165 ortak Çin-Rus Sanayi Ortaklığını kurmuştur. Ortaklık, bitkilerin ve ara malların korunması için kimyasal ilaç üretmektedir.429
Bilim-Teknik alanında iki ülkenin bilgi paylaşımı, tecrübe aktarımı ve ortak araştırmalar sadece siyasi ilişkilerin gelişimine değil, aynı zamanda iki ülke toplumunun yararına da hizmet etmektedir.
166 yılının “Çin’de Rusya Yılı”, 2007 yılının ise “Rusya’da Çin Yılı” şeklinde kutlanmasıdır. “Rusya Yılı” kapsamında yaklaşık 300 etkinlik düzenlenmiş, Rusya’nın 7 bölgesinin lideri, 65 valisi ve on binlerce Rus bu etkinliklere katılmak üzere Çin’e gelmiştir. Çin’den de 500.000 kişi bu etkinliklere katılmış, yüz milyonlarca kişi tarafından medya aracılığıyla izlenmiştir. “Çin Yılı” etkinlikleri kapsamında ise, yaklaşık 200 etkinlikten “Ortak Kazanca Dayalı İşbirliği ve Uyumlu Gelişme” teması altında düzenlenen “Çin Devlet Sergisi” öne çıkmıştır.431
Siyaset, ekonomi, ticaret, kültür ve eğitim alanlarında ilişkiler daha da gelişmiştir. İki ülke yetkilileri birbirlerine daha sık ziyarette bulunmuşlar, ekonomik ve ticari projeler artmış, bu durum ticaret hacmine yansımıştır. Dönemin Başbakan Yardımcısı Dimitri Medvedev de ulusal yılların iki ülkenin sosyo-ekonomik etkileşimini artırdığını ve iki toplumun birbirini daha iyi anladığını söylemiştir.432 Genel olarak, düzenlenen gösteriler, sergiler, ulusal özellikleri yansıtan kültürel faaliyetler, yaratıcı girişimleri özendiren yarışmalar ve yıllık uluslararası turizm günleri iki ülkenin yüzlerce yıllık kültürünü birbirlerine tanıtmaları için önemli bir fırsat olmuştur.
Kültürel alanda yapılan üçüncü önemli faaliyet, iki devlet arasında diplomatik ilişkilerin kuruluşunun 60. yılının kutlanacağı 2009’a girerken, 31 Aralık 2008’de Devlet Başkanları Jintao ve Medvedev’in açıkladığı 2009’un “Çin’de Rusça Yılı”, 2010’un da “Rusya’da Çince Yılı” olarak kutlanması etkinliğidir. Bu çerçevede Çin’de Rusça eğitimi veren 400 civarında enstitü ve Rusya’da 12 Konfüçyüs okulu ve 90’dan fazla Çince öğretim merkezine yenileri eklenmesi konusunda çalışmalar
431 “Rusya’da ‘Çin Yılı’, Çin’de ‘Rusya Yılı’ Etkinlikleri Üzerine”,
<http://turkish.cri.cn/1/2007/04/17/1@70177.htm> (24.10.2011).
432 “National Years Boost All-Round Development of China-Russia Ties”,
<http://news.xinhuanet.com/english/2007-11/06/content_7019228.htm> (24.10.2011).
