ENERJİ TÜKETİMİ EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ
F- değeri p değeri Sonuç** ∆ gsmh ∆enerjinin nedenidir
∆enerji ∆gsmh’nın nedenidir 0.00742 3.1547 0,93212 0.09617* RET KABUL * * %10 anlamlılık düzeyinde
** Sonuçlar (H1): Alternatif Hipoteze göre yapılmıştır.
Dönem itibari ile yapılmış olan nedensellik analizinde, 1980 – 2008 yılları arasında enerji tüketiminden GSMH’ ya doğru tek taraflı bir nedensellik ilişkisinin olduğu %10 anlamlılık düzeyinde görülmektedir.
SONUÇ
Sosyal refahın ve sanayi üretiminin hedeflenen seviyede gerçekleşmesinde söz sahibi olan faktör enerjidir. Enerji hayatın her alanına girmiş olduğundan enerji taleplerinin karşılanması büyük önem taşımaktadır. 20. ve 21. yüzyılda gelişen teknolojinin, artan nüfus ve sanayi üretimindeki hızlanmanın da etkisi ile dünya enerji ihtiyacı giderek artmaktadır. Birincil ve ikincil enerji kaynakları arasında dünya enerji tüketiminde en çok kullanılan birincil enerji kaynaklarıdır. Petrol, doğalgaz ve kömürden oluşan bu kaynaklar dünya enerji ihtiyacının %80’ini karşılamaktadırlar. Yenilenebilir enerjinin payı ise dünya üzerinde %7 gibi düşük bir oran izlemektedir. Fosil kaynakların ömrünün sınırlı olması ilerde ülkeleri enerji açısından zor duruma düşüreceğinden ülkelerin söz konusu bu probleme karşı tedbir alması ve bu bağlamda yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelimi zorunlu ve gereklidir. Ülkemiz için bol olan enerji kaynakları arasında güneş enerjisi, jeotermal enerji, biyokütle enerjisi ve rüzgar enerjisidir önde gelmektedir.Yenilenebilir enerjiye yönelimi, dışa bağımlılık sorununa çözüm getirebilecek kapasiteye sahip olmasına rağmen gereken ilgiyi görememektedir. Yenilenebilir enerji kaynakları bulma ihtiyacının bu kadar önemli olmasına karşın son yıllarda herhangi bir arama- çıkarma çalışmasına yönelik bir yatırım gerçekleşmemiştir.
Türkiye enerji kullanımında özellikle petrol ve doğalgazda dışa bağımlı bir ülkedir. Elektrik üretiminin %40’ı dışa bağımlı olduğumuz doğalgazdan gerçekleştirilmektedir. Bu kadar çok kullanılan bir kaynak da dışa bağımlılık enerji güvenliği kriterine ters düşmektedir. Ayrıca enerji fiyatlarındaki artış da ülke ekonomimiz oldukça olumsuz etkilemektedir. Vazgeçilmez yakıt türü olarak görülen petrol fiyatlarında sık aralıklarla yükseliş izlenmesine karşın petrolün tüketiminde herhangi bir azalmaya gidilememektedir.
Enerji fiyatlarında özellikle petrol ve doğal gazda yaşanan fiyat artışlarının ekonomiye yansımaları olumsuz bir şekilde olmaktadır. Enerji fiyatlarında 2008 yılı verilerine göre yıllık artışın %26,87 olduğunu ifade eden Merkez Bankası elektrik fiyatına yapılan zamların enflasyona tahmini olarak 0,5 puan oranında yükseltici etki sağladığını bildirirken bu yılın Ağustos ayında doğal gaza yapılan zammın enflasyonu 0,15 oranında yükselteceğini ifade etmiştir.
Türkiye enerji politikaları, Uluslararası Enerji Ajansı raporuna göre Türkiye’nin enerji konusundaki dışa bağımlılık oranının azaltılması için doğru politikaların, uzun vadeli enerji stratejilerinin saptanarak bu stratejilerde bilimselliğe dayanan, bilinçli, kararlı; ekonomi, çevre ve dış politika gibi alanların menfaatlerini gözeten bir strateji etrafında planlanmalıdır.
