Diaspora Yönetiminin Motiveleri

Türk diaspora politikasının Türkiyeli göçmenlerin toplumsal ihtiyaçlarına cevap verme noktasındaki imkan ve sınırlılıklarını inceleyen çalışmanın bu bölümünde, diaspora politikalarının motivasyonlarına ilişkin kuramsal yaklaşımlara yer verilecektir. Devletleri diaspora politikalarına iten sebep ve güdülerin neler olduğu konusuna odaklanan bu yaklaşımlar yardımıyla, diaspora topluluklarının beklenti ve ihtiyaçlarının söz konusu politikalarda nerede durduğu hususu anlaşılmaya çalışılacak, bu konuda alanyazında yürütülen tartışmalar ele alınacaktır.

Diaspora gruplarının sahip olduğu nitelik, nicelik ve coğrafi dağılımdaki farklılıklar, diaspora yönetimi politikalarının ve bu politikalara temel teşkil eden motivelerin ülkeler arasında da farklılaşmasına neden olmaktadır (Brown, 2013, s. 81). Ancak yine de bu geniş yelpazeden temel birkaç motivasyon çeşidini ayrıştırmak mümkün görünmektedir. Bu konunun teorize edilmesinde belki de en önemli adımları atan araştırmacılardan Gamlen ve

43

arkadaşları (2013), devlet destekli ulus-aşırılık (state-led transnationalism) olarak gördükleri diaspora politikalarını başlıca üç temel motivasyon altında toplamanın mümkün olduğunu söylemektedir. Bunlardan ilki, mevcut yazında en çok rağbet gören perspektif olan ve göçmenlerin kaynaklarından faydalanmayı (tapping) ön plana çıkaran yaklaşımdır. Bir diğer perspektif, göçmenlerin varlıklı yahut etkili pozisyonlarda olup olmadıklarına bakılmaksızın, köken ülke tarafından vatandaşlık yahut etnik bağ çerçevesinde kucaklandıklarını (embracing) vurgulamaktadır. Alanyazında çok az dillendirilen üçüncü yaklaşım ise, küresel göç yönetimi (governing) alanındaki gelişmelerin diaspora politikalarının oluşumuna etkilerinin altını çizmektedir. (Gamlen vd., 2013)

Gamlen ve arkadaşlarının, kuram yanında ampirik boyutlar da içeren “Explaining the rise of diaspora institutions” (2013) isimli çalışmasında işlediği bu yaklaşımlar, konumuza sunabilecekleri katkı bağlamında aşağıda ele alınmaktadır.

Faydalanma yaklaşımı, uluslararası ilişkileri rasyonel davranan devletler arasındaki güç

savaşı olarak gören rasyonalist teoriye dayanmaktadır. Bu açıdan, devletler bu güç savaşında yardımlarını istedikleri göçmenlerle ilişki geliştirmektedir ve onlardan anavatanlarını çatışma ve rekabet ortamlarında savunma ve destek talep etmektedir. Ulusal sınırların dışındaki bu sadık gruplar köken ülkeler için önemli bir potansiyel kaynak olarak düşünülmektedir. Ermeni ve Kıbrıs diasporalarının köken ülke tarafından teşvik edilen ve ülkenin toprak sorunları konusunda Amerika ve AB ülkelerinde yürüttükleri lobi faaliyetleri buna örnektir. Bu yaklaşıma göre, diplomatik insiyatifler ve konsolosluk hizmetlerinin yanında, diaspora kurumlarının ortaya çıkışı, göçmenlerin sosyo-politik ve ekonomik kaynaklarından daha etkili bir şekilde faydalanabilmek içindir.

Faydalanma yaklaşımının pesimisttik yorumlarında, diaspora politikaları köken ülkenin ekonomik kalkınmasına fayda sağlamak adına ve sömürücü bir merkez-çevre ilişkisi çerçevesinde şekillenen politikalar olarak değerlendirilir. Buna göre, diaspora kurumları en iyi ihtimalle fakir köken ülkelerin para transferi ve yatırımlara bağımlılığının bir göstergesidir ve ekonomik eşitsizlikleri azaltmak için bu devletlerce organize edilen çabalar olarak görülmelidir.6

6 _{Meksika başta olmak üzere birçok ülke tarafından para transferleri ve yatırım gibi kalkınma alanlarında yurtdışındaki} göçmen nüfusun katkısını amaçlayan diaspora politikası örnekleri için bakınız; Agunias & Newland, 2012, ss. 109-224

