Kaynak: Ashford vd. 2011.
Inchon Havalimanı, başkent ve diğer şehirlere, otoban standardındaki üç havalimanı erişim yolu ve havalimanı tren istasyonuna sahip demiryolu hattı ile bağlanmaktadır. Gelecekte ise, diğer transit sistemler ile düşük hızlı bir Maglev (Manyetik Levitasyonlu Tren) demiryolu bağlantısı planlanmaktadır (Ashford vd. 2011:689).
2.2.2.3. Paris Charles de Gaulle Havalimanı
Eski adı Roissy Airport olan Charles de Gaulle Havalimanı Fransa’nın en büyük havalimanıdır. Paris’in 25 km kuzeydoğusunda, Roissy kasabasında bulunan havalimanı dünyanın da en işlek havalimanlarından birisidir. Havalimanı Air France ve Skyteam için bir merkez konumunda olmasının yanı sıra Norveç, Vueling gibi birçok düşük maliyetli havayoluna hizmet vermektedir. 2017 yılında 69.471.442 yolcu taşıyarak Londra Heathrow Havalimanı’ndan sonra yolcu açısından Avrupa’nın en işlek ikinci havalimanı konumuna gelmiştir (https://www.airport- charles-de-gaulle.com/). Kargo trafiğine göre ise Avrupa’da birinci, dünyada ise 6. sırada yer almaktadır (https://tr.wikipedia.org).
66
Harita 3.Paris Charles de Gaulle Havalimanı
Kaynak: Google Map’den alındı.
Paris’in kuzeydoğusunda bulunan Charles de Gaulle, 12.5 mil kareyi aşan büyük bir havalimanıdır. Aeroport de Paris Nord (Paris Kuzey Havalimanı) olarak bilinen havalimanı sekiz yıllık yeniden yapılanmadan sonra Mart 1974 yılında Paris Charles de Gaulle olarak ismi değiştirilmiştir (http://www.paris-airport.info/).
Havalimanı 3 terminale sahiptir. Terminal 1, her biri 6 kapılı 7 uydu binadan oluşan on katlı yüksek dairesel bina tasarımıyla Paris'in ilk terminali olarak inşa edilmiştir. Terminal 3, Terminal 1'in karşı tarafında bulunmaktadır ve çoğunlukla charter ve düşük maliyetli havayollarına hizmet etmektedir. Terminal 2 ise, Air France Havayolları'nın ihtiyaçları için inşa edilmiştir. Bu nedenle Air France için önemli bir yerdir. Terminal 2, zaman içinde 2A’dan 2G’ye kadar içinde 7 adet terminalin olacağı şekilde genişletilmiştir. Terminal 2A’dan 2F’ye kadar 6 uydu terminal birbirlerine yürünebilecek kadar yakın mesafede bulunmaktadır. Ancak 2G diğer uydu terminallerden 1,5 mil uzakta bulunmakta ve bu uydu terminale ulaşım otobüslerle sağlanmaktadır (http://www.charlesdegaulleairport.co./).
67
Harita 4. Paris Charles de Gaulle Havalimanı
Kaynak: Google Map’den alındı.
Charles de Gaulle Havalimanı, ofis binaları, oteller, alışveriş merkezleri ve otobüs terminalinden oluşmaktadır. Bu nedenle “Roissypole” olarak adlandırılmıştır. Havalimanı, Paris ve Lille arasında kapsamlı bir bağlantı olan A1 otoyolu ile şehir merkezine bağlanmaktadır (Ashford vd. 2011:570). Şehir merkezinden havalimanına yaklaşık 45 dakika süren demiryolu bağlantıları da bulunmaktadır. Zamanov, Harita 5.te, havalimanı ile doğrudan ilişkisi olan iş bölgelerini mavi renkle göstermiştir. Görülebileceği gibi, işletmeler çoğunlukla A1 otoyolunda bulunmaktadır. Kargo bölgelerini ise turuncu renk ile göstermiştir. Aynı zamanda turuncu ile gösterilen yerler bölgedeki potansiyel hava kargo lojistiğini ifade etmesinden dolayı Paris için ticari açıdan çok önemli kabul edilen yerlerdir.
