Denetim Otoritesinin Görev ve Yetkileri

Siyasi partilerin ve seçim kampanyalarının mali denetimi ile ilgili olarak görevlendirilen, denetimden sorumlu otoritenin görevleri her ülke kanununda yer alan düzenlemelere göre değişmektedir. Genel olarak siyasi partilerin seçim kampanyalarına ilişkin düzenleyici hükümlere uygunluğun incelenmesi görevi, denetimden sorumlu otoriteye verilmektedir. Denetimden sorumlu otorite siyasi partiler ve adaylar tarafından kendilerine sunulan mali raporların incelenmesi veya hesapların denetimi yoluyla muhtemel ihlalleri tespit etmektedir. Örneğin bu organlar, yapılan bağışların yasalara uygunluğunu denetlemek ve bunların

294 _{Denetimden sorumlu otoritenin bütçesi, tarafsızlık ve bağımsızlığı sağlayacak şekilde} oluşturulmalıdır. Bütçesi doğrudan hükümet tarafından belirlenen otoritenin bağımsızlığından bahsedilemez. Ancak kamusal fonları kullanan bu organların kaynakların kullanımı konusunda parlamentoya karşı hesap verebilirliğinin de sağlanması gerekir (Committee on Standards in Public Life, The Funding of Political Parties in the United Kingdom, London, 1998, s. 150). 295 _{Nassmacher (2003/2), s. 148.}

296

Malbin, Michael J./Gais, Thomas L., The Day After Reform: Sobering Campaign Finance

112 kamuoyuna duyurulması için çeşitli düzenlemeler yapmak, yabancı kaynaklı bağışlar gibi yasaklanmış yardımların varlığını tespit etmek ve parlamento seçimleri ve diğer seçimlerde yapılan kampanya harcamaları konusunda denetim yapmak gibi görevler üstlenmişlerdir. Örneğin, Đngiltere’de Seçim Komisyonu’nun, seçimlerin yönetimine, siyasi partilerin ve üçüncü kişilerin kaydedilmesine, devlet yardımlarının dağıtılmasına, seçim hukuku ile ilgili değişiklikler için görüş bildirilmesine, gelir ve harcamalarının ve siyasi reklamların düzenlenmesine ilişkin genel görevleri vardır (PPERA m. 5-13). Seçim Komisyonu’nun temel görevi ise, muhasebe zorunluluğu, bağışlar, harcamalar, aleniyet ve rapor sunmaya ilişkin olarak kanunda düzenlenen kurallara riayet edilip edilmediğini denetlemektir (PPERA, m. 145). Bağımsız bir düzenleyici kurum olarak Federal Seçim Kampanyaları Kanunu’nu uygulamak ve yönetmek ile görevlendirilen Amerikan Seçim Komisyonu’nun ise, siyasi partilerin ve adayların para kaynakları ile federal seçim harcamalarının kamuya açık hale getirilmesini sağlamak; adayların, komitelerin ve diğer kişilerin Federal Seçim Kampanyaları Kanunu’nun gerektirdiği bildirim ve kamuyu aydınlatma yükümlülüğü ile sınırlamalar ve yasaklamalara riayet etmelerini temin etmek; başkanlık seçimlerinin kamusal finansmanı yönetilmek gibi görevleri vardır 297. Fransız Komisyonu ise adayların kampanya harcamalarına ilişkin olarak sunduğu bildirimleri ve partilerin yıllık bildirimlerini onaylamak, reddetmek veya düzeltmek gibi görevleri vardır (Seçim Kanunu, m. L52-15).

Bu görevlerini yerine getirebilmeleri için, denetimden sorumlu otoriteye tanınan yetkilerin kapsamı ve otoritenin bağımsızlık derecesi de oldukça önemlidir. Denetimden sorumlu otoritelerin parti veya adayların hesapları üzerinde inceleme ve soruşturma yapma, denetim raporlarını kamuya açıklama, idari yaptırım uygulama, adli soruşturma başlatmak için görevli yargı organına başvurma, gibi yetkileri vardır. Birçok ülkede denetimden sorumlu otoriteye, düzenlemeye konu olan parti, aday, diğer kişi veya kurumlar tarafından yapılan mali usulsüzlüklere yaptırım uygulama yetkisi verilmiştir. Denetimden sorumlu otoriteler, idari para cezası, kamusal

297 _{Mann, Thomas E., “The FEC: Administering and Enforcing Campaign Finance Law”, New}

Campaign Finance Reform Sourcebook, Corrado, Anthony/Ortiz, Daniel R.,/Mann, Thomas

113 yardımlardan yoksun bırakma ve seçimlerin iptal edilmesine karar verme gibi yaptırımlar uygulayabilmektedir. Yaptırım uygulama yetkisi ise, genellikle adil yargılanma ve temyiz gibi haklarla koruma altına alınmıştır. Temyiz talepleri de çoğunlukla ülkelerdeki yüksek mahkemeler tarafından incelenmektedir.