44

Bunun yanında, faydalanma perspektifi içerisinde, devletleri rasyonel aktörler kabul etmekle birlikte, diaspora politikalarını konunun tarafları açısından ‘kazan-kazan’ ilişkisi çerçevesinde yorumlayan neoliberal yaklaşımlar da söz konusudur. Bunlara göre, uygun diapora yönetimi tasarlanabilirse, bu politikalar göç veren ve alan ülke yanında göçmenlere de fayda sağlayabilir. Diaspora politikaları yoluyla devletler yerel işsizlik sorunu ve bunun iç politikada yarattığı baskıdan kurtulmakta ve ekonomik kalkınma için gerekli olan para, teknoloji ve bilgi transferine de imkân sağlamaktadırlar. Bunun yanında, diaspora politikaları daha iyi bir ücret ve daha yüksek yaşam standartları için göçü organize ederek, onları anavatanlarında destekleyip, yurtdışında da refahları için uğraşıp kollayarak, göçmenlerin de kazanmasını sağlamaktadır. Bu oyunun diğer kazananı ise ev sahibi ülkedir. Diaspora kurumları yoluyla göçün meşru kanallar aracılığıyla yönetilmesi, göçmenlere ev sahibi ülkede destek hizmetlerin sunulması ve gerektiğinde geri dönüşün kolaylaştırılması ev sahibi ülke için de önemli bir kazançtır.7

Oluşturmacılık (constructivism) kuramından beslenen kucaklama yaklaşımı ise, diaspora yönetiminde köken ülkelerin ilgilerinden çok, bu ilgilerin hangi fikirlerle ve nasıl şekillendirildiğine odaklanır. Bu görüşe göre, köken ülkelerin diasporalarına olan ilgileri, ulus-devlet hakkındaki fikirlerinden ve teritoryal sınırların ötesine genişleme düşüncelerinden kaynaklanmaktadır. Bu politikaların amacı, uzaktan etnik milliyetçilik ile kaybedilmiş yurttaşların kucaklanmasıdır.

Kucaklama yaklaşımından beslenen araştırmaların bir kısmı, vatandaşlığın ırk, dil ve tarihe dayanan etnik modeline vurgu yaparak, diaspora politikalarının çoğunlukla köken ülkelerdeki sağ ve otoriter rejimlerin teşvikiyle yürütüldüğünü savunurlar. Bu rejimler, iç politikadaki güçlerini artırmak ve otoritelerini kuvvetlendirmek için etnik temelli vatandaşlığı esas alan bu politikalara başvurmaktadırlar.

Bir diğer grup ise, bu politikaları vatandaşlık temelli bir yurttaşlık anlayışından hareketle, etnik farklılıklar içerseler ve ülke sınırları dışında olsalar dahi vatandaşların haklarının savunulması ve bağların korunması için bir araç olarak görmektedirler. Bu görüşe göre, siyasi ve hukuki olarak tanımlanmış vatandaşlık anlayışıyla diaspora kurumları

7 _{Sadece yurtdışına göçün organize edilmesine değil, yetenekli ve etkin diasporalarıyla ilişkiler kurmaya da imkan sağlayan} Yeni Zellanda, Güney Afrika ve Şili gibi diaspora yönetimi örnekleri, göç veren ülkelerin de kazandığı bir yönetim modeli inşa edebilmişlerdir. Ayrıntılı bilgi için (Bakınız; Agunias & Newland, 2012, ss. 159–186)

45

milliyetçilikten çok ulus-aşırılık olgusunu güçlendirmektedirler ve böylece demokratik ülkelerin de bu politikaları kullanma gerekçeleri açıklanabilir.8

Yönetim yaklaşımı ise diğer iki yaklaşımdan farklı olarak, çevre ülkeler ve uluslararası

organizasyonlar tarafından şekillendirilen faktörleri ön plana çıkarmaktadır. Bu yaklaşım, uluslararası ilişkilerde belirli normların yayılım yoluyla benimsemesi ve içselleştirmesi süreçlerini ve devlet davranışlarının içinde bulundukları çevre ile etkileşimleri neticesinde nasıl birbirlerine benzer hale geldiklerini inceleyen kurumsal teoriden (institutionalism) beslenmektedir. Buna göre, ülkeler diaspora politikalarını, diasporanın nasıl en iyi yönetileceği konusunda küresel bazda oluşan yaygın kabuller ve politika örneklerine göre dizayn etmektedirler.

