Araştırma Sürecinde Uygulanan İşlemler

Bu bölümde, Sosyal Bilgiler öğretiminde drama yönteminin uygulanması sürecine ilişkin bilgiler sunulmaktadır. Yapılacak araştırmanın uygulama öncesinde, uygulama sürecinde ve uygulama sonrasında yapılan aşamaları anlatılmıştır. Bu süreçlerin anlatılmasının temel nedeni, araştırma sürecinin ve yapılan hazırlıkların daha net bir biçimde ortaya konmasıdır. Bu başlıklar altında uygulama aşamalarında yapılanlar ve karşılaşılan olumlu ve olumsuz durumlar ortaya konulmaya çalışılmıştır.

3.4.1. Uygulama Öncesi Yürütülen Çalışmalar

Araştırma süreci başlamadan önce uygulamanın yapılacağı okul, öğretmen ve sınıfların belirlenmesi, yöntemin uygulanacağı ünitenin seçimine, uygulamada sırasında

kullanılacak etkinliklerin belirlenmesine, bunlara ilişkin materyallerin hazırlanmasına ve öntest ve ön tutum ölçeklerinin uygulanması üzerinde durulmuştur.

Araştırmanın uygulamalı bir araştırma olmasından dolayı zor bir süreci kapsamaktadır bu nedenle uygulama noktasında sıkıntı yaşanmaması amacıyla okul ve öğretmen arayışı sürecine gidilmiştir. Bunun için okulun yönetim yapısı ve öğretmenin istekli ve süreci iyi yönetecek olması dikkate alınmıştır. Ayrıca öğretmenin 5. sınıf düzeyinde iki şubede ders veriyor olmasına dikkat edilmiştir. Bu uygulamaların rahat yapılacağı düşünülen okul ve öğretmen tercih edilerek izin işlemlerinin yürütülmesi için Elazığ İl Millî Eğitim Müdürlüğü ile gerekli resmî yazışmalar başlatılmıştır (Ek 1).

Okulun belirlenmesinde sonra deney ve kontrol grubu olarak belirlenecek sınıfların seçimi aşamasında, öğretmenin 5. sınıf düzeyinde ders verdiği iki şube belirlenmiştir. Uygulamaların hangi sınıflarda yapılacağının belirlenmesinin ardından, okul yönetimiyle de görüşülerek söz konusu sınıflardaki öğrencilere ait bilgiler alınmış ve gruplar denkleştirilmiştir. Araştırma süreci başlamadan önce üzerinde durulan önemli noktalardan biride üniteyi seçmek olmuştur. Araştırmanın uygulanacağı ünitenin seçiminde, uzman görüşleri, dersin öğretmeninin görüşleri ve ünitenin drama yöntemine kapsamında yapılacak etkinliklere uygun olması etkili olmuştur. Bütün bunlar göz önüne alındığında “Bölgemizi Tanıyalım” ünitesinde çalışmak uygun görülmüştür. Bölgemizi tanıyalım beş haftalık bir süreyi kapsayan bir ünitedir. Bu zaman diliminin uygulama açısından yeterli olduğu kanaatine varılmıştır. Ünite belirlendikten sonra bu üniteye ilişkin uygun başarı testi ve Sosyal Bilgiler dersine yönelik tutum ölçeği seçilmiştir. Drama yönteminin uygulanma sürecine ilişkin görüşme formu hazırlanmıştır.

Uygulamalar başlamadan önce, dersin öğretmeni ile uygulamanın nasıl yapılacağına ilişkin karşılıklı görüş paylaşımında bulunulmuştur. Öğretmene Sosyal Bilgiler öğretiminde drama yönteminin kullanılması ve sürecin nasıl yürütüleceği konusunda ayrıntılı bilgi verilmiştir. Bu sürecin ardından uygulamanın yapılacağı deney grubunda yer alan öğrencilerin sınıflarına gidilerek çalışmanın yürütüleceği öğrencilerle tanışılmış, drama yöntemi hakkında bilgi verilmiş, uygulamalar öncesinde, süresince ve sonrasında neler yapılacağı ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır. Öğrencilerin bu konudaki soruları cevaplanmıştır.

Yapılan çalışmaya 5.sınıfta öğrenim gören, 71 öğrenci katılmıştır. Araştırmaya katılan öğrencilerin 38’i deney grubunda, 31’i kontrol grubunda yer almaktadır. Araştırmanın nicel boyutuna kaynaklık edecek deneysel çalışmanın öntestlerinin uygulanmasına geçilmiştir. Uygulamanın yapılacağı ünitenin başlamasından bir hafta önce deney ve kontrol gruplarında eşzamanlı olarak ön-test olarak Sosyal Bilgiler dersi başarı testi, ön tutum olarak da Sosyal Bilgiler dersi tutum ölçeği ilk uygulamaları gerçekleştirilmiştir. Öğrencilere soruları cevaplandırmaları ve tutum ölçeğini doldurmaları için yeterli süre verilmiştir. Böylece öğrencilerin yönteme ilişkin fikir sahibi olmaları sağlanmıştır.