Ekonomik büyüme; dünya enerji tüketiminde öngörülen değişmeleri etkileyen en önemli faktörlerden biridir. Kısa dönemde talep tarafı olarak hanehalklarının ve firmaların tüketim (harcama) kararları ekonominin seyrini tayin etmektedir. Uzun dönemde ise herhangi bir ülkenin ekonomisinin büyüme potansiyelini tayin eden; ülkenin mal ve hizmetleri üretme gücüdür. Büyüme potansiyeli; nüfus artışı, istihdam oranı, sermaye birikimi ve innovasyon tarafından etkilenmektedir.
Ele edilen sonuçlar ışığında Türkiye’nin enerji durumu değerlendirildiğinde özellikle elektrik enerjisi elde etmek için yapılan enerji ithalat rakamlarının giderek daha da büyüdüğüne ulaşılmıştır. Bu durum ülke için çözüm bulunması gereken önemli bir sorundur. Çözüm için ülkenin kendi potansiyelinin farkına varıp ihtiyacı doğrultusunda ve tabi ki en verimli şekilde mevcut enerji rezervlerini değerlendirmesi gerekmektedir. Ancak bu şekilde başta petrol ve doğalgaz teminindeki dışa bağımlılık rakamlarımız düşüş gösterebilir. Ayrıca enerji de kaynak yönelimi yenilenebilir enerji kavramını gündeme getirmekte olduğundan çevre kirliliği problemi de kendiliğinden ortadan kalmış olacaktır. Enerji sorununu çözme girişimleri enerjide dışa bağımlılığımızı azaltmanın yanında ülkenin istihdam rakamlarına ve dolayısı ile gelir dağılımına da olumlu bir etki edecektir. Yenilenebilir enerjiye yönelik yapılacak çalışmalarda, eldeki enerjinin en verimli şekilde değerlendirilmesi gerekliliği de unutulmamalıdır. Enerji yoğunluğu bu çerçevede ele alınmalıdır. Çünkü bir ülken enerji yoğunluğu oranı ne kadar düşükse birim hasıla üretmek için harcanan enerjinin, o kadar düşük olduğunu göstermektedir. Buradan ülkelerin ana amacının daha az enerji ile daha çok mal ve hizmet üretimi olduğu sonucuna varılmaktadır.
Çalışmamızda enerji çeşitleri ve özellikleri ele alınarak Türkiye enerji politikaları, dışa bağımlılık oranı, enerji kaynakları potansiyeli ve tüketimi açısından incelenerek 1908-2008 dönemine ait Türkiye enerji tüketimi ve ekonomik büyüme
arasın da bir ilişki bulunmaya çalışılmış ve ilgili değişkenler arasında koentegrasyon ilişkisi tespit edilmiştir.
1980-2008 yılları arasında yapılan ekonometrik çalışmaları ile değişkenler arasında yapılan koentegrasyon testinde verilerin aynı dereceden durağan olduğu sonucuna varılmıştır. Koentegrasyon testi kısa dönemde ele alındığında enerji tüketimi ile GSMH arasında meydana gelen dengesizliklerin %94’ü 1 yıllık dönemde ortadan kalkmakta olup sistem yaklaşık olarak 1,06 yılda tekrar dengeye gelmekte olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Koentegrasyon testi uzun dönemde incelendiğinde enerji tüketimi ve gayri safi milli hasıla arasında uzun dönemli bir ilişki olduğu görülmektedir. Yapılan nedensellik testleri sonucunda ise GSMH’ dan enerji tüketimine doğru bir ilişkiye rastlanmamıştırs, ancak enerji tüketiminden GSMH’ya doğru tek taraflı bir nedensellik ilişkisinin olduğu %10 anlamlılık düzeyinde görülmektedir.
KAYNAKÇA
ACAR, Çağdaş, vd., (2007), Petrol ve Doğalgaz, ODTÜ Yayıncılık, Ankara.
