ilk tecrübelerini kazandığı, tutum ve inançlarının geliştiği, alışkanlıklarının, becerilerinin ve davranışlarının temellerinin atıldığı, ilk sosyal ilişkilerin kurulduğu ve çocuğu yaşam boyu etkileyen toplumsal bir yapı olması bakımından önem taşımaktadır (Ünüvar ve Senemoğlu, 2010; Bartan ve Tezel Şahin, 2012). Ayrıca aile kurumu çocukları belli bir grubun işlevsel üyesi haline getirme ve grubun diğer üyelerinin inançlarını, değerlerini ve davranışlarını çocuklara kazandırma ve çocukların toplumsallaşmalarını sağlama gibi bir görev taşıması bakımından da önemlidir (Gander ve Gardiner, 2001, s. 297). Bu bakımdan
bireylerin yaşamında önemli bir konumu olan, yaşamlarına birçok yönden etki eden ve hayata bakış açılarını etkileyen aileyi; çocuğun kendisini tanıdığı, hayata dair farkındalık kazandığı ve kişilik gelişiminin başladığı toplumsal bir birim olarak tanımlamak mümkündür (Güler, 2012a, s. 284; Yılmaz, 2004).
Aile çocuğun beslenme, korunma gibi fiziksel gereksinimlerini, sevgi, güven gibi duygusal gereksinimlerini karşılamakta ve çocuk hayata dair ilk eğitimini ailede almaktadır. Bu yüzden aile, çocuğun hayatını etkileyen temel bir yapı taşı görevi görmektedir. Bundan dolayı da ailenin çocuklarının eğitimine katılmasının desteklenmesi ve ailelerin bu konuda bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda ailelerin çocuklarının eğitimine katılımını, ailelerin desteklenmesi, eğitilmesi ve çocuklarının eğitimine katılmalarının sağlanması, çocuklarının deneyimlerinin artması ve öğretmen aile iletişim ve işbirliğinin sağlanmasına yönelik sistematik bir yaklaşım olarak ifade edilebilir. Ayrıca aile katılımı, anne babaların çok yönlü bir şekilde doğumdan yetişkinliğe kadar çocuklarının gelişimlerinin her aşamasında aktif rol almaları şeklinde ifade edilmektedir Başka bir açıdan ise aile katılımı, bilgi paylaşma ve ilişki kurma sürecidir. Aile katılımı çalışmaları; öğretmenleri evde, anne babaları ise sınıf ortamında yapılanlar hakkında bilgilendirerek okul ve ev arasında eğitimin sürekliliğini sağlaması açısından önem taşımaktadır (Cömert ve Erdem, 2011, s. 3-12; Güler, 2012b, s. 284; Fantuzzo, McWayne, Perry ve Childs, 2004, s. 468; Kağıtçıbaşı, 1999, s. 25).
2.1.5.1.1. Aile katılım çalışmalarının amaçları. Aile katılım çalışmalarının birçok amacı bulunmaktadır. Bu kapsamda aile katılım çalışmamalarının başlıca amaçlarını; çocukların gelişim alanlarının bütün yönden desteklenmesi, aileleri bilinçlendirmek, okul- öğretmen ve aile iletişim ve işbirliğinin sağlanmasına olanak tanımak, çocuklarda istendik davranışların kazanımını kolaylaştırmak ve eğitimde sürekliliği sağlamak olarak belirtmek mümkündür. Bu doğrultuda aşağıda yer alan başlıca amaçlar aile katılım çalışmaları ile hedeflenmektedir.
Öğrencilerin okul ortamında öğrendiklerine ev ortamında destek olmak ve öğrenilen bilgilerin kalıcılığı sağlamanın yanı sıra öğrenmenin kesilmemesi ve sürekliliği sağlamaktır.
Bilişsel, duyuşsal, psikomotor, özbakım, sosyal beceriler gibi gelişim alanlarının tümünü geliştirmek ve desteklemektir. Ayrıca çocuğun sosyalleşmesine ve grup içerisinde uyumlu bir birey olmasına uygun bir model oluşturmak ve bireyi toplumun bir parçası haline gelmesine olanak sağlamaktır.
Bireylerin olumlu davranış değişikliği kazanmalarına olanak tanımak ve bu değişikliğin kalıcı olmasına katkıda bulunmaktır.