3.4.2. Uygulama Sürecinde Yürütülen Çalışmalar

2013-2014 eğitim öğretim yılında Mezre Ortaokulu 5/A-5/B sınıfında uygunlaşmıştır. “Bölgemizi Tanıyalım” ünitesinde gerçekleştirilen Sosyal Bilgiler öğretiminde drama yönteminin kullanımına ilişkin uygulamalar, deney grubunda 02/12/2013 tarihinde başlayıp, 17/02/2014 tarihinde sona ermiştir. Mevcut öğretim programın öngördüğü yöntem ve tekniklerin uygulandığı kontrol grubunda derslerin işlenişine karışılmamıştır. Öğretmen ders kitabı ve çalışma kitabı kapsamında derslerini yürütmüştür.

Deney grubunda ise drama yönteminin uygulamaları öncesinde dersin sorumlu öğretmeni, konularını işlemiştir ve bundan sonra konuya ilişkin görevler yerine getirilmiştir. Ders işleme sürecinde öğretmene hiçbir şekilde müdahale edilmemiştir. Uygulamalarının sorunsuz bir biçimde gerçekleştirilebilmesi için gerekli ön hazırlığın yapılmasının ardından, uygulamalara geçilmiştir.

Daha sonra deney grubuna ilişkin önceden belirlenmiş etkinlikler anlatılmış ve öğrencilerin belirtilen sayıda olmak şartıyla 9-10 kişilik gruplar oluşturmuşlardır, her gruptan bir lider seçilmiştir ve öğrencilerin istedikleri görevleri seçmeleri istenmiştir. Öğrenciler seçtikleri görevleri yerine getirirken hakkında çok fazla bilgi sahibi olmadıkları etkinlikler araştırmacı tarafından açıklanmıştır. Konuya ilişkin olarak öğrenciler yapmak istedikleri drama etkinliklerine göre ünitenin doğal afet konusuyla ilgili drama metni hazırlamışlardır. Araştırmacının bu süreçteki rolü, drama metinlerinin hazırlaması sırasında malzemelerin dağıtılmasına, toplanmasına yardım etmek ve sürece

ilişkin gözlem yapmaktır. Öğretmen yapılan çalışmaları incelemiştir drama metni hazırlanmasında bazı sıkıntılar yaşanmıştır uygulamada aksaklıklar görülmüş ve düzeltilmiştir. Bunun dışında araştırmacı, derse ve uygulama sürecine ilişkin müdahaleden uzak durmuştur. Metinler hazırlandıktan sonra öğrenciler ile etkinlikler prova edilmiştir ve daha sonra bu etkinlikler sınıfta canlandırılmıştır (Ek 7).

İlköğretim 5. sınıfta Sosyal Bilgiler dersi haftada üç saatlik bir zaman dilimine sahiptir. Etkinliklere ilişkin öğrencilerin seçim yapması, öğrencilerin etkinlikleri tamamlamaları zaman almaktadır bu yüzden ayrılan sürenin yeterliği konusunda bazı sıkıntılar ortaya çıkmıştır. Bundan dolayı uygulamada sıkıntılar yaşanmıştır. Bu durumu çözmek için sorumlu öğretmenle yapılan görüşme sonucunda Sosyal Bilgiler ders saatine ek olarak başka ders saatleri alınmıştır ve yapılması hedeflenen etkinlikler tamamlanmış. Böylece zaman sıkıntısı sorunu çözülmeye çalışılmıştır ve öğrencilerin etkinliklere daha rahat biçimde yoğunlaşmaları sağlanmıştır. Ayrıca uygulamaların yürütüldüğü sürede araştırmacının önceden hesap edemediği, ancak karşı karşıya kaldığı durumlar da ortaya çıkmıştır. Drama etkinlikleri yapılan sınıfta uygulamanın yapılacağı ders saatinde belirli günlerde sınavlar uygulamanın gerçekleşmesine mani olmuştur. Bu durum, okul yönetimiyle görüşülerek onların uygun gördükleri bir başka gün ve ders saatinde uygulamanın telafisi gerçekleştirilmiştir.

3.4.3. Uygulama Sonrasında Yürütülen Çalışmalar

Sınıflarda yürütülen uygulamanın ardından uygulama sonrası çalışmaların tamamlanmasına geçilmiştir. Uygulamanın yapıldığı ünitenin bitiminin sonraki haftasında deney ve kontrol gruplarında eşzamanlı olarak sontest olarak sosyal bilgiler dersi başarı testi, son tutum olarak da sosyal bilgiler dersi tutum ölçeği uygulanmıştır. Bu işlemler öntest ve ön tutum uygulanmasındaki gibi iki gün içerisinde tamamlanmıştır.

Bunun ardından uygulanan yöntem ile ilgili öğrenci görüşlerini tespit etmek için öğrenciler ile görüşmeler yapılmıştır. Yapılan görüşmeler yüz yüze yapılmıştır ve bu görüşmeler 10-15 dakika sürmüştür. Görüşmeler 4-5 günlük bir zaman diliminde tamamlanmıştır.

Uygulama bittikten dört hafta sonra deney ve kontrol gruplarında eşzamanlı olarak başarı testi kalıcılık testi olarak tekrar uygulanmıştır. Elde edilen nicel ve nitel verilerin bilgisayar ortamına aktarılmasıyla uygulama sonrası işlemler noktalanmıştır.