167 yapılmış ve yapılmaktadır. Rusça kompozisyon ve bilgi yarışmaları, Rusça film gösterileri 2009’da Çin’de yapılan faaliyetler arasındadır. Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Andrei Nesterenko bunun iki toplumun özellikle gençlerinin birbirini daha iyi anlamalarını sağlayacağını söylemiş, Uzak Doğu Devlet Üniversitesi Rektörü Vladimir Kurilov da Rusya ve Çin’in dostça paylaşım içerisinde uzun bir tarihe sahip olduğunu, birbirlerinin dillerini bilirlerse daha da yakınlaşacaklarını vurgulamıştır.433
Doğru iletişim sadece iki insan arasındaki sorunların çözümü için değil, iki toplum arasında olan ve olabilecek sorunların çözümü için de gereklidir. Bu açıdan Çin’de Rusça, Rusya’da da Çince öğreniminin özendirilmesi, bununla ilgili imkanların artırılması ve yaygınlaştırılması hem günümüzde hem de gelecekte iki ülkenin yararına olacaktır. Ayrıca iki ülke arasında diplomatik ilişkilerin kuruluşunun 60. yıldönümü nedeniyle 2009’da Rusya’da Çin kültür festivali düzenlenmiştir. Aynı yıl iki ülkede karşılıklı kültür merkezleri kurulmuştur.434
Bir diğer işbirliği alanı eğitimdir. Çin, Sovyet yüksek eğitim sistemine fazla ideolojik olması ve eleman yetiştirmede yeterince amaca uygun davranmamasından dolayı kuşkuyla baksa da, Sovyetler’in, çalışanların yeteneklerini kendileri için değil toplumun lehine kullanmalarına ve toplum yararının her şeyin üstünde tutulmasına yönelik eğitim anlayışını benimsemiştir.435 Sovyet döneminden sonra ise iki ülkenin özellikle komşu eyaletleri arasında eğitim alanında işbirliği çabaları gözlenmiştir.
1993’te Habarovsk’ta Rusya’nın Uzakdoğu ve Sibirya federal bölgeleri ile Çin’in
433 “China To Celebrate the Year of Russian Language”, <http://news.xinhuanet.com/english/2009-03/26/content_11075836.htm> (24.10.2011).; “Ambassador: Language Theme Years To Promote China-Russia Cooperation”, <http://news.xinhuanet.com/english/2009-03/25/content_11073055.htm>, (24.10.2011).; “Russia Hails Russian Language Year in China”, <http://www.gov.cn/misc/2009-03/26/content_1269253.htm> (24.10.2011).
434 “Gumanitarnoye Sotrudniçestvo Rossii i Kitaya”,
<http://www.atrinfo.ru/commentary/humanist.html> (22.10.2011).
435 Yu. N. Reznik & T. N. Guruleva, “Formirovaniye Mejdunarodnogo Polikulturnogo
Obrazovatelnogo Regiona Sibiri, Dalnego Vostoka Rossii i Severo-Vostoçnıh Provintsiy Kitaya”, Vestnik Çitinskogo Gosudarstvennogo Universiteta, No 6, 2009, s. 87-88.
168 kuzeydoğu eyaletlerinin üniversite yöneticileri ve eğitim bakanlığı temsilcilerinin katıldığı toplantıda uluslararası çok kültürlü eğitim alanı oluşturulması üzerinde durulmuştur. İşbirliğiyle ilgili 8. toplantı Eylül 2009’da Çin’in Dalyan kentinde yapılmıştır. İki ülkeden rektör, rektör yardımcıları ve bakanlık temsilcilerinden oluşan 100’den fazla katılımcının hazır bulunduğu toplantıda, ekonomik globalizasyon ilişkilerinin sorunları, yüksek öğretimin uluslararasılaşması, gerçekleştirilmiş ortak eğitim programlarının sonuçları ve hukuksal problemler tartışılmıştır. Ortak bilimsel-teknik programların uygulanması, bilim-teknik ve teknoloji alanında meslek ve meslek ilerleme kurslarının artırılması, yüksek öğretim sonrası eğitime önem verilmesi ve üniversite çalışanlarının ülke giriş çıkış prosedürlerinin kolaylaştırılması konularında çalışılmasına karar verilmiştir.436
Eğitim alanında işbirliği sadece komşu eyaletlerle sınırlı değildir. İki ülkenin genelinde birçok yüksek öğretim kurumu arasında yakın işbirliği vardır. Ekonomik alandaki sorunların çözümüyle ilgili iki ülke akademisyenleri, uzmanları sık sık bir araya gelip çözüm üretmeye çalışmaktadır. Ayrıca devlet kanalıyla, öğrenci, öğretim üyesi değişimi söz konusudur.437 Çin’in olağanüstü tam yetkili Moskova Büyükelçisi Li Huey’in Nisan 2010 itibariyle verdiği rakamlara göre, Çin’de 9000 civarı Rus öğrenci, Rusya’da da 18000 civarı Çinli öğrenci eğitim görmektedir.438
İki ülke arasında sağlık hizmetleri alanında da sıkı bir işbirliği vardır. Rusya-Çin Sağlık Hizmetleri İşbirliği Komisyonu nezdinde bulaşıcı hastalıklarla mücadele, sınır bölgelerinde ticaret konusu, besinlerin denetimi, nehir sularının kontrolü gibi