68
Harita 5. Paris Charles De Gaulle Havalimanı, Kargo Bölgeleri ve İş Bölgeleri
Kaynak: Google Map’den alındı. 2.2.2.4. Dallas/Fort Worth Uluslararası Havalimanı
Dallas Fort Worth Uluslararası Havalimanı Amerika Birleşik Devletleri - Teksas'taki Dallas-Fort Worth metropleks alanına hizmet veren ana havalimanıdır. Dünyanın en işlek dördüncü havalimanı olup, 229 varış noktasına (56 uluslararası ve 173 yerel varış noktası) günde yaklaşık 900 uçuş gerçekleştirmektedir ve Denver Havalimanından (30 mil kare sonra) Amerika Birleşik Devletleri'ndeki en büyük ikinci havalimanıdır. Dallas Fort Worth Havalimanı, Dallas ve Fort Worth şehirleri arasında, büyüklüğüne göre (Manhattan adasından daha büyük) Dallas ve Tarrant ilçelerinde bulunmaktadır. Dolayısıyla havalimanında, Euless, Grapevine, Irving ve Coppell kentleri yer almaktadır. Dallas'a 20 mil (32 km) ve Fort Worth'e 24 mil (38 km) uzaklıktadır. Dallas Fort Worth Havalimanı dünya çapında dördüncü en işlek havalimanıdır. Aynı zamanda American Airlines'ın merkezidir (https://www.airport- dallas.com/). Toplamda havalimanının alanı 17.250 dönümdür. Havalimanı altı araç pisti ve merkezlerinden geçen bir kentsel çevre yolu bulunan beş ve iki yarım daire şeklindeki binalardan oluşan 250 kapılı bir yolcu terminali kompleksine sahiptir(Ashford vd. 2011:681).
69
Harita 6. Dallas Fort Worth Havalimanı Krokisi
Kaynak: Google Map’den alındı
Genel olarak, birçok havalimanı Aerotropolis model benimsenerek inşa edilmiştir. Özellikle küresel havayolu ittifakları için merkez kabul edilen havalimanlarında bu model baz alınmıştır. Kuzey Amerika’da bulunan söz konusu büyük merkezler ve ittifak yaptıkları işbirlikleri aşağıdaki Tablo 12. de gösterilmiştir (Ashford vd. 2011:681).
Tablo 12: Merkez Havalimanları ve Üye Olunan İşbirlikler Merkez Havalimanı Üye Olunan İşbirlikler
DFW OneWorld
Chicago O’Hare OneWorld
Washington Dulles Star Alliance
Atlanta-Hartsfield SkyTeam
Kaynak: Ashford, Mumayiz ve Wright, 2011.
Tablo 12. haricinde batı yakasında bulunan ana merkezler arasında, San Francisco ve Los Angeles bulunmaktadır. Kuzey Amerika’da ikincil merkez havalimanları arasında ise, Charlotte, Pittsburgh, Miami, Newark, Denver, Detroit, Toronto, Houston ve Salt Lake City bulunmaktadır(Ashford vd. 2011:681).
70
Kuzey Amerika Havalimanı şehir modelini benimseyen lider havalimanı, Dallas Fort/Worth Uluslararası Havalimanı'dır. Dallas Fort Worth Uluslararası Havalimanı, II. Dünya Savaşı'nın ardından Amerika Birleşik Devletleri'nde planlanan ve geliştirilen ilk yeni kuşak havalimanıdır. Daha sonra ise, Washington Dulles (1962), Atlanta-Hartsfield (1982) ve Denver (1995) inşa edilmiştir. (Ashford vd. 2011:681; https://www.ansiklodedi.com).
Dallas Fort/Worth Havalimanı’nın planlama ve tasarımı 1960'larda yenilikçi kavram ve yöntemlere uygun olarak tasarlanmış ve 1969’da ise inşa edilmiştir. Aerotropolis model kapsamında inşa edilen DFW Havalimanı’nın yolcularına sunduğu hizmetler aşağıdaki gibidir (https://www.airport-dallas.com/):
- Ücretsiz elektrik santralleri - ATM'ler
- Hücresel geniş bant - Travelex döviz değişimi - Masaj terapisti
- Ön ödemeli telefon kartları - Alışveriş Merkezleri - ABD posta kutusu
- Ücretsiz Wi-Fi internet bağlantısı - Ofis iş istasyonu
- Duş Kabinleri - Kuaför
- Berber Dükkanı - Evcil Hayvan Oteli - Çocuk Oyun Alanı - XpresSpa
71
- Yoga Stüdyosu
- Yiyecek, içecek ve perakende satış imkanları.
