulundukları konutu terk edip, daha büyük bir konuta geçmeye izin vermeyen ailelerin kendi imkânları ölçüsünde konutlarında yaptıkları en önemli değişiklik, konutlarını büyütmek olmaktadır. Tamamen konutun içinde bulunduğu çevrenin yapısal düzenine, konutun yapısal olanaklarına ve yapılacak değişikliğin maliyeti gibi etkenlere bağlı olan bu değişimleri, aile yaşadığı konutun içindeki planlamanın elverdiği ölçüde karşılamaya çalışmaktadır. Bireylerin bulundukları konutlardan daha büyük konutlarda yaşamak istemesinin sebebi, sadece ekonomik güçlerinin artması değildir. Sosyo-kültürel değişimlere bağlı olarak, konutta kullanıcıların ihtiyaçları değişebilmektedir. Bu değişimler, aile bireylerinin sosyal yapısı, özellikleri, yaşları, anlayışları, eğitimleri ve deneyimlerinden oluşmaktadır. Ailenin sosyo-kültürel yapısındaki tüm değişimler, eylemlerin yapılış biçimine etki etmekte, eylemlerin yapılış biçimine göre de mekânlar biçim ve boyut olarak değişim göstermektedir.
Bu bağlamda Edirne‟de ilk üretilen toplu konut örnekleri arasında yer alan Binevler Konut Yapı Kooperatifinden başlayarak, günümüze kadar inşa edilmiş olan toplu konutlar arasında seçilen örnekler, aşağıdaki tablodan da anlaşılacağı üzere, mekânsal büyüklük olarak değerlendirildiğinde ve yıllara göre incelendiğinde konut alan büyüklüklerinin giderek arttığı gerçeği ile karşılaşılmaktadır (Tablo 5.2). İlk örneklerde daha çok ihtiyaçları çözmeye yönelik ilaveler yapıldığı gözlenirken, yeni planlamalarda alanların ihtiyaçlara cevap verebilecek nitelikte olduğu görülmüştür.
117
Tablo.5.3. 1980-2015 Arası Edirne‟de Seçilen Toplu Konut Örneklerinin Kullanım Alanları
1980‟de uygulanan Binevler Konut Yapı Kooperatifi, yapıldığı zamana göre kullanıcıların her türlü yaşamsal ihtiyaçlarına yanıt veren nitelikte olan konutlardır. Fakat zamanla bu konutların niteliği ve kalitesi, özellikle mekân büyüklükleri açısından kısıtlı olduğu için, kullanıcıların çoğunun ihtiyacına cevap veremez duruma gelmiştir. Yaşamlarını bu konutlarda sürdürmeye devam eden konut sahipleri, konutlarının
Yapı Adı Yapım Tarihi Kullanım Alanı
Binevler KonutYapı
Kooperatifi 2+1 Tipli Plan 1980 90 m
2
Binevler KonutYapı
Kooperatifi 3+1 Tipli Plan 1980 100 m
2
Avrupa Kent Konut Yapı
Kooperatifi 1980 170 m²
EFAS Konut Yapı Kooperatifi 3+1 Tipli Plan
1984 120 m2
EFAS Konut Yapı Kooperatifi 4+1 Tipli Plan
1984 140 m2
Çelik Sitesi 1990 135 m2
Oran Konut Yapı Kooperatifi 1995 110 m2
Ülküm Konut Yapı
Kooperatifi 1996 105 m
2
Başarkent Konut Yapı
Kooperatifi 2007 130 m
2
Yağızcan Konut Yapı
Kooperatifi 2007 150 m
2
Ada Apartmanı 2010 140 m2
118
alanlarını büyütmek ve yaşam alanlarını artırmak ihtiyacı duymuşlar ve bu ihtiyaçlarını gidermek amacıyla konutlarına ait balkonları camekân biçiminde kapatarak konut içi alana dâhil etmişlerdir (Şekil,5.26).
ġekil 5.26. Binevlere Ait Konutlardan Kapatılmış Balkon Örnekleri [125]
Burada en önemli etken kullanıcının ihtiyacı doğrultusunda olmaktadır. Konut kullanıcılarının bazıları çalışma mekânı, hobi veya depolama hacimlerine gerek duydukları veya odanın çok amaçlı hale gelmesini istedikleri için, balkonlarını kapatarak kullanmışlardır. Kapatılan camekân balkonlar, bazı konutlarda güvenlik önlemi gerekçesiyle demir parmaklıklarla çevrelenmiştir (Şekil 5.27). Hatta bazı konut kullanıcıları, mevcut konut alanları mekân büyüklüğü ve ihtiyaç duyulan alan açısından yetersiz kalınca, sitenin ortak bahçesinde yer alan bazı alanları depolama amaçlı kullanabilecekleri mekânlara dönüştürmüş bu da görüntü olarak oldukça çirkin bir durum yaratmıştır (Şekil 5.28).
119
ġekil 5.27. Demir Parmaklıklı ġekil 5.28. Konutların Bahçesinde Kapatılmış Balkon Örneği [125] Depo Amaçlı Kullanılan Yerler [125]
Binevler Konut Yapı Kooperatifiyle aynı yıllarda inşa edilen Edirne Kırklareli yolu üzerindeki Avrupa Kent sitesinde yer alan müstakil konutların da, mekânsal büyüme açısından değişime uğradığı görülmektedir. Bodrum kat üzerine iki kattan oluşan Avrupa Kent konutları, yapıldıkları zaman için lüks ve konforlu sayılabilecek özellikte konutlar olmasına rağmen, günümüzde bu sitede konut sahibi onlalar, konutlarında mevcut durumda var olmayan mekânları ekleyerek konut içi alanlarını büyütmüşlerdir. Konutlardaki bu değişim her konutta aynı olmayıp konut sahiplerinin istek ve beklentilerine aynı zamanda ekonomik gücüne göre sağlanmıştır (Şekil 5.30).
ġekil 5.29. Bir Konutun İlk Yapılmış ġekil 5.30. Bir Konutun Değişim