Gamlen’e göre, söz konusu alanda oluşan normlar etrafında diaspora yönetiminin yaygınlık kazanmasının ardındaki en önemli neden, göç alan ülkeler ve uluslararası kuruluşların, uluslararası göçün yönetiminde işbirliği, sorumluluğu paylaşma ve muhatap bulma isteğidir. Devletler arasında karşılıklı bir bağımlılığı zorunlu kılan göç yönetiminde ev sahibi ülkelerin tek aktör kabul edildiği klasik anlayışın yarattığı yönetim boşluğu, diaspora kurumlarının inşası ile doldurulmaya çalışılmaktadır. ‘Göç yönetiminde diaspora modeli’ denilen bu model günümüzde küresel göç yönetiminde en iyi işleyen yöntem olarak görülmektedir. Bu yaygınlaşmanın bir başka sebebi ise, göçmenler ve -tüm ülkelerin üzerinde ittifakla önemsediği- ekonomik kalkınma arasında kurulan olumlu ilişkidir. Bu nedenle, ev sahibi ve köken ülkenin kalkınmasında bir fırsat olarak görülen diaspora gruplarının yönetimi, Dünya Bankası (WB), Uluslararası göç Organizasyonu (IOM) ve Amerika Uluslararası Kalkınma Ajansı (USAID) gibi birçok uluslararası kuruluş tarafından da teşvik edilmekte ve gelişmekte olan ülkelerin büyük kısmı göçmen grupların katkılarını bir kalkınma stratejisi olarak benimsemektedirler.9

Bu üç yaklaşım tarafından diaspora yönetiminin oluşumuna etki ettiği tahmin edilen faktörlerin istatistiki bir modelini oluşturarak, araştırmasına ampirik bir boyut kazandıran Gamlen, 1990-2010 yılları arasında 144 ülke için 2377 verinin kullanıldığı bir veri setinden faydalanmıştır. Bu çalışmanın sonucunda, diaspora kurumlarının normal bir uluslararası

8 _{Almanya ve Kore’nin klasik etnik milliyetçilik görünümlü, ancak etnik olmayan siyasi ve hukuki tandanslı diaspora} tanımı için (Bakınız; Brubaker & Kim, 2011)

9 _{Gamlen, BM verilerine dayanarak, 2000-2008 yılları arasında gelişmekte olan ülkelerin fakirlikle mücadele stratejilerinin} beşte birinde göçmenlerin katkısına başvurulması çağrısının yapıldığını dile getirmektedir.

46

organizasyon formu olarak varlık ve yaygınlık kazandığını söyleyen Gamlen, sürpriz bir sonuca varmaktadır: Faydalanma ve kucaklama yaklaşımlarının savunduğu ve literatürde baskın olan bazı faktörler (örn. Köken ülkedeki sağcı politikalar, otokratik rejimler, para transferlerine bağımlılık ve fakirlik) sanılanın aksine diaspora yönetimi geliştiren ülkelerin ortak özellikleri değildir. Bilakis, istatistiki modelde bu ikisi arasında olumsuz bir korelasyonun varlığı tespit edilmiştir. Bunun yanında, araştırma, devletlerin menfaatlerinin önemine işaret eden faydalanma perspektifinin diaspora politikaları için diğer iki yaklaşıma kıyasla daha açıklayıcı olduğunu, ancak bu üç yaklaşımın kombinasyonunun devlet-diaspora ilişkilerini anlamlandırabilmek için tek yol olduğunu ortaya koymaktadır.(Gamlen vd., 2013, s. 25)

Diaspora politikalarının ortaya çıkışı ve gelişimine kuramsal zeminde yaklaşan bir başka araştırmacı ise, Ragazzi (2014)’dir. Ona göre, mevcut literatür dikkate alındığında, bu politikaların gelişimini açıklayan üç temel analitik çerçeveden bahsedilebilir. Bunlardan ilki, Wallerstein’ın dünya sistemleri kuramından beslenerek, devlet davranışlarını dünya ekonomisindeki konumuna (merkez yahut çevre) göre yorumlayan ve onları kar/zarar hesabının bir çıktısı olarak gören yapısal-enstrümental yaklaşımdır. Buna göre, devletler ekonomik çıkarları doğrultusunda bir kaldıraç olarak diasporalarıyla ilişki kurmak istemektedirler. Diaspora politikaları, köken ülkedeki iç siyasetin doğası (demokrasi/diktatörlük), göç alan ülkedeki eşitsizlikler (ırkçılık, yabancı düşmanı sağ politikalar) ve diaspora nüfusunun özellikleri (sayı, nitelik) gibi yapısal faktörler göz önüne alınarak ve bu bağlamda kar/zarar hesabı yapılarak oluşturulan politikalardır.

