DMF Gösteren Maddelerin Yanlılık Durumlarının Analizi

DMF gösterdiği belirlenen maddelerin yanlılık durumlarının analizi iki aşamada tamamlanmıştır. Birinci aşamada DMF kaynaklarının belirlenmesi amacıyla Delphi tekniği kullanılırken, ikinci aşamada ise DMF kaynaklarının madde yanlılığına yol açıp açmadığı madde yanlılığı uzman paneli olarak tanımlanan odak grup görüşmesi yapılarak belirlenmiştir.

2.4.6.1 Delphi Tekniği Analizleri

Araştırmanın dördüncü sorusunda orta ve yüksek düzeyde DMF gösteren maddelere ilişkin DMF kaynaklarının belirlenmesi amacıyla Delphi tekniğinden yararlanılmıştır. Uzmanların yani Delphi panelistlerinin istedikleri zaman istedikleri yerde panellere katılabilme imkânına sahip olmaları, farklı uzmanların görüşlerinin daha sistematik bir biçimde toplanması ve kendi görüşleri ile diğer uzmanların görüşlerini inceleme imkânı bularak değerlendirmelerinden dolayı Delphi tekniği tercih edilmiştir.

Delphi tekniğinde sistematik olarak veri toplama ve analiz etme söz konusudur (Franklin ve Hart, 2007). Delphi tekniğin panellerinde üç farklı anket kullanılarak veri toplanmış, toplanan verilerin analizleri de her anket için ayrı olarak yapılmıştır. Birinci Delphi anketinde açık uçlu sorulara verilen yanıtlardan önemli temaları ortaya çıkarmak için içerik analizi yapılmıştır. İkinci ve Üçüncü Delphi anketleri uzlaşma düzeyinin belirlenmesi amacıyla yapılmaktadır. İkinci Delphi anketinde, uzmanların her bir madde için belirtilen

olası DMF kaynaklarına katılma düzeyleri ve önem sıralamaları belirlenerek katılma düzeylerine ait yüzdelik, ortanca ve çeyrekler arası genişlik değerleri hesaplanmıştır. Üçüncü Delphi anketinde ise aynı istatistikler hesaplanmış, güçlü ve kısmi uzlaşma ölçütleri kullanılarak DMF kaynakları belirlenmiştir.

Birinci, İkinci ve Üçüncü Delphi anketlerinde kullanılan istatistiklere ve yapılan analizlere ilişkin detaylı bilgiye aşağıda yer verilmiştir.

Birinci Delphi Anketi Analizleri

Birinci Delphi anketinde DMF’nin olası kaynaklarının belirlenmesine yönelik kullanılan açık uçlu sorulardan önemli temaları çıkarmak için içerik analizi yapılmıştır. İçerik analizinde temel amaç, toplanan verileri açıklayabilecek kavramlara ve ilişkilere ulaşabilmek olup birbirine benzeyen verileri belirli kavramlar ve temalar çerçevesinde bir araya getirerek düzenlemektir (Yıldırım ve Şimşek, 2013). İçerik analizi sonucunda, her bir DMF kaynağının anlaşılırlığı ve başka DMF kaynakları ile birleştirilip birleştirilemeyeceği Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme alanında yüksek lisans yapan üç uzman tarafından değerlendirilmiştir.

İkinci Delphi Anketi Analizleri

İkinci Delphi anketinden elde edilen veriler için katılma düzeylerine ait istatistikler ve önem sıralamaları için ortanca değerleri hesaplanmıştır.

Hasson vd. (2000), Delphi çalışmalarında kullanılan uzlaşma ölçütlerinin ve düzeyinin katılımcı grubunun genişliğine, araştırmanın amacına ve kaynaklara bağlı olduğundan evrensel olarak benimsenen bir uzlaşma ölçütlerinin olmadığını belirtmektedir. Uzlaşma, önceden belirlenen bir katılımcı yüzdesinin araştırılan konu üzerinde anlaşmaya varmasıyla oluşmaktadır (Nwoie, 2011). Uzlaşma düzeyinin belirlenmesi, maddelere verilen yanıtların belirli bir yüzdesinin belirlenen aralıklar içerisinde kalmasını ifade etmektedir (Scheibe, Skutsch ve Schofer, 2002). Alanyazında Delphi çalışmalarında uzlaşma sağlanan maddeleri belirlemek için katılım yüzdesi, çeyrekler arası genişlik, ortalama, ortanca ve standart sapma gibi farklı kriterlerin kullanıldığı görülmektedir (Dajani, Sincoff ve Talley, 1979; Rayans ve Hahn, 2000; Scheibe vd., 2002; Şahin, 2004). Bazı Delphi çalışmalarında ise katılma düzeylerine ilişkin yalnızca medyan ve çeyrekler arası genişlik değerlerinin kullanıldığı görülmektedir (Redmond, Rooney ve Bishop, 2006; Rowe ve Wright, 1999). Bu çalışmada ise uzlaşma sağlanan maddeleri belirlemek amacıyla katılma yüzdesi, ortanca ve çeyrekler arası genişlik değerleri kullanılmıştır. Aritmetik ortalama değerinin dağılımın uç

noktalarında yer alan verilere çok duyarlı olması; ortancanın ise uç noktalarda yer alan verilerden etkilenmemesi nedeniyle tercih edilmiştir.