ACAR, Yalçın, (2002), İktisadi Büyüme ve Büyüme Modelleri, Vipaş Yayıncılık , Bursa.
AKBULUT, Gülpınar (2008), “Küresel Değişimler Bağlamında Dünya Enerji Kaynakları, Sorunları ve Türkiye”, Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, C:32, S:1, Manisa.
AKKAYA, Sibel (2007), “Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Türkiye Açısından Önemi ve Bir Rüzgar Enerjisi Uygulaması”, Fırat Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ.
AKKOYUNLU, Atilla (2006), “Türkiye’de Enerji Kaynakları ve Çevreye Etkileri”, TASAM, İstanbul.
ALTIN, Vural (2004), “Yeni Ufuklara Nükleer Enerji”, Bilim-Teknik Dergisi, Istanbul.
ARAT, Tuğrul, BAYKAL, Senem (2004), “AB Çevre Politikası Bağlamında Yenilenebilir Enerji Kaynakları ve Türkiye. AB’nin Enerji Politikası ve Türkiye”, Ulusal Politika Araştırmaları Vakfı, İstanbul.
ARSLAN, Sinan, DARICI, Mustafa, ve KARAHAN, Çetin (2001) “Türkiye’nin Jeotermal Enerji Potansiyeli”,. Enerji ve Jeoteknik Uygulamalar Sempozyumu Sayfa: 1-9, Ankara,
ATAMAN, A. Rüya (2007), “Türkiye’de Yenilenebilir Enerji Kaynakları”, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
BARBİR, Frano. ve VEZİROĞLU, T.Nejat (1991), “Enviromental Damage Caused by Fosil Fuel Consumption”, Int. J. Energy Environment Economics, Vol.1, No.4.
BAYRAÇ, H. Naci, YENİLMEZ, Füsun (2005), “Türkiye’de Petrol Sektörü”, Osmangazi Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Eskişehir.
BELEN, İ (2010), “Ormanlardaki Biyokütleden Pelet ve Elektrik Enerjisi Üretimi Dünyadaki Gelişmeler Ülkemiz Potansiyeli, http://demo. ogm.gov.tr/ diger/iklim/Dokumanlar/ Biyoenerji%20Sunumlar %C4%B1/biyok%C3%BCtlesunumumay%C4%B1s2010.pdf, Erişim Tarihi: 12.04.2010.
BERBER, Metin (2004), İktisadi Büyüme ve Kalkınma, Derya Kitabevi, 2. Baskı, Trabzon.
BOZKURT, A. Utku (2008), “Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Enerji Verimliliği Açısından Değerlendirilmesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek
Lisans Tezi, İzmir.
BP (2007), “Statistical Review of World Energy”,http://www.bp.com/ liveassets /bp internet/globalbp/globalbp_uk_english/reports_and_publications/statistical_energy_rev iew_2007/STAGING/local_assets/downloads/pdf/statistical_review_of_world_energy full_report_2007.pdf , Erişim Tarihi: 21.04.2010.
BP Statictical Review, June 2008, http://www.bp.com/liveassets/bp_internet/globalbp/ globalbp uk_english/reports_and_publications/statistical_energy_review_2008/STAGING/locas sets/downloads/pdf/statistical_review_of_world_energy_full_review_2008.pdf, Erişim tarihi: 17.05.2010.
BP Statistical Review of World Energy, (2008).
CENGİZ, İsmet (2010), “Küreselleşme ve Enerji Politikaları”, http:// www.jmo . org.tr /resimler/ ekler/c805dcddc7db4e8_ek.pdf?tipi=&%3Bamp%3Bturu=&%3Bamp%3Bsube=,Erişim Tarihi: 10.05.2010.
ÇARIKÇI, Emin (2009), “Gelişmekte Olan Ülkelerde Sanayileşme Stratejileri”, http:// www.ekodialog. com/Makaleler/gelismekte-olan-ulkelerde-sanayilesme-stratejisi.html, Erişim Tarihi: 10.05.2010.
ÇED ve Planlama Genel Müdürlüğü Çevre Envanteri Dairesi Başkanlığı (1996), “Çevreyi Öncelikle Etkileyen Bazı Sanayiler ve Temel Sektör Faaliyetleri”, Ankara.
