Avrupa Kent Konut Yapı Kooperatif

Avrupa Kent Konut Kooperatifi, Edirne Kırklareli yolu üzerinde yer almaktadır (Şekil 4.24). 179 konut biriminden oluşan yerleşme, bahçeli iki katlı müstakil konutlardan oluşmaktadır. Avrupa Kent konut kooperatifi, kentin bu anlayışla üretilmiş ilk toplu konut örneğidir. Yerleşmenin doğuşundaki temel fikir, kentleşmenin sonuçlarından olan, kent dışı alanlarda doğa ile bütünleşen bir yaşama dönüş olgusudur (Şekil 4.25).

68

ġekil 4.25. Avrupa Kent Konutlarının Uzaktan Görünümü [125]

Yapılış aşamasında öncelikle konut birimleri inşa edildiğinden; bu yıllarda kente uzaklığı ve dolayısıyla tüm temel ihtiyaçlardan olan uzaklığı sebebiyle, hem yadırganmış hem de eleştirilmiştir. Ancak günümüzde gerek şehrin gelişimi gerekse kooperatif çevresinde oluşan konut grupları nedeniyle, şehirle zayıf sayılmayan bir bağlantısı mevcuttur. Ayrıca konutlardan daha sonra yapılan sosyal merkezi, hala yetersiz sayılmasına rağmen, şehrin merkezinde yaşayanlar için bile çekici bir alternatif oluşturmaktadır. Site içersinde bulunan gölet, buradaki konut sahiplerine ve siteye doğal güzellik katarak, burada yaşayan bireylerin, boş zamanlarını doğayla iç içe bir şekilde yürüyüş yaparak geçirebilmelerine, içerisinde bulunan sosyal tesis sayesinde, oturup manzaradan faydalanarak, yemeklerini yiyebilmelerine ve site sakinlerinin bir araya gelerek sosyal etkileşimde bulunabilmelerine olanak sağlamaktadır (Şekil 4.26).

ġekil 4.26. Site İçindeki Gölet [125]

Sitede konut alanları ve sosyal bir mekan olarak düzenlenen yapay göletin dışında yüzme havuzu, çocuk oyun alanları ve geniş yeşil alanlar bulunmaktadır (Şekil 4.27,4.28,4.29).

69

ġekil 4.27. Siteye Ait Yüzme Havuzu ġekil 4.28. Siteye Ait Çocuk Parkı

[125] [125]

ġekil 4.29. Siteye Ait Yeşil Alanlar [125]

Avrupa Kent konutları, bodrum kat üzerine zemin kat ve üst kat olmak üzere 2 kattan oluşmakta ve 170 m2‟_{lik kullanım alanına sahip olmaktadır. Bodrum katta konut}

sahiplerinin genelde depolama, çamaşır yıkama veya ütü alanı amacıyla kullandıkları iki ayrı oda mevcuttur (Şekil 4.30). Konutların yaşama bölümü olan zemin katta mutfak, salon, yemek yeme, giriş holüne açılan bir wc ve bahçeyle ilişki sağlayan bir teras yer almaktayken, yatma bölümü olan üst katta 3 adet yatak odası, bir sofa, banyo ve ebeveyn yatak odasına ait bir banyo bulunmaktadır (Şekil 4.31,4.32).

70

ġekil 4.30. Avrupa Kent Bodrum Kat Planı [20]

ġekil.4.31. Avrupa Kent Konutları Zemin Kat Planı [20]

71

Avrupa Kent konutları yapıldıkları zaman için lüks ve konforlu sayılabilecek nitelikte olmalarına rağmen, günümüzde kullanıcı beklentilerinin değişmesi sonucunda gerek fonksiyonel olarak, gerekse mekânların büyüklükleri olarak yetersiz kalmakta, bu sitede ikamet etmeye yakın bir zamanda başlayan aileler sahip oldukları konutlarını istekleri doğrultusunda hem biçimsel hem de işlevsel olarak değiştirip kullanmaktadır (Şekil 4.35,4.36).

ġekil 4.33. Bir Avrupa Kent Konutundan ġekil 4.34. Bir Avrupa Kent Konutundan Görüntü, 1994 [20] Görüntü, 2015 [20]

ġekil 4.35. Değişime Uğramakta Olan ġekil 4.36. Değişim Geçirmiş Konut

Konut İnşaatı [125] İnşaatı [125]

Eldeki veriler sosyal açıdan değerlendirildiğinde, gelir ve meslek grupları bakımından, Kırklareli yolu üzerinde oluşmuş bu müstakil konut sistemi, günümüzün prestijli konut gruplarını tarif etmektedirler [20].

