Drama Çeşitleri

Dramanın birçok çeşit ve tanımı mevcuttur. Bunlar içinde yaratıcı drama, eğitici drama, psikodrama ve sosyodrama çeşitleri en fazla kullanılan drama çeşitleridir (Karadağ ve Çalışkan, 2008, s.50).

2.2.6.1. Yaratıcı Drama

Katılımcıların yaşam tecrübelerinden başlayarak, bir amacın, fikrin, doğaçlama, rol oynama (rol alma), pandomim vb. tekniklerden faydalanarak dramatize edilmesidir. Bu drama süreçleri tecrübeli bir lider eşliğinde uygulanırken kendiliğinden (spontaniteye), şimdi ve burada ilkesine, -mış gibi yapmaya dayalı olan yaratıcı drama, oyunun genel özelliklerinden doğrudan faydalanır (Adıgüzel, 2014, s.43). Doğal olan, yazılı bir metni olmayan, sahnelenmesi gerekmeyen, olay odaklı olan yaratıcı drama,

lider tarafından yönlendirilen grup üyeleri, deneyimleri ve hayal ettikleri durumları yaratıcı drama şekli içinde uygularlar. Katılımcıların keşfetmesi, gelişmesi, düşüncelerini ve duygularını dramatik oyunlar yoluyla ifade etmesi için lider rehber olur. Doğal ya da doğaçlama biçiminde olması, sunuşsal olmaması, yaratıcı dramanın izleyicilere sergilenmesinin gerekli olmadığı sonucuna varılmaktadır. Yaratıcı dramaya katılan bireylere katılımcı, yöneten bireylere de öğretmen yerine lider olarak adlandırılmaktadır (Karadağ ve Çalışkan, 2008, s.51).

Yaratıcı drama da öğrencilerin yaparak yaşayarak öğrenmesi, öğrenme sürecinde aktif olması ve eğlenerek öğrenmesi öğrenilenlerin kalıcılığını arttırdığı gibi öğrencilerin çevreleriyle etkileşim içerisinde olmasını sağlamaktadır. Yaratıcı dramanın özellikleri ile eğitim faaliyetlerinin öğrenci merkezli sürdürülmesi sağlanmaktadır. Yaratıcı drama ile birlikte sosyalleşmenin gelişmesi sağlanmaktadır. Toplum önünde eleştirilmekten çekinmeyerek doğaçlama, rol oynama, canlandırma gibi yöntemleri uygulayan bir öğrencinin sosyalleşmedeki gelişimi artacaktır. Yaratıcı drama etkinliklerinin uygulanmasında katılımcılar hedeflenenlerin gerçekleştirilmesi, ihtiyaçların giderilmesi için katılımcılar kendi aralarında çeşitli eylemlerde bulunacaklardır ve bu eylemler sayesinde sosyal etkileşim sağlanacaktır (Aladağ, 2009, s.473). Çocuğun aktif olarak katıldığı ve yaparak yaşayarak öğrendikleri etkili, verimli ve kalıcı bir öğrenmenin gerçekleşmesi için gereklidir. Böylelikle çocuğun doğrudan katılımı söz konusudur ve bilgiye kendisinin ulaşması için gözlem yapar, dener ve kendilerini rahatlıkla ifade ederek bilgiye ulaşırlar. Yaratıcı dramanın konu merkezli, ezberci ve yapılandırılmış eğitim yaklaşımına karşı iyi bir alternatif olduğunun göstergesi öğrenilen bilgilerin kalıcı olduğunun bilimsel olarak kabul görmesinden kaynaklanmaktadır (Ömeroğlu, Ersoy, Tezel Şahin, Kandır ve Turla, 2003, s.22).

Çocukların hayal güçleri, yaratıcılıkları, duyarlılıkları ve kapasiteleri yaratıcı drama etkinlikleri sayesinde geliştiği görülmektedir. Çocuk yaratıcı drama etkinlikleri ile kendisini tanır ve yeni yetenekler kazanır, duyguların ayırt edilmesi, iyi bir şekilde ifade edilmesi etkinliklerin çocuğa kazandırdıklarıdır. Oyunlar ile sözel ifadelerin yerli yerinde kullanılması ve kelime haznesinin gelişmesi sağlanır. Drama etkinlikleri ile çekingenliğini yener, çevresindekiler ile işbirliği yapması gerektiğini öğrenir. Çevresindekiler ile etkileşim içinde bulunmayı, kendini ifade etmesi gerektiğini ve çevresindekilere karşı anlayışlı olmayı öğrenir. Ahlaksal değerlerin öğrenilmesi, tanım

yapabilme, tartışma ve değerlendirme yapabilmeyi, özgür olmayı ve çevrelerine karşı anlayışlı olmayı drama etkinlikleri sayesinde çocuklar kazanabilmektedir (Dirim, 1998, s.36-37).