Denetimden sorumlu otoritelere, yalnızca kendisine sunulan belgeler üzerinden denetim yapma yetkisi verilmesi halinde, denetimin kapsamı daraltılmış olacaktır. Örneğin, Đspanya ve Portekiz’de denetimden sorumlu otoriteler, yalnızca partilerin sundukları bilgileri incelemek ve bu bilgilere dayanarak bir karar vermek durumundadır. Bu durumu önlemek için bazı ülkelerde, denetimden sorumlu otoriteye mahallinde inceleme yapma yetkisi verilmiştir298. Đngiliz Seçim Komisyonu ise, denetim organının soruşturma yetkisi bakımından iyi bir örnek oluşturmaktadır. Đngiliz Seçim Komisyonu’nun, kayıtlı siyasi partilerin, kayıtlı üçüncü kişilerin veya adayların mali kayıt ve bilgilerine erişme, bunların örneklerini alma ve soruşturma yapmak için kurum binalarına girme gibi yetkileri vardır (PPERA, m. 145 ve 146).

Amerikan Federal Seçim Komisyonu sahip olduğu yetkiler bakımından olumsuz bir örnek oluşturmaktadır. Zira Amerika’da, sunulan raporların Komisyon tarafından denetimi, yalnızca şikayet olması halinde söz konusudur299. Denetim sürecinin sadece şikayet üzerine başlatılması halinde, siyasi parti veya adaylar birbirlerini ihbar etmekten kaçınacaktır. Bu sebeple denetimden sorumlu otoriteye, şikayet üzerine veya kendiliğinden denetim sürecini başlatma yetkisi verilmelidir. Başka kurumlar tarafından yapılan denetimlerde, siyasi finans sistemi ile ilgili bir ihlal tespit edilmesi durumunda, bu durumun denetimden sorumlu otoriteye sevk edilmesi de sağlanmalıdır. Örneğin, şirket hesaplarını denetleyen kurumların usulsüz bir siyasi bağış tespit ettiklerinde, bu konuyla ilgili bilgi ve belgeleri, siyasi finansmanın denetimi ile görevli organa göndermeleri gerekir.

Denetimden sorumlu otoritenin kendiliğinden veya şikayet üzerine soruşturma başlatma yetkisi ile ilgili incelenmesi gereken bir konu da şikayet

298 _{Biezen, Ingrid van, “Party Financing in New Democracies: Spain and Portugal”, Party Politics,} Vol. 6, No. 3, (July 2000), s. 332.

299

Kamusal finansman sağlanan başkanlık kampanyalarında ise, raporların şikayet olmadan da denetlenmesi zorunludur. (Alexander (2005), s. 10.)

114 hakkının kime tanınacağıdır. Đhlal iddialarının değerlendirilmesi ve sonuçların seçimlerden önce seçmenin bilgisine sunulması, seçmenin kararını bu doğrultuda vermesine yardımcı olur. Bu bilgilerin, seçimlerden sonra incelenmesi ve kamuoyuna sunulması halinde ise denetim çok fazla etkili olmayacaktır. Bu nedenle, ihlal iddiaları ile ilgili soruşturmanın seçimlerden önce başlayabilmesi ve hızlı bir şekilde bir ön karar alınabilmesi için; herkesin uygulama ile ilgili sorunlarda kuruma başvurabilmesi ve ihlal iddialarını ileri sürebilmesi gerekir.

Bazı ülkelerde, denetimden sorumlu otoritenin herhangi bir şikayet olmadan inceleme yapabilmesi de mümkündür. Örneğin Almanya’da, Parlamento başkanlığının idari heyeti, herhangi bir kanuni şart olmadan partilerin mali raporlarını inceleyerek veya medyada yer alan parti finansman skandallarını takip ederek muhtemel kanun ihlallerini araştırır. Bu araştırmanın sonuçları (bireysel olaylara ilişkin partinin cevabı da dahil olmak üzere) parlamento gazetesinde yayınlanır300. Herhangi bir şikayet olmadan, şüphelenilen ihlal durumlarını araştırma yetkisi bağımsız bir organa da verilebilir. Örneğin Kanada’da Seçim Harcamaları Komiseri’nin soruşturma başlatma ve soruşturmaları yönetmek için kendi personelini atama gibi yetkileri vardır.