ÇETİNKAYA, Murat (2004), “Türkiye Ekonomisinde Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Seltörel Dağılımının Önemi”, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya.
ÇETİNKAYA, Murat, YILMAZ, M. Levent, DOĞAN, Bircan (2009), “Türkiye’nin Enerji Politikası ve Ekonomiye Etkileri”, I. Uluslararası Balkanlarda Tarih ve Kültür Kongresi, Kosova.
ÇOLAK, İlhami vd. (2005), “Sanayide Enerji Verimliliği”, 1. Enerji Verimliliği ve Kalite Sempozyumu, TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası Kocaeli Şubesi, Kocaeli.
ÇUKURÇAYIR, M. Akif, SAĞIR, Hayriye (2008), “Enerji Sorunu, Çevre ve Alternatif Enerji Kaynakları”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:20, Konya. DEKTMK, 2004-2008 Enerji Raporu.
DEMİRBAŞ, Lütfiye (2002), “ Türkiye’de Enerji Sektörü, Sektörün Problemleri, Avrupa Birliği ve Türkiye’de Enerji Politikaları”, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat
Anabilim Dalı, Bilim Uzmanlığı Tezi, Isparta.
DEVECİ Duranay, Nilgün., YILGIN, Melek., ve PEHLİVAN, Dursun (2007), “Mobilya fabrikası Artığının Yakıt Olarak Değerlendirilmesi”, IV. Yenilenebilir Enerji Kaynakları Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, Gaziantep.
DİCKEY, David.A ve FULLER, Wayne.A (1979)., “Distribution of the Estimators of Autoregressive Time Series with a Unit Root”, Journal of the American Statictical Assocation,
DOĞAN, Nevzat, ÜNVER, Aydoğan (2005), “Türkiye’nin Hidrolik Enerji Kaynakları ve EÜAŞ’ın Bölgemize Katkısı”, Güneydoğu Anadolu Bölgesi Enerji Forumu, Diyarbakır.
DUJARDIN, Thierry (2010), “Potential of Nuclear Industry in a Sustainable Energy Model”, http://www.upcomillas.es/catedras/bp_/Documentos/Actividades/Foro/2005/Dujard in2005.pdf , Erişim Tarihi: 22.03.2010.
Dünya Enerji Konseyi- Türk Milli Komitesi (DEK-TMK) (2004), “Türkiye’de Enerji Dinamikleri”, Ankara.
ERDOĞAN, Savaş (2006), “Türkiye’nin İhracat Yapısındaki Değişme ve Büyüme İlişkisi: Koentegrasyon ve Nedensellik Testi Uygulaması”, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya.
ERKİN, Tuğrul (2009), “Türkiye’nin Enerji Politikalarına Toplu Bakış”, http: // www. enerjivadisi. com/ n.php?n=turkiyenin-enerji-politikalarina-toplu-bakis-2010-04-20, Erişim Tarihi: 21.05.2010.
ERSOY, A.Yağmur (2010), “Ekonomik Büyüme Bağlamında Enerji Tüketimi”, Akademik bakış Dergisi, Sayı 20, Kırgızistan.
ETKB, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Faaliyet Raporu, 2008. ETKB, Enerji İşleri Genel Müdürlüğü, 2009.
Enerji-Kojenerasyon Dünyası (2006), “ Türkiye’nin Yenilenebilir Enerji Kaynakları Potansiyeli ve Gelecek Senaryoları”, İstanbul.
FAO (2007), Food and Agriculture Organization of The United Nations Web Sayfası, http://fao.org, Erişim Tarihi: 20.05.2010.
FİDAN, Abdulvahit (2006), “Türkiye’de Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme İlişkisi”, Gazi
Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
GENÇOĞLU, M. Tunay (2001), “Dünya’da ve Türkiye’de Rüzgar Enerjisi”, Yenilenebilir Enerji
Kaynakları Sempozyumu, İzmir.