Katılımcıların deneyimlerine dayanan ve katılımcıları ön plana alan yaratıcı drama bir grup etkinliğidir. Dramatize etmeyi ön plana çıkarır. Yaratıcı dramada bu odaklanma ise -mış gibi yapmaya, senaryoya, spontaniteye (kendiliğindenliğe), daha çok doğaçlamaya ve rol almaya dayalıdır. Sonuç değil, süreç merkezli bir çalışmadır. Yaratıcı drama etkinliklerinin uygulanmasında önemli olan dramayı uygulayabilecek, yöntem olarak kullanabilecek bir eğitmenin, liderin olmasıdır. Bir yöntem(araç) ve bir ders (amaç) gibi yaratıcı dramanın değişik kullanım biçimi ve boyutları vardır. Yaratıcı drama rastgele yürütülmez belli bir düzen ve birbirine bağlı aşamalara göre yürütülür (Adıgüzel, 2014, s.53-64).

2.2.6.2. Eğitici Drama

Eğitici drama; olabildiğince esnek olmanın yanı sıra, esas kuralları dışarıdan ve daha önceden tespit edilmiş, bir grup içinde yaşanan, yetişkin bir lider (örneğin bir öğretmen) tarafından rehber olunan veya başlatılan ve çocukların bir grup oyunu gibi algıladıkları etkinlikler bütünüdür (Önder, 2012, s.6-7).

Eğitsel dramanın faydaları şunlardır; sorumluluk duygusunun gelişmesini sağlar, pasif bir dinleyici olmaktan kurtularak, aktif bir katılımcı olur hareket gereksinimlerini karşılar, durumları oyunlaştırarak ve canlandırarak yaşanır hale getirir, ezberlemeden, somut ve zengin deneyimler oluşturarak yaparak yaşayarak öğrenir, paylaşmanın, birbirine yardım ederek çalışmanın tekniklerini ve alışkanlıklarını kazanır, kendi üzüntülerini, sevinçlerini, acılarını, korkularını anlamayı, özdenetim yapmayı öğrenir, kendi problemlerini dile getirir, sosyalleşir, canlandırdığı karakterin kimliğine girerek kendini ve diğerlerini değişik açılardan görür, farklı fikirlerin farkına varır, değişik bakış açılarını görür, hayatı birçok yönüyle algılamayı öğrenir, başkalarının farklı özelliklerine karşı anlayışlı olur, kendine olan güveni artar ve gelişir (Nas, 2006, s.172).

2.2.6.3. Psikodrama Drama

Aslında bir tedavi yöntemi olan psikodrama kişilerin problemlerini anlatmayıp canlandırdığı, temelinde “rol oynamak” olan bir yöntemdir. Mesela; etkilendiği bir rüyasını anlatan bir grup üyesi rüyasının içeriğini biraz anlattıktan sonra bir yöntem gibi sahneyi hazırlayarak, katılımcıları seçerek ve canlandırmayı başlatır. Canlandırmanın sonunda, liderin yardımıyla kişinin içgörü kazanması sağlanır (Adıgüzel, 2014, s.322).

Yetişkinlere yönelik bir psikolojik tedavi yöntemi olarak bilindiği halde çocuklara ve gençlere de psikodrama uygulanmaktadır. Gruptaki kişilerin içgörü kazanmaları yoluyla psikolojik gelişmelerini sağlamak ve tedavi edilmeleri psikodramanın amacıdır. Bir terapi tekniği olarak uzman kişilerce ve bu konuda öğrenim görmüş klinik psikologlar tarafından psikodrama uygulanır (Önder, 2012, s.4).

2.2.6.4. Sosyodrama Drama

Sosyal problemlerle ilgili gerçekleştirilen canlandırma faaliyetlerinin yapıldığı sosyodrama psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinde kullanılan teknikler arasında sayılır. Sosyodramaya sosyal problemlerin yanı sıra grubun hepsini ilgilendiren problemler de konu olabilir (Karadağ ve Çalışkan, 2008, s.53).

Jacob Moreno tarafından geliştirilen bir alan olan ve “eyleme dayalı” bir tiyatro çalışması olarak bilinen sosyodrama gruplarda ve gruplar arası ilişkilerde değişime yol açmayı hedeflemektedir. Bir başka deyişle dramatik edimde grubu ilgilendiren ortak sorunlar açığa çıkarılmalı, beraber sorunlara çözüm yolları aranmalı ve grup ilişkileri açıkça ortaya konmalı, birey sahnede tek başına değil grup üyeleriyle birlikte bulunmalıdır (Adıgüzel, 2014, s.333).