İkinci analitik çerçeve, küreselleşme ve ulaşım/iletişim imkânlarının etkisiyle milliyetçilik konseptinde meydana gelen değişimlere odaklanan etnik yaklaşımlardır. Bu yaklaşımlar içerisinde üç farklı hipotezin varlığından bahsedilebilir. İlk hipoteze göre, diaspora politikaları kozmopolitan aidiyet normlarının gelişiminin ve ulusallaşmanın sona erişinin (denationalization) bir sonucudur ve diaspora yönelik hakların artışının ardında, daha kucaklayıcı bir vatandaşlık anlayışı yatmaktadır. Buna karşılık, Glick Schiller and Fouron (2001) ve Anderson (1998) gibi araştırmacılar, ulusallaşmanın sona erişi yerine yeniden etnikleşme (re-ethnicization) ve uzaktan milliyetçilik (long-distance nationalism) akımlarının yaygınlık kazandığını, ulus-aşırı toplumların devletler tarafından ulusal programın bir parçası olarak düşünüldüğünü savunmaktadırlar. Bauböck (2005) ise devletlerin içerme politikalarında tek bir yurttaşlık anlayışından yola çıkmadıklarını, haklar

47

bağlamında ülkelerine gelen göç (immigration) ile verdikleri göçü (emigration) ayrıştırabildiklerini iddia etmektedir. Bazı ülkeler teritoryal içermeyi önceleyip, diasporayı dışlarken; bazıları etnik milliyetçiliği benimseyerek göçmenleri dışlayıp diasporaya haklar sunabilir.

Son olarak, giderek daha fazla araştırmanın hesaba kattığı üçüncü yaklaşım gelmektedir. Foucault’un yönetişim kuramına dayanan siyasal-ekonomik hipoteze göre, diaspora politikaları son yıllarda yönetim ve güç ilişkilerindeki değişim ve ‘refah liberalizmi’nden ‘neoliberalizm’e geçişin etkisiyle şekillenmektedir. Teritoryal toplumlara dayalı kalkınma ve refah dağılımı anlayışının yerini alan neoliberal yönetim anlayışında, “devletler işgücü,

ticaret ve finans sektörü için sınırları açmış ve sosyal alanlardan geri çekilmiştir” (Ragazzi,

2014, s. 82). Hükümet programlarına fayda sağlayan ekonomi-politik faydalar devlet menfaatlerini belirlemektedir. Bu görüşe göre, köken ülkelerin sahip oldukları rejim (sosyal refah devleti, neoliberal devlet yahut planlı ekonomi) ve bu bağlamda tanımladıkları çıkarlar, diaspora politikalarının ortaya çıkışını etkilemektedir.

Ragazzi bu çalışmasında yukarıda bahsedilen teorik yaklaşımlar ışığında, çoklu uyum analizi (MCA) yöntemini kullanarak, 35 ülkenin diaspora politikası verilerini incelemiş ve şöyle bir sonuca varmıştır: Yapısal-enstrümental yaklaşım ve etnik temelli açıklamalar diaspora politikalarının sebeplerini açıklamakta yardımcı olmakta, ancak yönetişim yaklaşımı, bu politikaların ulus-aşırılaşmasını ve topraktan bağımsız bir yönetim anlayışının gelişimini anlamak için daha geniş bir bakış açısı sunmaktadır. (Ragazzi, 2014, s. 87) Gamlen ve Ragazzi’nin yaklaşımlarından yola çıkarak, devletlerin diaspora politikası motivasyonlarına ilişkin kuramlarda şöyle bir sınıflandırmaya gitmek yanlış olmayacaktır:

 Diasporayı, ekonomi (para transferi, ticaret bağları, yatırımlar vb.), dış siyaset (anavatan lehine etnik lobi faaliyetleri) ve iç siyaset (siyasi elitlere sağladıkları meşruiyet) bağlamında anavatanın çıkarlarına hizmet eden bir kaldıraç olarak gören ve diaspora politikalarını bu motivasyon üzerinden açıklayan yaklaşımlar,