GLORIA, Camillio (2006), “Developing Gas Markets, Report of Program Committee, Triennium 2003-2006”, http://www.igu.org/committees/pgc/c, Erişim Tarihi: 14.05.2010.
GÖREZ, Turgut, ALKAN, Ahmet (2006), “Türkiye’nin Yenilenebilir Enerji Kaynakları ve Hidroelektrik Enerji Potansiyeli”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, İzmir.
GUJURATİ, Damador.N (2001), “Temel Ekonometri”, Çevirmenler: Ümit Şenesen ve Gülay G. Şenesen, Literatür Yayınları, 2. Basım, İstanbul.
GÜLAY, Ahmet Nuri (2008), “Yenilenebilir Enerji Kaynakları Açısından Türkiye’nin Geleceği ve Avrupa Birliği ile Karşılaştırılması”, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,
GÜLTEKİN, A.Haydar, ÖRGÜN, Yüksel (1993), “Doğalgaz ve Çevre”, Çevre Dergisi, Sayı:9, Ankara.
GÜRSOY, Umur (2004), “Enerjide Toplumsal Maliyet ve Temiz ve Yenilenebilir Enerji Kaynakları”, Türk Tabipleri Birliği Yayınları, Ankara.
HATEMOĞLU, Güngör (2007), “Sürdürülebilir Enerji Politikaları Çerçevesinde Türkiye’de Petrol”, www.onurhukuk.com/makaleler/petrol.doc, Erişim Tarihi: 10.03.2009.
HAYDAROĞLU, Ceyhun (2006), “Türk Sanayinde Enerji Verimliliği ve Yoğunluğunun Analizi”, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.
MACKINNON Haugh, A., MICHELIOS J.G. Leo (2000), “Europen Monetary Union: Cointegration Analysis”, Journal of International Money and Finance, Sayı:19. NewYork. IŞIĞIÇOK, Erkan (1994), Zaman Serilerinde Nedensellik Çözümlemesi, Uludağ Üniversitesi Yayınevi,
Bursa.
İSKENDER, Serdar (2006), “Türkiye’de Enerji ve Geleceğe Yönelik Planlar”, Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi Türkiye 10. Kongresi, Ankara.
İspanya Güneş Enerjisi Raporu (2008), T.C. Madrid Büyükelçiliği, Ticaret Müşavirliği, http://www.ambar.com.tr , Erişim Tarihi: 22.11.2009.
JOHANSEN, Soren., (1991) ,“Estimation and Hypothesis Testing of Cointegration in Gaussian Vector Autoregressive Models”, Econometrica..
JOHANSEN, Soren. ve JUSELİUS, K (1990), “Maximum Likehood Estimation and Inference on Cointegration with Application to the Demand for Money”, Oxford Bulletion of Economics and Statistiscs, 52.
LEE, Chien-Chiang, CHANG, Chun-Ping (2008), “Energy Consumption and Economic Growth in Asia Economies: A More Comprehensive Analysis Using Panel Data”, Resource and Energy Economics, Volume:30, Issue: 1, NewYork.
KAPLAN, Muhittin, TAŞDEMİR, Murat (2008), “ Gelişmekte Olan Ülkelerin Özellikleri”, Sami
Taban ve Muhsin Kar Editörlüğünde Kalkınma Ekonomisi Seçme Konular, Ekin Yayınevi, Bursa. KAR, Muhsin, KINIK, Esra (2008), “Türkiye’de Elektrik Tüketimi Çeşitleri ve Ekonomik Büyüme
Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Bir Analizi”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, C:10, S:2, Afyon.
KARADAĞ, Ç., GÜLSAÇ, I.I., ERSÖZ, A., ve ÇALIŞKAN, M., “Çevre Dostu ve Temiz: Yenilenebilir Enerji kaynakları”, Bilim-Teknik Dergisi, s:25, Mayıs-2009.
KARADAŞ, Fevziye (2008), “Sürdürülebilir Kalkınma Çerçevesinde Türkiye’nin Enerji Sektörü ve Politikaları”, Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans
KRAFT, John., KRAFT, Arthur (1978), “On the Relationship Between Energy and GNP”, Journal of Energy and Development, Newyork.