72 4.2.3. EFAS Konut Yapı Kooperatifi

1984 yılında 27 ayrı konut kooperatifinin bir araya gelerek oluşturduğu EFAS kooperatifler birliği, Edirne-İstanbul yoluna istasyon kavşağı mevkiinde bağlanan yollarla 10 hektarlık bir alanda yer almaktadır. 740 konut birimine sahip EFAS yerleşme biriminin nüfusu, 3100 kişidir (Şekil 4.37).

ġekil 4.37. EFAS Konutlarının Ada İçindeki Konumu [124]

Yerleşmede %30 TAKS ve %1.50 KAKS değerlerini veren yapı uygulamaları yer almaktadır. Daha önce tanıtılan, Binevler yerleşme biriminden daha yüksek TAKS- KAKS değerlerine sahip EFAS‟ta, düzenlemenin biçimlenişinden kaynaklanan çok geniş serbest alanlar elde edilebilmiştir.

Genel yerleşme düzeninde konut blokları “H” blok tipinde zincir halinde birbirlerine bağlanarak uygulanmıştır. Bu dizilişte zaman zaman kaydırma ve ileri geri çekmelerle farklı cephe esprileri yaratmak amaçlanmıştır (Şekil 4.38,4.39,4.40,4.41).

73

ġekil 4.38. Konut Bloklarından Görünüş ġekil 4.39. Konut Bloklarından Görünüş 1994 [20] 2015 [125]

ġekil 4.40. Blokların Kaydırılarak ġekil 4.41. Blokların Düzeni Yerleşimi, 1994 [20] 2015 [125]

Blokların mekânsal düzeninde, geniş avlular elde etmek ve bunları park, çocuk oyun alanı gibi kullanılabilir yeşil alanlara ayırmak tasarımın temel ilkesi olmuştur (Şekil 4.42).

74

EFAS yerleşme biriminde, kentsel donatımlar açısından baktığımızda planlanan alan içinde bir ilkokulun bulunduğu görülmektedir [16] (Şekil 4.43).

ġekil 4.43. Siteye Yakın Noktada Bulunan Okulun Görüntüsü [125]

EFAS konut kooperatifine ait konutların plan şemaları değerlendirildiğinde, 120 m² ve 140 m² olmak üzere iki ayrı kullanım alanına sahip konut tipi olduğu görülmektedir. Bodrum kat üzerine 5 kattan oluşan, 140 m² kullanım alanına sahip konutlarda 4 adet oda, bir salon banyo ve wc bulunurken, 120 m² konutlarda,3 adet oda, bir salon, banyo ve wc bulunmaktadır (Şekil 4.44,4.45).

75

ġekil 4.45. EFAS 4+1 Şemalı Konutların Kat Planı [126]

EFAS konutlarının genel yerleşim özellikleri değerlendirildiğinde, avluların fonksiyon gereği, yaya yollarına bağlanarak araç trafiğinden arındırılmasının hedeflendiği bilinmektedir. Ancak, uygulama sırasında önerilen sistemin, kooperatifler birliğine getirdiği alt yapı maliyetlerinin yüksekliği nedeniyle, adı geçen yaya yolları, klasik yöntemde olduğu gibi kamuya terk edilerek, araçlı trafik yoluna dönüştürüldüğü ve bu nedenle de amaçlanan düzende başarı sağlanamadığı görülmektedir. Bu uygulamayla makul yürüme mesafelerindeki merkezi otopark çözümlemeleri de uygulanamamış, sonuçta yollar aynı zamanda otopark olarak kullanılan alanlar olmuştur. Özetle yaya ve araç trafiğinin birbirinden ayrılmasında, planlama dilinde, “dıştan dağıtım sistemi” diye bilinen şema, yerleşme için ideal çözümler getirirken, bugün arzu edilen sonuca varılamamıştır (Şekil 4.46,4.47).

76

ġekil 4.47. EFAS Konutlarının Ana Arterden Görünümü [125]

Eldeki verileri sosyal açıdan değerlendirdiğimizde, yapıldığı dönem için gelir ve meslek grupları bakımından EFAS Edirne‟nin prestij konut grubunu tarif eden bir yerleşme niteliğindedir. Binevler‟den daha küçük 4 kişi/aile gibi bir değere sahip olup, yerleşme yoğunluğu 264 kişi/hektardır. Bu düşük yoğunluk, bir yandan aile büyüklüğü yani dolayısıyla yerleşme nüfusu ve Binevler‟e oranla biraz daha büyük olan yerleşme alanından kaynaklanmaktadır.