 Diaspora politikalarını, devletlerin vatandaşlık yahut etnik aidiyet noktasından hareketle yurtdışında yaşayan göçmenlerine yönelik kucaklama anlayışıyla hayata geçirdikleri politikalar olarak yorumlayan yaklaşımlar,

48

 Diaspora politikalarını, daha geniş bir perspektiften, 1980’li yıllarda küresel politik- ekonomik sistemin yapısında meydana gelen değişimlerin (neoliberalizm) bir sonucu olarak gören yaklaşımlar

Alan yazında, bu yaklaşımlara ilişkin destekleyici ve eleştirici çeşitli tutumlar yer almaktadır. Örneğin, devletlerin yurtdışındaki gurbetçileri ile kurdukları bağı anlamakta aslan payını, gurbetçilerin sahip oldukları ekonomik potansiyele veren Itzigsohn (2000) ve Ostergaard-Nielsen (2003)’ın aksine, Larner (2007) ekonomik motivasyonun diaspora politikalarının oluşumunu açıklamakta yetersiz kaldığını belirtmektedir. Diaspora yönetimi mekanizmalarını ‘geri kalmışlık’ göstergesi olarak algılayan ve bunların çoğunlukla fakir ve otokratik güney ülkeleri tarafından kullanıldıklarını savunan görüşe aykırı olarak, Larner bu politikaların kuzey ülkelerince de (Yeni Zelanda, Kanada, Avustralya, Singapur vb.) oldukça yaygın şekilde kullanıldığı ifade etmektedir.

Diasporanın ev sahibi ülkenin siyaseti üzerindeki etkisi ve anavatan lehine yürütülen lobi faaliyetlerinin diaspora politikalarının oluşumundaki rolüne ilişkin de farklı görüşler mevcuttur. Dufoix, bağımsız Hırvatistan devletinin 1991 yılında diplomatik olarak tanınmasına hizmet eden Hırvat diasporası örneğinden yola çıkarak, ev sahibi ülkede yürütülen lobi faaliyetlerinin sunduğu müdahale imkânlarının önemli olduğunu savunmaktadır (Dufoix, 2011, s. 93). Lobicilik yoluyla siyasi etkinliğin, diaspora politikası kurumlarının ortaya çıkışında merkezi bir öneme sahip olmadığını savunan Brand (2008)’e göre ise, bu görüşün yaygınlaşmasında, Yahudi, Ermeni ve İrlanda diasporasının etkisi olmuştur. Diasporanın bu siyasi müdahale potansiyeline ne kadar sahip olduğu konusu tartışmalı olsa da, devletler yine de lobi faaliyetlerini -öneminin giderek artacağına inandıkları- ek bir etki alanı olarak düşünmektedirler (Brand, 2008, s. 217).

Diaspora bağlantı politikalarının, köken ülkedeki siyasi elitlerce seçimlerde başarının ve meşruiyetin bir enstrümanı olarak da kullanıldığını değerlendiren Waterbury ise, söz konusu politikaların yerel kamuoyunun milliyetçi kesimini cezbetme amacıyla araçsallaştırıldığını ve bunun ideolojik pozisyondan yoksun siyasi elitler için önemli bir meşruiyet kaynağı olduğunu belirtmektedir (Waterbury, 2010, s. 140). Ona göre, diaspora politikalarının seçim yarışlarındaki doğrudan etkisi dışarıdan vatandaşlık ve oy kullanma hakkı gibi uygulamalarla da pekiştirilmektedir. Franjo Tudjman’nın 1995 ve 2000 yıllarındaki seçim

49

zaferlerinde Bosna-Hersek’ten oy kullanan Hırvat diasporasının rolü ve Romanya’daki siyasi seçimlerde Moldova’dan gelen diaspora oylarının yarattığı etki (Waterbury, 2009, s. 4), siyasi elitlerin bu motivasyonlarına örnek olarak verilebilir.

Diaspora politikalarının gelişimini, devletlerin vatandaşlık tanımında meydana gelen değişimlerin ve demokratikleşmenin tetiklediğini savunan görüşler, daha içerici vatandaşlık rejimlerinin yaygınlaşmasına dikkat çekmektedirler. Bunlara göre, devletler ulus-devletin sınırları dışında olsalar da vatandaşlarına daha geniş imkânlar sunmak ve hak-ödev kapsamında sorumluluklar talep etmek istemektedirler. Onlar için “önemli olan,

yurtdışındaki vatandaşlarının etnik ve kültürel kimliklerini, yasal hak ve çıkarlarını koruma imkânına sahip olmaları” 10 _{dır(Dufoix, 2011, s. 86). Ancak çalışmasında Tunus, Cezayir} ve Fas üzerine araştırma yapan Brand (2010, s. 97)’e göre, genişletilmiş haklar demokratik amaçların dışında ve çoğunlukla siyasi çıkarlar doğrultusunda kullanılmaktadır.