Aerotropolis modelin temel bileşenlerinden biri olan ulaşım faktörü için kent merkezi ve DFW Havalimanı arasında otobüs seferleri, metro, tren, taksi ve araba kiralama gibi seçenekleri ile ulaşım sağlanmaktadır(https://www.airport- dallas.com/). Aynı zamanda, kara tarafındaki işlevsel alanlar ve ticari noktalar, Sky Train aracılığıyla da terminal kompleksine bağlanabilmektedir(Ashford vd. 2011:681).
Harita 7. Dallas Fort Worth Havalimanı
Kaynak: Google Map’den alındı.
Dallas Fort Worth Havalimanı, tamamı dairesel bir şekilde tasarlanmış beş terminalden oluşmaktadır. Terminal A ve Terminal B diğerlerinin önünde, Terminal C ve D, A ve B ile benzer şekilde, Terminal E ise park yerine bakacak şekilde konumlanmıştır (Ashford vd. 2011:681; https://www.airport-dallas.com/):
Terminal A: Genelde American Airlines uçuşlarında kullanılmaktadır. A6'dan A39'a kadar olan kapıları barındırır.
Terminal B: Yalnızca American Eagle tarafından kullanılmaktadır. B1'den B49'a kadar olan kapıları barındırır.
Terminal C: Yalnızca American Airlines tarafından kullanılmaktadır. C2 ile C39 arasındaki kapıları barındırır.
72
D Terminali: Uluslararası Terminal. D5 ila D40 arasındaki kapıları barındırır. Terminal E: Air Canada, Alaska, Amerikan, Delta, Frontier, JetBlue, Spirit, United ve Westjet havayolları tarafından kullanılmaktadır. E2 ila E38 arasındaki kapıları barındırır.
Terminaller arası ulaşım birbirine ve otoparklara ücretsiz bir şekilde Skylink trenleri vasıtasıyla sağlanmaktadır(https://www.airport-dallas.com/).
2.2.2.5. Dubai World Central Uluslararası Havalimanı
Dubai, Arap Yarımadası’nda bulunan yedi emirlikten birisidir. Dubai Uluslararası Havalimanı şehrin merkezinin 37 km güneybatısında bulunan ve henüz inşa halinde olan Dubai World Central’ın bir parçasıdır (www.wikizero.biz).
Dubai World Center ise, merkezin yaklaşık 40 km (25 mil) güneyinde bulunan, Al-Maktoum Uluslararası Havalimanı’nın (DWC- Al Maktoum Uluslararası Havalimanı Kodu) çevresine inşa edilen 82 milyar dolar yatırım bütçeli havalimanı merkezli bir şehirdir. Tam anlamıyla Aerotropolis modele örnek teşkil eden havalimanı, lojistik merkezli bir havalimanı şehridir. Bünyesinde çalıştıracağı birçok çalışanı için megamall, ofis kuleleri, oteller, golf sahası, konutlar ve alışveriş merkezleri inşa edilmektedir (Kasarda, 2008:4).
Harita 8. Al-Maktoum Uluslararası Havalimanı
73
Havalimanı konum olarak, Orta Asya, Avrupa ve Asya’nın tam ortasında yer almaktadır. Böylelikle doğu-batı arasındaki trafik akışının seyrini değiştirmektedir. Aynı zamanda önemli bir rekabet unsuru oluşturmaktadır (Murel ve O’Connell, 2011:1-11). Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Katar’ın potansiyel turizm hacminin büyümesiyle birlikte bölgeye çok sayıda turist akışı sağlanmaktadır. Bu durum ise, havalimanları açısından büyümelere ve yeni stratejiler üretmesine yol açmaktadır. Bölgenin ekonomik kalkınmasında havacılığın büyük bir rol oynayacağı görülmektedir (Ashford vd. 2011:693). Özellikle Abu Dabi, Dubai ve Doha havalimanları gelecek tahminlerden yola çıkarak devasa boyutlarda genişleme projeleri başlatmışlardır. Söz konusu 3 havalimanının, 2020 yılına kadar toplamda 340 milyon yolcu kapasitesine sahip olacağı tahmin edilmektedir (Murel ve O’Connell, 2011:1-11).