Binevler konutlarında olduğu gibi, cephelerde oluşan TV antenlerinin oluşturduğu görüntü kirliliği EFAS konutlarının cephelerinde de görülmektedir (Şekil 4.48).

ġekil 4.48. Bloklarda Tv Antenlerinin Oluşturduğu Görüntü Kirliliği [125]

77

4.3. 1990-2000 Arası Dönem Edirne’de Toplu Konut GeliĢimi ve Bu Dönemde UygulanmıĢ Toplu Konut Örnekleri

1990‟lı dönemlere kadar kentin içinden geçen E5 otoyolu aksının iki tarafında yer alan üniversite ve sanayi, kentin gelişiminin bu aks yönünde lineer bir şekilde gelişmesini sağlamışken, 1990‟dan sonra kentin kuzeydoğusundan geçen TEM yolu, gelişim yönünü kuzeydoğuya çevirmiştir. Bir önceki dönemde kente kurulan üniversiteye ait birimlerin büyümesi, sanayi alanlarının gelişmesi, bu büyümenin en önemli sebepleri arasındadır. Üniversitenin açılması ile bu üniversiteye ait öğrencilerin konut ihtiyacı ortaya çıkmış, bu nedenle konut üretimi artmıştır.Bunun yanı sıra Edirne‟nin emekli kenti olması, askeri personelin ve memurların da kentte bulunması,kırsal kesimin kent içinde konut sahibi olma isteği, konut ihtiyacını dolayısıyla konut üretimini artıran önemli sebepler olmuşlardır.

Bu dönemde çok katlı konutlar, geniş tarım alanları içerisinde dağınık bir halde yer almışlardır. Genel olarak yayılma alanı büyüklüğünün yerleşme alanından fazla olması, birçok alanın gereksiz yere imara açıldığını göstermektedir. Ayrıca yıllık nüfus artış oranları incelendiğinde, Edirne nüfusu istikrarlı bir biçimde artış göstermesine rağmen, ihtiyacın iki katı oranda konut üretildiği göze çarpmaktadır. Bu da kente taşıması gerekenden daha fazla yük bindirmiştir [122] (Şekil 4.49).

78 4.3.1. Çelik Sitesi

Çelik sitesi 1990 yılında Hacılar Ezanı mahallesinde, kooperatif aracılığıyla olmayıp, şahıs tarafından 3 ayrı blok olarak inşa edilmiştir (Şekil 4.50 ).

ġekil 4.50. Çelik Sitesinin Ada İçindeki Konumu [124]

2 köşede yer alan bloklar, ortada bulunan bloğa göre, bir miktar daha öne çekilerek arsaya yerleştirilmiştir (Şekil 4.51, 4.52).

ġekil 4.51. Çelik Sitesi Yoldan Görünüm [125]

ġekil 4.52. Çelik Sitesi Blokları [125]

79

Konutların oluşturduğu blokların ön ve yan bahçesi yeşil alan olarak bırakılmış, sitenin kendisine ait bir otopark alanı blokların arakasında kalan boş alanda düzenlenmiştir (Şekil 4.53,4.54).

ġekil 4.53. Siteye Ait Yeşil Alan ġekil 4.54. Siteye Ait Otopark [125] [125]

Sitenin yakınında bulunan ilkokul, hem Çelik sitesinde yaşayan konut sahiplerinin çocuklarının eğitimine, hem de yakın çevrede ikamet eden konutların çocuklarının eğitimine hizmet etmektedir (Şekil 4.55).

ġekil 4.55. Site Yakınındaki Okuldan Görünümler [125]

Bodrum kat üzerine 5 kattan oluşan blokların her birinde, 10 adet daire bulunmak üzere site genelinde toplam 30 adet konut bulunmaktadır, 3 adet oda, 1 salon ve ıslak hacimlerden oluşan 135 m²‟lik kullanım alanına sahip bir plan şemasına sahiptir (Şekil 4.56). Çelik Sitesi konutları, yapıldığı zamanın şartlarına göre oldukça konforlu

80

sayılabilecek niteliklere sahip olduğu için, üst gelir düzeyindeki aile grupları tarafından tercih edilmiştir.

ġekil 4.56. Çelik Sitesi Kat Planı [126]