Devlet BAHÇELĠ

Türk Siyaseti‟nde büyük bir döneme damgasını vuran Alparslan TürkeĢ‟in vefatı Milliyetçi Hareket Partisi‟nde bir dönüĢ noktası olmuĢtur. 1997 Nisanından sonra parti genel baĢkanlığına seçilmiĢ olan Devler Bahçeli, gerek davranıĢları,

82 gerekse parti içi ve dıĢı hareket ve eylemleri ile Milliyetçi Hareket Partisi‟nde yeni bir dönem açmıĢtır. Tüm bunların yanı sıra 1980‟lerin geleneksel teĢkilat yapısını değiĢime uğratması ve partiyi merkezileĢtirip yelpazesini dıĢa doğru geniĢletmesi de Bahçeli‟yi kendinden önceki dönemden ayıran temel hususlardan birisidir.

TürkeĢ‟in yaĢadığı zaman zarfında lider öncelikli bir yapı arzeden MHP, Bahçeli‟nin geliĢi ile birlikte yapı, liderin önüne geçiĢ yapmıĢ ve isim odaklı bir hareketten, yapı odaklı bir harekete dönüĢüm yaĢanmıĢtır. Bu durum MHP‟nin yayın organı Çare Dergisi‟nde Ģu Ģekilde yer bulmuĢtur:

“Çoğulcu ve katılımcı demokrasinin bir sonucu da, siyasette karizmatik lider tipinin yerini, uzlaĢmacı, halkın iletiĢim kurabileceği, diyaloga açık genel baĢkanın almakta olmasıdır.”189

Bu açıdan ele alınacak olunduğunda Bahçeli‟de, TürkeĢ‟in Ģahsi karizmatikliğinden daha fazla katılımcı liderliğin ağır bastığını ifade edilebilir. Kurmayların bilgi ve görüĢlerinden azami derecede yararlanmağa çalıĢan ve bu doğrultuda hareket eden bir lider görünümü kendisini göstermektedir. Fakat bu özelliğine rağmen zaman zaman halkın, „suskun, kendisini göstermiyor, tepkileri dile getirmiyor‟ diye nitelendirmiĢ olduğu liderlik yönü de Bahçeli‟nin olumsuz yanlarından birisini oluĢturmaktadır.

Kentli kesim ve medyada, liberal ve batıcı milli söylemlerin 1990‟lı yıllarla birlikte yer almağa baĢladığı bilinmektedir. Buna karĢın ise, Orta Anadolu baĢta olmak üzere taĢra tabanından silik tepkiler yükselmiĢtir. Batıcı milliyetçiliğin ulusal değerleri evrenselleĢtirerek standartize edici etkisine karĢı milli hususiyetlerin tekliğinde ısrar etmek; etnik-kültürel temelli geleneksel ve muhafazakâr milliyetçiliğin geçmiĢten gelen bir tepkiselliği sonucudur.190

TürkeĢ‟ten sonra Bahçeli dönemiyle birlikte „kale‟ olarak nitelendirilen Orta Anadolu kentlerinde MHP‟ye karĢı oluĢan tepkilerin seçimlere yansıması da bu bağlamda değerlendirilebilir. Bahçeli‟nin muhafazakâr yapıdan daha fazla laik, liberal bir milliyetçiliği gündeme oturtmuĢ olması bu illerde MHP‟nin büyük oy kaybı yaĢamasına yol açmıĢtır.

189 _{Nevzat, E. Kumandas, ‘Bilgi Çağında Demokrasi’, Çare, Sayı, 3, ġubat, 1999, s.55-60.} 190_{Tanıl, Bora, ‘Milliyetçiliğin Karabaharı’, Birikim Yayıncılık, 2. Baskı, Ġstanbul, 1995, s.84.}

83 Bu kayıplara rağmen MHP‟nin modern açılımı olarak adlandırılan bu değiĢim, modern hayat tarzının daha yerleĢik olduğu metropollerde, büyük kentlerde ve daha ziyade Türkiye‟nin batısında kendini göstermiĢtir. Bu dönemde Akdeniz, Ege ve Trakya‟da ki yükseliĢinde MHP‟nin modern milliyetçiliğine eklenen modern yüzünün payı unutulmamalıdır.191

DeğiĢimin mimarı olarak görülen Bahçeli, bu özelliği ile yapı içerisinde dönüĢümsel lider vasfına sahip birisi olarak görülmektedir. DeğiĢimin gereğini tahlil etmiĢ ve beraberinde yapının tabanını bu yönde dönüĢüme uğratmıĢtır. Olumsuz sonuçları olması yanında yaratılan bu değiĢim beraberinde olumlu birçok sonuçlara da yol açmıĢtır. Partisinin değiĢiminde önemli bir yere sahip olan Bahçeli, kendisini tabana kabul ettirdikten sonra varolan yapıyı değiĢtirmekten daha çok güçlendirmeyi amaç edinmiĢtir. Bu yönüyle kendisi dönüĢümsel liderlikten baĢka etkileĢimci bir liderdir.

