Doğrulayıcı Faktör Analizi Çalışmaları

Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) sonrasında elde edilen faktör yapısının bir model olarak doğrulanıp doğrulanmadığının test edilmesi amacıyla Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) uygulanmıştır. Doğrulayıcı Faktör Analizi, belirlenmiş ve bir anlamda

‘sınırları ortaya konulmuş’ olan belli bir yapıya ilişkin uygulama–esaslı kanıtlar ortaya

konulmasında önemlidir. Bu açıdan, DFA ölçme araçlarının geliştirilmesi, uyarlanması ve yeniden gözden geçirilmesi çalışmalarında işlevsel bir araç olarak kullanılmaktadır (Çokluk vd., 2014; Jöreskog, Olsson, & Wallentin, 2016; Tabachnik ve Fidell, 2012). Bir başka deyişle, Doğrulayıcı Faktör Analizi bir önceki aşamada ortaya konulan yapının geçerliğine ilişkin farklı bir uygulamayı esas alan kanıtlar ortaya koyması açısından da önemli bir araç olarak görülebilir.

Doğrulayıcı faktör analizinde dikkate alınan farklı uyum iyiliği değerleri ve kriterler bulunmaktadır. Bu kriterlerden biri, Ki-kare istatistiğinin Serbestlik Derecesine (sd) oranıdır. Örneklem büyüklüğüne duyarlı bir ölçüm olarak gözüken Ki-kare testi, uyum açısından en temel göstergelerden biri olarak kabul edilmektedir. Jöreskog ve diğerleri’ne (2016:499) göre, Ki-kare örneklem kovaryans (korelasyon) matrisi ile uyumlu [fitted] kovaryans (korelasyon) matrisi arasındaki uzaklığın bir işaretidir. Bu açıdan bakıldığında, düşük değerler iyi uyumu, yüksek değerler ‘kötü uyumu’ göstermektedir. Diğer bir ifadeyle Ki-kare/sd oranının 5’den düşük hesaplanması modelin genel uyumunun ‘kabul edilebilir’ olduğu sonucunu işaret etmektedir (Seçer, 2015). Bu araştırmada, model uyumunun değerlendirilmesinde 2

Sd

 _{oranının 2 ile 5 arasında olması}

esas alınmıştır.

Modelin uyumuna ilişkin aranan ölçütlerle ilgili olarak farklı istatistik paket programlarında (LISREL, EQS ve AMOS) farklı indekslerin kullanıldığı gözlenmektedir. Bu ölçütler arasında [Goodness of Fit Index, GFI] Uyum İyiliği İndeksi Düzeltilmiş Uyum İyiliği İndeksi [Adjusted Goodness of Fit Index, AGFI], Normlaştırılmamış Uyum İndeksi [Non-normed Fit Index, NNFI), Tucker-Lewis Indeksi [TLI], Normlandırılmış Uyum İndeksi [Normed Fit Index, NFI], Karşılaştırmalı Uyum Indeksi [Comparative Fit İndex, CFI], Artırmalı Uyum İndeksi [Incremental Fit Index, IFI], Yaklaşık Hataların Ortalama Karekökü [Root Mean Square Error of Approximation, RMSEA], Ortalama Hataların Karekökü [Root Mean Square Residual, RMR] ve Standardize Edilmiş Ortalama Hataların Karekökökü [Standardized Root Mean Square Residual, SRMR] sayılabilir (Çokluk vd., 2014; Jöreskog vd., 2016; Karaca, 2016; Özabacı, 2011; Seçer, 2016; Tabachnik ve Fidell, 2012). Alanyazında araştırmacılar arasında, hangi ölçütlerin esas alınması ve raporlanmasına ilişkin görüş birliği bulunmamaktadır. Bununla birlikte, ölçek geliştirme çalışmalarında 2

Sd

 _{, GFI, AGFI, NNFI, CFI, RMSEA, RMR ve}

Standardize edilmiş RMR değerlerinin dikkate alındığı görülmektedir.

442 öğretmenin yer aldığı, ikinci örneklem grubundan elde edilen veriler üzerinden uygulanan Birinci Düzey Doğrulayıcı Faktör Analizi’nde (DFA) LISREL v.8.5 programı kullanılmıştır. DFA path diyagramı Şekil 17’de verilmiştir.

Şekil 17. Öğretmen Örgütsel Mutluluk Ölçeği’nin Birinci Düzey DFA analizine ilişkin

Öğretmen Örgütsel Mutluluk Ölçeği doğrulayıcı faktör analizi sonucunda elde edilen uyum iyiliği göstergeleri Tablo 8’de yer almaktadır.