KARAGÖL, Erdal, ERBAYKAL, Erman ve ERTUĞRUL, H. Murat (2007), “Türkiye’de Ekonomik Büyüme Elektrik Tüketimi İlişkisi: Sınır Testi Yaklaşımı”, Doğuş Üniversitesi
Dergisi, İstanbul.
KAYMAKÇIOĞLU, Fatih, ve ÇİRKİN, Tamer (2005), “Jeotermal Enerjinin Değerlendirilmesi ve Elektrik Üretimi”, III. Yenilenebilir Enerji Kaynakları Sempozyumu ve Dergisi Bildiriler Kitabı, 19-21 Ekim 2005, TMMOB, TÜBİTAK, Mersin Üniversitesi, Mersin.
KEÇECİOĞLU, Tamer, GÜNERHAN, Hüseyin (2010), “ Türkiye Uzun Vadeli Sanayi ve Enerji Strateji İlişkileri Üzerine bir Çalışma”, http://arsiv.mmo.org.tr/pdf/10690.pdf , Erişim: 20.05.2010.
KENNEDY, Peter (1994), “ A Guide to Econometrics”, Blackwell Pub. 3. Edition, London.
KILIÇ, Nurel (2006), “Türkiye Elektrik Enerjisi Üretim ve Tüketimine Genel Bakış”, İzmir Ticaret
Odası, AR-GE Bülten 2006, İzmir
KILIÇ, Nurel (2009), “Dünyanın Önemli Doğal Kaynağı Rüzgar Enerjisi”, İzmir Ticaret Odası, AR-
GE Bülten 2009, İzmir.
KIZILKAYA, Ertuğrul, ve ENGİN, Cem (2002), “Enerjinin Jeopolitiği: Dünya Üzerindeki Jeo- Ekonomik Mücadele”, İstanbul Üniversitesi Dergisi, İstanbul.
KOÇAK, Ali (2001), “Türkiye’de Jeotermal Enerji Aramaları ve Potansiyeli”, Türkiye III. Enerji
Sempozyomu, 5-6 Aralık, Küreselleşmenin Enerji Sektöründe Yapısal Değişim Programı ve Ulusal Enerji Politikaları, TMMOB, EMO, Ankara.
KOÇASLAN, Gelengül (2006), “Türkiye’nin Enerji Kaynakları ve Alternatif bir Kaynak Olarak Rüzgar Enerjisinin Değerlendirilmesi”, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, İstanbul.
KORKMAZ, Emin (2008), “Türkiye’nin Enerji Politikaları”, http://www . toprakisveren. Org .tr / 2009-83-eminkoramaz.pdf , Erişim Tarihi: 22.04.2010.
KUM, Hakan (2009), “Yenilenebilir Enerji Kaynakları: Dünya Piyasalarındaki Son Gelişmeler ve Politikalar”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 33, Kayseri. KUTLAR, Aziz (2000), Ekonometrik Zaman Serileri Teori ve Uygulama, Gazi Kitapevi Yayınları,
Ankara.
KUTLAR, Aziz (2002), Eş-Bütünleşme Türkiye’de Para Talebi ve Döviz Kuru Uygulaması, Yargı Yayınları, Ankara.
KÜKRER, Barış (2007), “Hidrojen Enerjisinin Gelişme Potansiyeli ve Türkiye Ekonomisi Açısından Değerlendirilmesi”, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış
MACKİNNON, J.G (1991), “Critical Values of Cointegration Tests” Long Run Economic Relationshis: Readings in Cointegration, Oxford University Pres, New York.
MURRY, D.A. ve NAN, G.D. (1996), “A Definition of the Gross Domestic Product- Electrification Interrelationship”, The Journal of Energy and Development, London.
MUSİAD (2006), Türkiye’nin Enerji Ekonomisi ve Petrolün Geleceği, (Editör: İ. Öztürk, S. Karbuz), Araştırma Raporları: 49, Tavaslı Matbaacılık, İstanbul.