Ragazzi ve Gamlen’in vurgu yaptığı yönetişim yaklaşımına ilişkin olarak ise, Larner (2007) küreselleşme süreci ile diaspora politikalarının ivme kazandığını doğrulamaktadır. Neoliberal dalganın etkisiyle diaspora topluluklarına ilişkin olumlu algı “girişimci, başarılı

ve bağlı” nitelemeleriyle pekişmiş ve bilgi temelli ekonominin ve kalkınmanın önemli bir

aktörü olarak diaspora gruplarına yönelik ilgi artmıştır (Larner, 2007, s. 334).

Neoliberal sistemde kalkınmadan anlaşılan şeyin, ülkelerin küresel ekonomiye uyumu ve ekonomik rekabet gücü olduğunu belirten Pellerin ve Mullings’e göre ise, aslında diasporayla kurulan bağlar ve buna ilişkin politikaların (Çin ve Hint diasporası örneğindekine benzer şekilde) kalkınmaya olumlu etkisine dair “sistematik ve somut” delillerden yoksun bulunmaktayız (Pellerin & Mullings, 2013, s. 94). Bu görüşe göre, kalkınma ve göç tartışmalarının önemli bir bölümü bilimsel temellere dayanmaktan yoksun olup ve daha çok neoliberalizm ve göç kontrolleri gibi ekonomik ve siyasi gündem tarafından belirlenmektedir (Gamlen, 2014).

Devletlerin diasporalarıyla kurdukları ilişki ve diaspora politikalarının ortaya çıkış ve gelişimini anlamlandırmakta sergilenen bu yaklaşımların büyük bölümü, konuyu ekonomi, iç ve dış politika, milliyetçi/kucaklayıcı duygular ve küresel sistem etkilerinden biri yahut birkaçıyla açıklamayı tercih ederken, bazı araştırmacılar (Gamlen vd., 2013; Ragazzi, 2014)

50

söz konusu motivelerin birbirine içkin olduğunu ve bu nedenle diaspora politikalarını anlamak için tüm etkenlerin beraber değerlendirilmesi gerektiğini ifade etmektedirler. Bu bağlamda, sağlıklı bir analiz için, siyasi retorikte sıkça dillendirilen ve diasporanın etno- kültürel kimliklerinin muhafazası ve haklarının korunmasına gönderme yapan kucaklayıcı söylemlerin altındaki motivasyonlar ve neoliberal ekonomi-politiğin devlet-diaspora ilişkilerine olan etkilerini dikkate almanın gerekliliği ortaya çıkmaktadır.

Konumuz açısından bakıldığında; mevcut alanyazında devletlerin etnik veya vatandaşlık temelli aidiyet noktasında içerici davranışlarına vurgu yapan kucaklama yaklaşımı ve “kazan-kazan” ilişkisi çerçevesinde göçmenlerin hak ve taleplerinin dikkate alındığını varsayan faydacılık yaklaşımının neoliberal yorumları da, diaspora politikalarının oluşum ve gelişimini açıklamakta yardımcı olabilecek yaklaşımlar olarak ele alınmaktadır. Alanyazında öne çıkan bir başka husus ise, diasporanın nitelik, sayı ve dağılımının, ev sahibi ve köken ülke arasındaki ilişkilerin ve her iki ülkenin sahip olduğu sosyolojik özellikler ve ekonomi-politik rejim çeşidinin diaspora yönetimi motivasyonlarını ülkeden ülkeye farklılaştırdığı ve bir ülkenin farklı coğrafyalardaki diasporaları için dahi farklı politika ve uygulamalar geliştirebildiği hususudur.

Bu noktadan yola çıkarak, çalışma Viyana’da yaşayan Türk diasporasının talep ve beklentileri bağlamında Türk diaspora politikasının bu coğrafya özelindeki strateji ve uygulamalarını saha araştırması marifetiyle anlamaya çalışmakta ve bu yönüyle evrensellik iddiasındaki makro teoriler yerine ülke ve duruma özgü tecrübeleri dikkate almaktadır.

51