Dubai’nin turizmin etkisiyle hızlı bir şekilde büyümesi Aerotropolis model kavramının bölgede yerleşmesine neden olmuştur. İş, turizm ve eğlence hedefleri ile bu model kapsamında havalimanı faaliyete başlamaktadır. Aerotropolis model kapsamında, havalimanının sahip olduğu özellikler ve avantajlar aşağıda sıralanmıştır(Ashford vd. 2011:693; Kasarda, 1991);
Doğu batı arasındaki ulaşım koridoru görevini üstelenecek bir konumda olması,
Politik ve ekonomik anlamda devam eden istikrarlı faaliyetler, Geniş ve kapsamlı bir ticaret ağına sahip olması,
Dünya standartlarında turizm tesislerine, iş yerlerine ve ofislerine sahip olması,
Yüksek yaşam koşulları ve kalitesine sahip olması, Ulaştırma alt yapısının çok gelişmiş olması,
Modern telekomünikasyon ve hizmetler sunması,
Gelişmiş finans ve servis merkezlerini bünyesinde bulundurması gibi özellikleri ile Dubai Uluslararası Havalimanı Aerotropolis model kapsamında değerlendirilebilmektedir.
74
Dubai Uluslararası Havalimanı teknoloji anlamında üst düzey yeniliklere ve gelişmelere sahiptir. Özellikle bekleme sürelerini düşüren sistemiyle bagaj hacminde %4’lük büyüme yaşamıştır. 5.7 milyon bagaj hacmi ile 175 km’lik geliştirilmiş bagaj sistemine sahip olan Dubai Uluslararası Havalimanı, bagaj alımlarındaki bekleme sürelerini azaltırken, akıllı kapı teknolojisi ile de transit yolculara zaman kazandırmaktadır(https://www.airlinehaber.com/).
Dubai Havalimanı’na gelen taleplerin artması havalimanının büyüme hızının artmasına neden olmuştur. Öyle ki yılın son çeyreğinin ilk ayında, 7 milyondan fazla yolcu taşıyarak Ekim ayında %2.1’lik bir büyüme yaşamıştır. Bu büyüme yıl süresince yaşanan yolcu trafiğinin 74,5 milyon olmasını sağlamıştır. Böylece, Dubai’deki günlük uçuş sayısı 1.122’leri bulurken, yıl içerisinde toplamda 340.198 sefer gerçekleştirilmiştir. Bir yıldaki toplam kargo tonajı ise 2.169.991’dir(https://www.airlinehaber.com/).
Dubai Uluslararası Havalimanı en son teknolojilere hakim, terminalleri arasında raylı sistemleri bulunan bir havalimanıdır. Uluslararası yolcu taşımacılığında, birinci sırada yer almaktadır. Turizmin de büyük oranda etkisiyle birlikte Dubai, gelişimini ve büyümesini devam ettirebilmek için yeni bir havalimanının yapılmasını öngörmüştür. Bu doğrultuda, Dubai World Center’ın merkezinde inşasına başlatılan tam bir Aerotropolis örneği olan Al-Maktoum Havalimanı’nın yapımına karar verilmiştir (https://www.airlinehaber.com/; https://www.havayolu101.com/).
2020 yılında açılışının yapılması planlanan Al-Maktoum Havalimanı’na yılda otuz milyondan fazla yolcunun taşınması beklenmektedir. Teknolojinin ön saflarda yer aldığı havalimanında otoparklarda aracın otomatik olarak alınıp, teslim edildiği sistemler bulunmaktadır. Aynı zamanda sıfır atık projesiyle yapımına başlatılan havalimanına ulaşım seçenekleri arasında, metro, hızlı tren ve lokal tren bulunmaktadır (https://www.airlinehaber.com/; https://www.havayolu101.com/).
İlk yolcu terminalinin 2009’da açılacağı planlanan Al-Maktoum Havalimanı ülkenin yaşadığı kriz nedeniyle ertelenmiştir. Kargo operasyonları ise 27 Haziran 2010 yılında yapılan bir deneme uçuşu ile hizmete girmiştir. Havalimanı tamamen tamamlandığında, dünyadaki en büyük yolcu ve kargo hub’ı olması öngörülmektedir.