436 Ibid., s. 86-87.
437 İ. A. Maksimtsev, “Vzaimodeystviye Vısşih Uçebnıh Zavedeniy Rossii i Kitaya v Sfere Evraziyskoy Obrazavatelnoy Integratsii”, Yevraziyskaya İntegratsiya: Ekonomika, Pravo, Politika, No 1, 2007, s. 116-117.
438 L. Huey, “Nıneşneye Sostoyaniye i Perspektivı Razvitiya Kitaysko-Possiyskih Otnoşeniy”,
<http://ru.china-embassy.org/rus/sgxw/t687998.htm> (24.10.2011).
169 çalışmalar yapılmaktadır. 2008’de Siçuan’daki depremde Rusya 1473 depremzedeye tıbbi yardım yapmıştır. Eczacılık alanında iki ülke, kayıtlı tıbbi hazır ticari ilaç ve eczacılık malzemelerinin bilgi paylaşımı ve ilaç kalitesinde standardın yakalanması alanında çalışmalar yapmaktadır. Daqing’te Harbin Tıp Üniversitesi’yle S. N.
Fedorov Göz Mikrocerrahi Akademisi’nin ortaklaşa kurduğu Rusya-Çin Oftalmatoloji Merkezi de sağlık hizmetleri işbirliğinin geliştiğinin güzel bir örneğidir.439
Çevre konusunda ise iki ülke, ortak kullanımdaki Amur ve Argun nehrinin kirliliği ve bir tarafın yaptığı kıyı sağlamlaştırma faaliyetinin diğer tarafta taşkınlıklara sebep olması gibi sorunlarla mücadele etmektedir. 31 Mayıs 2006’da sınır aşan suların kalitesinin kontrol edilmesi planı kabul edilmiştir. Eylül 2006’da faaliyete geçen Çevre Komisyonu ile iki ülke çevre sağlığı ve ekolojik dengenin korunması konusunda ortak hareket etmektedir.440
Söz konusu alanlardaki işbirliği, her şeyden önce iki ülke insanının birbirini tanımasına, anlamasına ve her durumda birbirine destek olmasına katkı sağlaması açısından büyük önem arzetmektedir.
II. Stratejik Ortaklıkta Sorun Teşkil Edebilecek Konular
Stratejik ortaklıkta sorun teşkil edebilecek konuları Çinli göçü, ABD faktörü ve ortaklığın diğer sınırlılıkları şeklinde üç başlıkta toplamak mümkündür.
439 ?, “Rossiya i Kitay: Sotrudniçestvo v Sfere Zdravoohraneniya Prodoljayetsya”, Vestnik Roszdravnodzora, No 5, 2008, s.79.; N. V. Yurgel, V. V. Kosenko, E. Yu. Barmanova, N. D.
Bunyatyan, V. V. Ryajenov, “Rossiya i Kitay: Opıt Sotrudniçestva v Sfere Farmatsevtiçeskoy Deyatelnosti”, Vestnik Roszdravnadzora, No 1, 2009, s. 66
440 Anosov, op. cit., s. 12.; M. S. Novikova, “Politiko-Geografiçeskiy Analiz Mejgosudarstvennogo Ekologiçeskogo Vzaimodeystviya Rossiya i Kitaya (Na Primere Yugo-Vostoçnogo Zabaykalya)”, Vestnik Çitinskogo Gosudarstvennogo Universiteta, No 3, 2007, s. 144-145.
170