Bahçeli‟nin liderlik koltuğuna oturduktan sonra yapmıĢ olduğu ilk parti içi çalıĢmalara ağırlık vermek olmuĢtur. Kendi konumunu güvenceye almak için teĢkilatın içini düzenlemek zorunda hissetmiĢtir.192

Ülkü Ocakları‟nın kurulup, baĢına ülke içerisinde genel merkeze yakın, eğitimli isimlerin yerleĢtirilmesi ve bu ocaklara profesyonel siyasetin yerleĢtirilmesi için eğitimlerin verilmesi Bahçeli döneminde atılan ilk adımlardan birisidir. Bu yönü ile yapı içerisinde takipçilerine daha iyi Ģekilde seslenebilmek amacıyla kurmay kadrosunu kendisine sadık ve eğitimli kiĢilerden seçmiĢ olması, liderin yapı içerisinde sorgulanması düĢüncesinin ortadan kaldırılması anlamı taĢımaktadır. Bahçeli bu hareketi ile 1999 seçimlerine yapı içerisinde çatlak olmadan gitmeyi planlamaktaydı. Bahçeli‟nin bu düĢüncesi akıllara etkileĢimci liderliği getirmektedir. Yani, lider yapı içerisinde kurmayları/astları ile güçlü bir iletiĢim halindedir ve ast-üst arası iliĢkiler oldukça sağlamdır.

MHP, Bahçeli dönemi ile birlikte yayınlarında rasyonel projeler meydana getirmek, bilgi toplumunu ve küresel trende ayak uydurmak, katılımcı demokrasiye

191 _{Mustafa, Çalık, ‘MHP: Asıl ġimdi; Fakat Nasıl?’, Türkiye Günlüğü, Sayı, 50, Mart-Nisan} 1998, s.162-174.

192 _{Metin, Heper, ‘BaĢkalaĢmadan DeğiĢen Milliyetçi Hareket Partisi’, Türkiye Günlüğü, Sayı,} 55, Mart-Nisan, 1999, s.12-21.

84 önem vermek gibi atılımlar yapmaktadır. Tüm bu uygulamalarda liderin genel amacı, yapıyı mevcut çevresel değiĢimlere hazır tutmak ve değiĢen koĢullara uygun hareket mekanizması oluĢturmaktır. Bu düĢünceleri ile Bahçeli vizyoner yapı sahibi bir lider olarak seçmenlerin karĢısına çıkmaktadır. Geleceğe yönelik kestirimlerde bulunmak ve içyapıyı buna uygun hazırlamak, liderin önemli vasıflarından birisidir. Karizmatik liderlik ve bu yapının Bahçeli‟de varolan görünümüne değinmek gerekirse, her Ģeyden önce gerek takipçileri gerekse rakiplerinin övgü ile karĢıladıkları hususların baĢında Türk devlet adamlığı kimliği gelmektedir. Protokolvâri bir davranıĢ sergilemesi, siyaset içerisinde bulunduğu süre zarfında çevresindeki kiĢilerle mesafesini belirleyebilmesi ve temiz siyaseti bir hayat tarzı olarak benimsemiĢ olması, gerek kendi tabanı gerekse rakiplerince alkıĢ tutulan hususların baĢında gelmektedir. Bir yapıda liderin takipçileri üzerinde etki oluĢturması ve takipçileri tarafından örnek alınması muhtemeldir. Bahçeli‟nin yukarıda yer verdiğimiz örnek hayatı hususunda takipçileri tarafından örnek alınması O‟nun liderlik vasıflarından birisini oluĢturmaktadır.

Bahçeli, siyasetçilikle zevzekliği, siyasetçilikle çok konuĢup da hiçbir Ģey söylememeyi marifet sayan diğer Ģahıslara karĢı bir tepki gibi çıkmıĢtır ortaya. VatandaĢlarla, basın mensuplarıyla, diğer siyasetçilerle münasebeti, dikkatli, mesafeli, hesaplı ve ciddi görünümlü bir yapıya sahip olması da Bahçeli‟yi diğer liderlerin birçoğundan ayıran temel özelliklerdir.193

Bu durum itibarı ile bir liderin içerisinde bulunduğu ortamın gerektirdiği Ģekillerde hareket etmesi, yani varolan yapıya uygun hareket etmesi onu takipçilerinden ayıran hususlardan birisini oluĢturmaktadır. MHP gibi sert bir tabanın liderliğini üstlenen kiĢinin de yukarıda ifade edilenlerden farklı bir Ģekilde davranması yapı tarafından benimsenmemesi olgusunu meydana getirmektedir.

Bahçeli siyasette çok önemli bir özellikten mahrum görünüyor: Bu karizma diye tabir edilen Ģeydir.194

Diğerlerinden öne çıkmak, halkın sıralamasında, bazı tercihlerinde kendiliğinden önde olmak… GörünüĢü ile konuĢması ile sempatisi ile

193

Ahmet, Güner, ‘Siyasetimizin Derebeyleri’, Mim Kitabevi, Ġstanbul, 1999, s.236.