75
Öyle ki, Dubai Airports Başkanı Şeyh Ahmed bin Saeed, havalimanının açılışında, ‘’Yeni havalimanının, Dubai’nin ticaret, ulaşım, lojistik ve turizm konularında bir merkez olma özelliği açısından geleceğe yönelik çok hayatî bir rol oynayacaktır’’ ifadelerine yer vermiştir. Al-Maktoum Havalimanı’nın özelliklerine ve kapasitesine bakıldığında bu sözlerin doğrulandığı rahatlıkla görülebilmektedir. Havalimanı’nın başlıca özellikleri aşağıdaki gibidir (https://www.havayolu101.com/):
Dubai Havalimanı ile kıyaslandığında 10 katı büyüklüğe sahiptir. Uçuşlar ve operasyonlar, 24 saat boyunca yapılabilecek ve dört adet uçak aynı zamanda iniş gerçekleştirebilecektir.
Birbirine paralel, 5 adet 4.9 km uzunluğunda pistler bulunacaktır. Yıllık kargo kapasitesinin 12 milyon ton olacağı öngörülmektedir. 16 adet ayrı kargo terminali bulunacaktır.
Restoranlar, oteller, alışveriş merkezleri, duty-free mağazalar, farklı birçok uçak modeline hizmet verebilen teknik bakım tesisleri, 100.000 araç kapasiteli otopark ve Dubai Uluslararası Havalimanı ile hızlı tren bağlantısı bulunmaktadır.
Ekolojik dengeye zarar vermeyecek şekilde özenle tasarlanan Al-Maktoum Havalimanı’nda 200 adet geniş gövdeli uçak bulundurulacaktır. Doğa ve çevre konusunda oldukça hassas davranılan havalimanında, kullanılan enerjinin %30’luk bölümü güneş panellerinden elde edilmektedir. Kullanılan sulardaki sarfiyat ise %70 oranında azaltılacaktır. Havalimanındaki çöplerin yine havalimanı içerisinde değerlendirilip, çıkan çöplerin tamamının işlendikten sonra, enerji elde edilip kullanılması planlanmaktadır. Havalimanındaki enerjinin verimli kullanılması ve karbon salınımının nötrlenmesinden dolayı, dünyanın ilk ‘’karbon nötr’’ havalimanı olması konusunda öncülük edecektir (https://www.havayolu101.com/; https://rayhaber.com/ ).
Al-Maktoum Havalimanı tasarım olarak da farklılıklar göstermektedir. Alanın her iki tarafında birer tane terminal (T1-T2) bulunan havalimanında yolcular burada işlemlerini gerçekleştireceklerdir. İşlemleri biten yolcular, bulundukları katın bir altına inerek, tam otomatik raylı sistem ile alanın ortasında yer alan uydu
76
terminallerine geçiş yapacaklardır. Bu terminallerde, duty-free mağazalar, restoranlar ve diğer yiyecek-içecek alanları ve özel yolcu salonları gibi hizmet veren yerler bulundurulacaktır. Uydu terminallerinin inşasının kolay olmasının yanı sıra düşük maliyetli ve esnek bir yapıda olacağı belirtilmektedir. İşletme maliyetlerinin de aynı oranda düşük olacağı öngörülmektedir (https://www.havayolu101.com/; https://rayhaber.com/ ).
Resim 3. Al-Maktoum Havalimanı Terminalleri ve Uyduları
Kaynak: https://www.havayolu101.com
Dünyanın en büyük havalimanı olacak olan Al Maktoum Havalimanı Dubai hava taşımacılığını zirvede tutması öngörülmektedir. Dubai’nin Jebel Ali mevkiisinde konumlandırılan havalimanı büyük bir kentsel tasarımın uygulaması olarak görülmektedir. Aerotropolis modele uygun bir şekilde planlaması yapılan havalimanı dünyadaki en büyük havalimanlarından biri olacaktır. Bu nedenle uzun vadeli bir kalkınma planına sahip olmasıyla dikkatleri çekmektedir (https://www.havayolu101.com/; https://www.airlinehaber.com/).