NALBANT, Orhan ( 2005 )., “Nükleer Enerji, Toryum Elemekti ve Türkiye İçin Önemi”, s:60, Kara Harp Okulu, Ankara.
NAZLI., Fatma (2007), “Petrolün Geleceği Ve Türkiye'nin Enerji Gerçeği”, Gebze Yüksek Teknoloji
Enstitüsü , Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, , Kocaeli.
ÖZDEN, S. Yücel. (2009), “Enerji Parametreleriyle Türkiye’nin Konumu ve Geleceği”, Ankara. PARASIZ, İlker (2005), Kalkınma Ekonomisi, Ezgi Kitabevi, Bursa.
RAMAZANOĞLU, Geybulla, ACAR, İ.Atilla ve GÖVDERE, Bekir (2009), “Yeni Kriz Enerji Krizi mi?”, http://idc.sdu.edu.tr/tammetinler/kalkinma/kalkinma36.pdf, Erişim Tarihi:22.05.2010.
Renewables-Global Status Report 2006.
Renewable Energy Resources for Texas (2007), http://www.infinitepower.org/, Erişim Tarihi: 04.02.2010.
SAATÇİOĞLU, Cem , KÜÇÜKAKSOY, İsmail (2001), “ Türkiye Ekonomisinin Enerji Yoğunluğu ve Önemli Enerji Taşıma Projelerinin Ekonomiye Etkisi”, http://sbe.dpu.edu.tr/11/19-41.pdf , Erişim Tarihi: 12.05.2010.
SABAH(2008), Enerji İthalatı 50 Milyar Dolara Gidiyor,
http://arsiv.sabah.com.tr/2008/06/24/haber,4DB11C34F80F461DB11A8CB5DA966850.html , Erişim 26.03.2010.
SABIR, Hasan (2009), “Az Gelişmiş Ülkelerde İthal İkameci Politikaların Başarısızlığı Üzerine”, http://www.ekodialog.com/Makaleler/azgelismis_ulkelerde_ithal_ikameci.html , Erişim Tarihi: 11.05.2010.
SARAÇOĞLU, Nedim (2002), “Türkiye’nin Geleceği İçin Temiz Enerji: Biyokütle”, IV. Ulusal
Temiz Enerji Sempozyumu, İstanbul.
SARAÇOĞLU, Nedim (2003), “ Biyokütlenin Enerji Üretiminde Değerlendirilmesi”, Türkiye IV. Enerji Sempozyumu, Ankara.
SARI, Ramazan, SOYTAŞ, U, ve ÖZDEMİR, Ö. (2001), “Energy Consumption and GDP Relations in Turkey: A Cointegration and Vector Error Correction Analysis”, Economies
and Business in Transition: Facilitating Competitiveness and Change in the Global Environment Proceedings, Global Business and Tecnology, NewYork.
SATMAN, Abdurrahman (2008), “Dünya Enerji Kaynakları”, http:// www. bilgesam. org/ tr / index.php?option=com_content&view=article&id=170:duenya-enerji kaynaklar&catid = 125:analizler-cevre&Itemid=144, Erişim Tarihi: 18.05.2010.
SATMAN, Abdurrahman (2008), “Türkiye’nin Enerji Vizyonu”, Jeotermal Enerji Semineri, http://www.mmo.org.tr/resimler/ekler/8188c7e9965c217_ek.pdf, Erişim Tarihi: 20. 04. 2010.
ŞENGÜL, Seda, TUNCER, İsmail. (2006), “Türkiye’de Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme: 1960-2000”, İktisat İşletme Finans Dergisi, Cilt: 21, Sayı: 242, İstanbul.
SÖĞÜT, Ziya, OKTAY, Zuhal (2006), “Sanayi Sektöründe Enerji Taramasının Enerji Verimliliğine Etkisi ve Bir Uygulama”, Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Sayı:10, Kütahya.