İkinci Delphi anketinde yer alan istatistiklere ilişkin gerekli bilgiler aşağıda verilmiştir.  Ortanca (Medyan): Verilen yanıtların (katılma düzeyi (1-4)) küçükten büyüğe doğru

sıralanması sonucu tam ortada kalan değerdir. Cevapların %50 'sini soluna, %50 'sini de sağına alan noktadır.

 Çeyrekler Arası Genişlik (IQR (Q3-Q1)): Birinci çeyrek (Q1), yanıtların %25 'ini soluna, %75 'ini de sağına alan noktadır. Üçüncü çeyrek (Q3), yanıtların %25 'ini sağına, %75 'ini de soluna alan noktadır. Çeyrekler arası genişlik, birinci çeyrek ve üçüncü çeyrek değerleri arasındaki farktır. Birinci ve üçüncü çeyrek arasında çıkan farkın az olması görüş birliğini, farkın fazla olması ise görüş birliği olmadığını ifade etmektedir (Şahin, 2004).

 Katılma Yüzdesi (%) ise 3: “Katılıyorum” ya da 4: “Kesinlikle Katılıyorum” cevabını veren uzmanların grup içindeki yüzdesini ifade etmektedir.

İkinci Delphi anketinde yer alan tüm panel üyelerinin her bir maddedeki katılma düzeylerine ilişkin istatistikler (katılma yüzdesi, ortanca ve çeyrekler arası genişlik) Statistics SPSS (ver.21) programı kullanılarak hesaplanmıştır.

Üçüncü Delphi Anketi Analizleri

Üçüncü Delphi panelinde kullanılmak üzere hazırlanan üçüncü Delphi anketi her bir uzman için özel olarak düzenlenmiş olup anketlerde uzmanların kendi katılma düzeylerine ve tüm panel üyelerinin her bir maddedeki katılma düzeylerine ilişkin istatistiklere (genel eğilim) yer verilmiştir.

Delphi çalışmalarında kullanılan uzlaşma ölçütleri için her bir araştırmada farklı standartlar kullanılmakta; ölçütlerin düzeyleri araştırmanın amacına ve kullanılan ölçeğin derecesine göre değişebilmektedir (Hatcher ve Colton, 2007; Şahin, 2010). Hatcher ve Colton (2007), 4’lü Likert tipi ölçekte ortalamanın 3 veya daha düşük ve genişlik değerinin 2 veya daha yüksek olduğu durumları zayıf uzlaşma olarak belirlemişlerdir. Balaraman ve Venkatakrishnan (1980)’e göre, eğitimsel karar verme konularında yapılan Delphi çalışmalarının uzlaşma düzeyinin %50 ile %79 uzman katılımı arasında olması kabul edilebilirdir.

Bu çalışmada ise güçlü ve kısmi olmak üzere iki farklı uzlaşma ölçüt grubu belirlenmiştir.  Güçlü uzlaşma ölçüt grubu; katılma düzeyi en az %80, ortanca en az 3 ve çeyrekler

arası genişlik en çok 1 olarak belirlenmiştir. Üç kriterin karşılanması durumunda DMF gösterme nedeni üzerinde güçlü uzlaşma sağlanmaktadır.

 Kısmi uzlaşma ölçüt grubu ise katılma düzeyi en az %80 olup diğer kriterlerden (Ortanca ≥ 3 ya da IQR ≤ 1) birinin karşılanması durumunda DMF gösterme nedeni üzerinde kısmi uzlaşma sağlanmaktadır.

Üçüncü anket verilerinin analiz edilmesiyle güçlü ve kısmi uzlaşmanın sağlandığı görüşler DMF kaynakları olarak belirlenmiştir.

2.4.6.2 Odak Grup Görüşmesi Analizleri

Araştırmanın beşinci sorusunda, Delphi tekniğinde uzlaşma sağlanan DMF kaynaklarının madde yanlılığına neden olup olmadığının belirlenmesi amacıyla madde yanlılığı uzman paneli gerçekleştirilmiştir. Panel, odak grup görüşmesi olarak yürütülmüştür.

Odak grup görüşmesi oturumunda Delphi tekniğiyle uzlaşma sağlanan DMF kaynaklarının her biri için “Cinsiyete/okul türüne göre DMF gösterdiği belirlenen madde için uzlaşma sağlanan…DMF kaynağı madde yanlılığına yol açmakta mıdır?” sorusu sorularak DMF kaynağının yanlılık oluşturup oluşturmadığına ilişkin uzman görüşleri alınmıştır.

Oturum yaklaşık olarak 75 dakika sürmüş olup, bu süre boyunca ses kaydı alınmıştır. Odak grup görüşmesi kayıtlarının analizinde sözel veri yazıya dönüştürülmüş ve ardından yazı haline dönüştürülen veriye içerik analizi yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre Delphi tekniğinde uzlaşmanın sağlandığı DMF kaynaklarının madde yanlılığına neden olup olmadığı belirlenmiştir.

BÖLÜM III

BULGULAR VE YORUMLAR

Bu bölümde her bir alt probleme ilişkin bulgulara ve ilgili araştırmalarla benzerlik ve farklılıklarına ilişkin yorumlara yer verilmiştir.