Ailenin kendi çocuğunun hayatındaki öneminin farkına varmasını sağlamak ve bu duyguyu pekiştirmektir. Ayrıca aileleri çocuklarının hayatında ne kadar önemli olduğu gerçeğini hatırlatmaktır.
Eğitim öğretim sürecinde veya toplumsal yapıda ortaya çıkabilecek problemlere karşı önlem almak ve mevcut problemlere çözüm getirmektir.
Ayrıca aileyi okulda yapılanlar hakkında ve evde yapılabilecekler hakkında farkındalık kazandırmak ve bu konuda bilgilendirmektir (Eryorulmaz, 1993, s. 91, akt. Cömert ve Erdem, 2011, s. 11).
2.1.5.1.2. Aile katılım çalışmalarının yararları. Aile katılımının çocuklar, anne babalar, eğitimciler ve okul açısından yararları bulunmaktadır. Eğitimin sürekliliğini sağlaması ve bu yönde çocuğun gelişimine olanak sağlamasına ek olarak çocuklar ile aile arasındaki iletişimi de artırmaktadır. Bunun yanı sıra aile katılım çalışmalarının çok boyutlu olarak paydaşlarına olumlu yönde birçok kazanımı bulunmaktadır. Bu doğrultuda bu kazanımlardan bir kaçını aşağıdaki gibi belirmek mümkündür.
2.1.5.1.2.1. Çocuklar yönelik kazanımlar: Eğitime aile katılımıyla çocuğun
okuldaki etkinliklere katılımı artar, ev ve okul arasındaki eğitim farklılıkları azalır ve eğitimde süreklilik sağlanmış olur. Ayrıca çocuklar, aile denetiminin daha çok farkına varırlar ve ailelerine olan saygıları artar. Araştırmalarda bu durumu destekler niteliktedir. Çünkü ailesi eğitime katılan çocukların başarılarının arttığı araştırmalarla desteklenmektedir. Başka bir açıdan ise aile katılım çalışmaları çocukların kendilerini okulun bir parçası olarak hissetmeleri konusunda yardımcı olur ve çocukların okula daha düzenli devam etme düzeyleri artabilir (OBADER, 2013, s. 72).
2.1.5.1.2.2. Ailelere yönelik kazanımlar: Aile katılım çalışmaları sayesinde aileler,
çocukları hakkında daha ayrıntılı bilgiye sahip olurlar, çocuklarını sosyal ortam içinde daha yakından tanıma fırsatına erişirler ve ailelerin kendi beceri ve yetenekleri konusundaki güvenleri artar. Ayrıca öğretmenlerin çocuklarla etkileşimlerini görme imkânına sahip olan aileler, hangi yaşlarda hangi davranışların daha uygun olduğu konusunda bilgi sahibi olurlar. Başka ailelerle tanışma ve onlarla ortak problem ve deneyimlere sahip olduklarını öğrenme imkânına kavuşurlar (OBADER, 2013, s. 72).
2.1.5.1.2.3. Eğitimcilere yönelik kazanımlar: Aile katılım etkinliklerinin öğretmen
önceki deneyimleri ve öğrenmeleri hakkında daha fazla bilgiye sahip olurlar ve çocukların ile ailelerin ilgi ve gereksinimlerini daha iyi anlayarak gerekli durumlarda eğitim programlarında değişiklik yapma fırsatını elde ederler (OBADER, 2013, s. 72).
Okul ile aile arasındaki işbirliği ve iletişimin sağlıklı bir şekilde sağlanması gerekmektedir. Çünkü okul aile ilişkilerinin canlı tutulması ve olumlu yönde geliştirilmesinin her iki tarafa fayda sağlayacağı gibi çocukların gelişimine de katkı sağlayacağı unutulmamalıdır. Bu bağlamda anne baba ve öğretmenler ancak dayanışma yoluyla bazı problemlerin üstesinden gelebilirler. Dolayısıyla bireylerin gelişiminin bütün yönlerinin desteklenmesi adına aileler ve öğretmen işbirliği içinde çalışması gerekmektedir (Cömert ve Erdem, 2011, s. 9).
Aşağıda yer alan şekilde aile katılım çalışmalarının süreçleri ve çocukların gelişimsel süreçlerine olan etkileri yer almaktadır:
Şekil 2. 10. Aile Katılımı Süreçleri ve Gelişimsel Yararları (HFRP, 2006; akt. Avcı, 2013, s. 381).