TANRIVERDİ, A. Rıza (2006), “Petrol Nedir?”, http://www.pmo.org.tr , Erişim: 21.02.2010. TARHAN, Bülent, (2008), “Dışa Bağımlılık Bağlamında Enerji ve Finans”, http://www.turklider.
org/TR/EditModule.aspx?TabId=672&mid=4753&ItemId=9681, Erişim 23.05.2010. TARI, Recep (1998), Ekonometri II, Kocaeli Üniversitesi Yayınları, 2. Baskı, İzmit.
TARI, Recep (2005), Ekonometri, 3. Baskı, Kocaeli Üniversitesi Yayınları, No:172, Kocaeli.
Taş Kömürü Sektör Raporu (2009), Türkiye Taşkömürü Kurumu Genel Müdürlüğü, http://www.enerji.gov.tr/yayinlar_raporlar/Sektor_Raporu_TTK.pdf , Erişim Tarihi: 20.05.2010.
TERZİ, Harun (1998), “Türkiye’de Elektrik Tüketimi ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Sektörel Bir Karşılaştırma”, İktisat İşletme ve Finans Dergisi, Cilt:13, Sayı: 144, İstanbul.
TERZİ, Harun, ve ZENGİN, Hilmi ( 2003 ), “Temel Ekonometri Teori ve Uygulama”, Derya Kitabevi Yayınları, Trabzon.
TOPAL, Murat, ARSLAN, E.Işıl (2008), “Biyokütle Enerjisi ve Türkiye”, VII. Ulusal Temiz Enerji
Sempozyumu UTES’2008, İstanbul.
TÜRKYILMAZ, Oğuz (2010)., “Enerjide Dışa Bağımlılık Giderek Artıyor”, http://www.milliyet.com.tr/Ekonomi/SonDakika.aspx?aType=SonDakika&ArticleID= 1157598 ,Erişim Tarihi: 24.02.2010.
TÜRKYILMAZ, Oğuz (2010), “Türkiye’nin Enerji Görünümü ve Yenilenebilir Enerji Kaynakları Potansiyeli”, MMO “Türkiye’nin Enerji Görünümü Konulu” Seminer, Ankara.
TÜYLÜOĞU, Şevket, OFLUOĞLU, Gökhan (2004), “Dünya ve Türkiye’de Kömür ve Kalkınma: Ekonomik Göstergelerin Karşılaştırılması ve Değerlendirilmesi”, Türkiye 14. Kömür
Kongresi Bildiriler Kitabı, Zonguldak.
UĞURLU, Erginbay ve ÜNSAL, Aydın (2009), “Ham Petrol İthalatı ve Ekonomik Büyüme: Türkiye”, http://iletisim.atauni.edu.tr/eisemp/html/tammetinler/144.pdf , 2009.
ULUSOY, Veysel (2006), “Ekonomik Büyüme ve Enerji Tüketimi: Bir Ekonometrik Uygulama”, Bahçeşehir Üniversitesi, İşeltme Bölümü, İstanbul.
ÜLTANIR, Mustafa Özcan (1996), “21. Yüzyılın Eşiğinde Güneş Enerjisi”, http:// www. biyolojiegitim.yyu.edu.tr/mkpdf/gun96.pdf , Erişim 22.11.2009.
ÜNSAL, Erdal (2005), Makro İktisat, İmaj Yayınevi, Ankara.
VARINCA, Kamil, B., GÖNÜLLÜ, M. Talha (2006), “Türkiye’de Güneş Enerjisi Potansiyeli ve Bu potansiyelin Kullanım Derecesi, Yöntemi ve Yaygınlığı Üzerine Bir Araştırma”, I.
Ulusal Güneş ve Hidrojen Enerjisi Kongresi, Eskişehir.
YAĞLI, İbrahim M (2008), “Yenilenebilir Enerji Kaynağı Olarak Rüzgar Enerjisi”, Uluslararası Ekonomik Sorunlar, http:// www.mfa. gov.tr/data /Kutuphane/ yayinlar/ EkonomikSorunlarDergisi/Sayi34/ibrahimyagl%C4%B1.pdf
YILDIZ, Mustafa., “ Dünya’da ve Türkiye’de Alternatif ve Fosil Enerji Kaynaklarının Geleceğe