Tablo 8. Öğretmen Örgütsel Mutluluk Ölçeği (ÖÖMÖ) Birinci Düzey Doğrulayıcı Faktör Analizi Sonucunda Elde Edilen Uyum İyiliği Göstergeleri

İndeks Elde Edilen Değer Kabul edilebilir uyum Mükemmel uyum 2  1287,39 Sd 480 2 Sd  _{2,682 3≤ - ≤ 5 0≤ - ≤ 3}

Goodness of Fit Index (GFI) 0.85 0.90 ≤ - ≤ 0.95 0.95≤ - ≤ 1.00

Non-Normed Fit Index (NNFI) 0.98 0.90≤ - ≤ 0.95 0.95≤ - ≤ 1.00

Comparative Fit Index (CFI) 0.98 0.90≤ - ≤ 0.95 0.95≤ - ≤ 1.00 Root Mean Square Error of

Approximation (RMSEA)

0.062 0.05≤ - ≤ 0.08 0 ≤ - ≤ 0.05

Root Mean Square Residual (RMR) 0.044 0.05≤ - ≤ 0.10 0 ≤ - ≤ 0.05

Standardized RMR 0.049 0.05≤ - ≤ 0.10 0 ≤ - ≤ 0.05

Kaynak: Schermelleh-Engel, Moosbrugger ve Müller (2003); Çokluk vd., (2014); Özabacı

(2011); Hair, Black, Babin ve Anderson (2010); Seçer (2015)

Alanyazında 2

Sd

 _{oranının 3 ile 5 arasında olması, GFI, AGFI, NNFI ve CFI}

değerlerinin “.90” ya da üzerinde olması, RMSEA, RMR ve SRMR göstergelerinde ise “.08” den küçük olması model-veri uyumunun kabul edilebilir düzeyde olduğunun göstergesi olarak kabul edilmektedir (Çokluk vd., 2014). Bununla birlikte, GFI değerinin 0.85’e eşit veya daha yüksek ve AGFI değerinin de 0.80’den yüksek bulunmasını modelin uyumu için “kabul edilebilir” birer ölçüt olarak kabul eden kaynaklar da mevcuttur (Anderson ve Gerbing, 1984; Schermelleh-Engel, Moosbrugger ve Müller, 2003; Seçer, 2015;). Tablo 8 incelendiğinde uyum iyiliği indeksleri değerlerinin yüksek olduğu ve

ölçeğin altı faktörlü yapısının doğrulandığı söylenebilir. Bununla birlikte, 2

Sd

 , CFI, SRMR, NNFI, RMR değerleri “Mükemmel uyum” göstergesi olarak bulunmuşken GFI ve RMSEA değerleri kabul edilebilir değer aralığında hesaplanmıştır.

Alanyazına bakıldığında, çok boyutlu ölçme araçlarının geliştirilmesi ve kullanılması aşamalarında, İkinci Düzey DFA yapılması önerilmektedir. Toplam puan alınarak yapılacak analizlerde ikinci düzey doğrulayıcı faktör analizi ölçme aracının yapı geçerliğine ilişkin destekleyici bulgular ortaya koymakta ve yapıyı güçlendirici işlev görmektedir (Hair, Black, Babin ve Anderson, 2010; Seçer, 2015). Bu açıdan, IBM SPSS AMOS yazılımı kullanılarak, Öğretmen Örgütsel Mutluluk Ölçeği’nin İkinci Düzey Doğrulayıcı Faktör Analizi yapılmış ve model Şekil 18’de sunulmuştur. Öğretmen Örgütsel Mutluluk Ölçeği’nin ikinci düzey doğrulayıcı faktör analizi uyum iyiliği indeksleri Tablo 9’da verilmiştir.

Tablo 9. Öğretmen Örgütsel Mutluluk Ölçeği (ÖÖMÖ) İkinci Düzey Doğrulayıcı Faktör Analizi Sonucunda Elde Edilen Uyum İyiliği Göstergeleri

İndeks Elde edilen _Değer Uyum Düzeyi 1155,108

Sd 485

2,382 Mükemmel Uyum

Tucker-Lewis Index (TLI) ,934 Kabul Edilebilir Uyum Comparative Fit Index (CFI) ,939 Kabul Edilebilir Uyum Goodness of Fit Index(GFI) ,861 Kabul Edilebilir Uyum Root Mean Square Error of Approximation

(RMSEA) ,057 Kabul Edilebilir Uyum Root Mean Square Residual (RMR) ,048 Mükemmel Uyum Standardized Root Mean Square Residual

(SRMR) ,0549 Kabul Edilebilir Uyum

Tablo 9 incelendiğinde birinci düzey DFA’da olduğu gibi ikinci düzey DFA’da da GFI ve RMSEA değerlerinin “Kabul edilebilir uyum”, diğer indekslerin de “İyi uyum” değerlerine sahip olduğu görülmektedir. Bu bulgulardan hareketle, Öğretmen Örgütsel

Mutluluk Ölçeği’nin yapı geçerliğini doğrulayıcı nitelikte değerlere ulaşıldığı söylenebilir.

Şekil 18. Öğretmen Örgütsel Mutluluk Ölçeği’nin İkinci Düzey DFA analizine ilişkin