194 _{Yazarın burada „Karizma‟ kavramından belirtmek istediği husus yapısal özelliklerdir. GörünüĢ,} konuĢma, sempati… v.s.

85 ve tam tersi hasletlerle her durumda ilk düĢünülmek, öne çıkmak…195

GörünüĢ olarak geleneksel dönem Kruvaze tarzdan vazgeçmemesi, konuĢma olarak hitabet eksikliği, tebessümiyetindeki nadirlik Bahçeli‟yi karizmatik mânâda diğer siyasi liderlerin gerisine düĢürmektedir. Özellikle tüm halkın muzdarip olduğu, halkın deyimi ile „kâğıttan kafasını kaldırmadan halka hitap etmesi‟ durumu halkın gözünde Bahçeli‟ye eksi puan getiren karizma eksikliğinin önemli bir örneğini oluĢturmaktadır.

Bahçeli‟yi iktidar ortağı yapan 1999 seçimleri öncesine gelinecek olunduğunda, seçim öncesinde tırmanan terör olaylarına ve ekonomik çöküntüye karĢı tabanını aktif bir Ģekilde harekete geçiren Bahçeli, seçimlerden zaferle çıkmayı bilmiĢtir. Konu bu yönü ile ele alındığında Psikoanalitik yaklaĢımın izlerini görmek mümkün olacaktır. Bu yaklaĢımda liderin yaptığı Ģey, izleyicilerin düĢmanca hislerini bir gruba yönlendirmektir. Yine korku, suçluluk ya da yabancılaĢma duygusu içindeki izleyiciler kendi kimliklerini liderin kimliği ile birleĢtirmek suretiyle üstün olma duygularını yaĢayabileceklerine inanmaktadırlar.

Mevcut sorun üzerine doğru tespitin yapılması, içerisinde bulunulan durumun açık ve saydam bir Ģekilde takipçilere iletilmesi lideri çevresinden ayıran bir baĢka husustur. Bu konuda Bahçeli‟nin yer yer örneklerine rastlanılmaktadır. Kendisinin Aydın‟da yapmıĢ olduğu Ģu konuĢma, konuyu örneklendirmek açısından birebirdir:

“Memleketimiz insanlarının çoğunluğu, gelir dağılımındaki eĢitsizlik sebebiyle yoksulluk sınırının altına düĢmüĢtür. Bu gün milyonları aĢan sayıdaki insanlarımız yoksuldur. Yine milyonlara varan insanlarımız açlık içindedir. Türkiye‟de rüĢvet, yolsuzluk, iltimas artmıĢ, ahlâki çöküntü görünür hale gelmiĢtir… Ekonomik politikalarla ve sürekli yapılan zamlarla namerde muhtaç olmadan çoluğunun çocuğunun rızkını kazanabilen insanımız dahil yoksulluğa itilmektedir. Kısacası, Türkiye‟de bir ekonomik çöküntü yaĢanmaktadır. Bugün Türkiye‟de bir sosyal çözülme vardır. Türkiye‟de bir kültürel yabancılaĢma vardır. Bu haliyle, Türkiye‟nin 21. Yüzyılı kucaklaması mümkün değildir. Türkiye‟nin bu temel meselelerinin çözülebilmesi için, her Ģeyden evvel siyasi istikrara ihtiyaç vardır…”196

Lideri yapı ya da kurum içerisindeki diğer kiĢilerden ayıran ve soyutlayan bir baĢka husus da içerisinde bulunduğu yapıyı ya da kurumu kucaklayabilecek bir hedef belirleyebilmesidir. Bu olgu dönüĢümsel liderlik içerisinde görülmekle

195 _{Güner, a.g.e., s.237-238.} 196 _{a.g.e., s.241.}

86 birlikte karizmatik liderliğin de yapıtaĢlarından birisini oluĢturmaktadır. Bahçeli‟nin yapmıĢ olduğu: “Türkiye‟yi bu kirlenmiş siyasetten arındırıp, 19 Nisan

1999‟da Türkiye‟yi lider ülke yapmak isteyen MHP‟nin iktidarını kucaklayacağız.”197

Ģeklindeki açıklaması, kendisi tarafından partisi ve tabanı adına ilerleyen zamanda hayata geçirilecek bir hedef olmuĢtur. BelirlemiĢ olunan hedeflere de kendisinin isminden önce MHP‟yi koymuĢ olması örgütsel hedeflerin kiĢisel amaçlardan daha önce geldiği düĢüncesini ortaya koymaktadır. Liderin hedef belirlemesi ve takipçilerine bu hedefi benimsetebilmesi durumuna MHP‟nin 1990‟lı yıllarda Bahçeli‟nin baĢında bulunduğu kurmaylar ile ortaya koymuĢ olduğu, „2023 Lider Ülke Türkiye‟ hedefi de en güzel örneklerden birisini oluĢturmaktadır.