Aerotropolis model kapsamında inşa edilen ve 6 bölümden oluşan havalimanının planlaması aşağıdaki gibidir (Ashford vd. 2011:696) :
a- Havacılık Şehri: Dünyanın önde gelen havacılık şirketlerinin ofislerinin bulunduğu, birçok havacılık endüstrisi ve işletmelerinin yer aldığı bir havacılık şehri oluşturmak amaçlanmıştır. Aynı zamanda uçak bakımının yapıldığı alanlar, uçak ihalesi ve satışının yapıldığı ofisler, yedek parça bankaları, uçuş simülasyonu ve catering ve ilgili tesisler ile eğitim ve mesleki gelişim için uygun pozisyona sahip, havacılık teknolojisi merkezi ile ilgilenen işletmeleri de içermektedir.
77
b- Lojistik Şehri: Hava, deniz ve kara taşımacılığı modlarının bir arada yapılmasına olanak sağlayan bir lojistik şehrinin kurulması amaçlanmıştır. Hava taşımacılığı (Jebel Ali Havalimanı) aracılığıyla, deniz taşımacılığı (JAFZA-Jebel Ali Freezone) aracılığıyla, karayolu (BAE'nin ana karayolu ağı) aracılığıyla ve demiryolu (Etihad Demiryolları) aracılığıyla ile entegre multimodal lojistik platformu kurulmaktadır. Aynı zamanda Express Line ile ekspres bir tren hattı ve Dubai metro ile bir yolcu treni hattı kurularak havalimanına kolayca ulaşım sağlanabilmektedir. Bunun yanı sıra DWC Internal Metro hattı ile havalimanı içerisinde de ulaşım sistemleri mevcuttur. Havalimanından ayrılan yolcular, 400 metreden az bir mesafede raylı sistem istasyonuna ulaşım sağlayabilecektir. Ulaşım hatlarının bazı noktaları check-in işlemlerinin yapılmasına imkan vererek yolculara kolaylık sağlamaktadır. Örneğin; ekspres tren istasyonlarında yolcular rahat bir şekilde tren istasyonlarından check-in işlemlerini gerçekleştirebilmektedirler. Lojistik şehrinde, üretim, montaj, yüksek teknoloji ve hafif sanayi de dahil olmak üzere lojistik ve katma değerli hizmetler, tek bir gümrüklü ve serbest bölge (FTZ- Free Trade Zone) ortamında birleştirilmektedir.
Lojistik şehri, ofis parkında 400.000 m2’den fazla ticari ofis alanı ve iki iş
otelinin bulunması planlanmaktadır. Bölgede 40.000 kadar işçinin çalıştırılması düşünülmektedir. Havalimanında aynı zamanda deniz ve kargo arasında bir bağlantı sistemi kurularak hızlı ve verimli bir şekilde yük ve kargo taşımacılığının yapılması sağlanacaktır. Bu sistem için, Jebel Ali Limanı ve Jebel Ali Serbest Bölgesi entegre bir hale getirilecektir. Şu an ise havalimanında 30’dan fazla hava kargo şirketi operasyonlarını gerçekleştirmektedir.
c- Ticaret Şehri: Dubai World Central’ın finansal ve işletme açısından şehrin ticaret merkezi olması amaçlanmaktadır. Yaklaşık olarak 130.000 kişiyi istihdam edecek önde gelen şirketlerin, finans ve iş ofislerini bünyesinde barındırması beklenmektedir. Söz konusu şirketler, zamandan tasarruf etmek, üstün hizmet kalitesi sunmak ve işlerini hızlı bir şekilde yürütebilmek için birinci sınıf uluslararası erişime sahip olacaklardır. Ticaret merkezi bünyesinde farklı standartlarda yaklaşık 25 tane otelin yapılması planlanmaktadır.
d- Yerleşim Yeri: Mavi yakalı çalışanlardan yöneticilere kadar her türlü kesimden bireylerin konaklayabileceği şekilde bir yaşam alanı yaratmayı
78
amaçlamaktadırlar. 24 kata kadar ulaşan bloklar, villalar ve lüks dairelerden oluşan kompleks bir yerleşim planı oluşturulmaktadır. Aynı zamanda oteller, geniş bir alışveriş kompleksi, tema parklar, eğlence tesisleri ve diğer ticari tesisleri içeren spor salonları, sinema salonları vb. eğlence aktivitelerini barındıran bir yerleşim yeri planlanmaktadır.