Dünya Süt Ġthalat-Ġhracat Durumu

Dünya süt ürünleri üretimi son 30 yılda özellikle de 1980‟li yılların ilk yarısından sonra bazı değiĢiklikler göstermiĢtir. Bu değiĢiklik dünya tüketimi ve ticaretini de etkilemiĢtir. Dünya ticaretine konu olan ürün çeĢidi artmıĢtır. 1980‟li yıllara kadar süt ürünlerinin dünya ticaretinde tereyağı ve peynirin bir hakimiyeti söz konusu iken, son yıllarda süt, dondurma ve yoğurt gibi süt ve süt ürünlerinin de dünya ticaretinde giderek önem kazanmaktadır. Süt ve süt ürünlerinin beslenmede taĢıdıkları büyük önemin yanı sıra dünya genelinde refah düzeyinin artması, ulaĢtırma ve lojistik hizmetlerinin geliĢmesi, çok uluslu Ģirketlerin süt sektöründeki yatırımları, önde gelen üretici ülkelerin stoklarını eritme çabaları dünya süt ve süt ürünleri ticaretine hız kazandıran baĢlıca unsurlar olmuĢtur (Sarısaçlı, 2008).

23

Çizelge. 7. Dünya süt ihracat ve ithalat miktarları (ton) ve değerleri ($)

Kaynak: Anonim, 2013a

Genel olarak üretilen sütün çoğu bulunduğu bölge ve ülkede tüketilmektedir. Dünya genelinde ticarete konu olan sütün toplam dünya üretimi içindeki payı sadece %7‟dir. Süt üretiminde kendi kendine yeterli olan ülkeler sadece Hindistan, Pakistan, Kırgızistan, Somali, Güney Afrika ve Fransız‟dır. Diğer taraftan Doğu Avrupa, AB–27, Kuzey Amerika, ġili, Arjantin, Uruguay ve Okyanusya ülkeleri süt ihracatçısı konumundadırlar.

Yıllar Ġhracat (1000 ton) Ġhracat (1000$) Ġthalat (1000 ton) Ġthalat (1000$)

1991 3.987 1.864.752 4.128 1.893.438 1992 4.455 2.235.160 4.533 2.262.129 1993 4.659 2.307.556 4.522 2.269.222 1994 5.421 2.609.078 5.335 2.676.702 1995 5.508 3.017.186 5.463 3.145.665 1996 5.795 3.085.743 5.861 3.234.944 1997 5.993 2.950.118 6.316 3.221.134 1998 6.471 3.182.484 6.735 3.344.782 1999 6.652 3.135.635 7.249 3.318.099 2000 6.593 2.778.774 7.356 2.985.036 2001 6.120 2.707.434 6.742 2.939.918 2002 5.976 2.677.343 6.854 3.013.405 2003 6.610 3.497.467 7.555 3.874.335 2004 7.478 4.251.706 7.672 4.357.533 2005 7.966 4.467.120 7.792 4.463.215 2006 8.917 4.903.161 8.454 4.820.196 2007 9.273 6.439.085 8.953 6.428.910 2008 9.956 7.506.116 9.704 7.326.605 2009 10.528 6.272.566 9.983 6.080.480 2010 10.748 7.224.185 10.469 7.170.255

24 Kaynak: Anonim, 2010

ġekil. 6. Dünya süt ithalat-ihracat miktarı (bin ton)

Dünya süt ithalatı ve ihracatı yıllar itibari ile artmıĢtır. Dünya süt ve süt ürünleri ticareti, çeĢitli dinamiklerin etkisindedir. Dünya‟nın farklı bölgelerindeki süt üretimi, süt ve süt ürünleri talebi ve ekonomik koĢullar etkili olmaktadır. Ayrıca ulusal ve uluslar arası siyasi ortamlardaki geliĢmelerde pazar fırsatlarını ve firma stratejilerini yönlendirerek dünya süt ve süt ürünleri ticaretini Ģekillendirmektedir.

Dünya süt ürünlerinin ihracat değeri yaklaĢık 10 milyon ton olmuĢtur. Süt ve süt ürünleri beslenmede taĢıdıkları büyük önemin yanı sıra dünya genelinde refah düzeyinin artması, Çin ve Hindistan gibi geliĢmekte olan ülkelerin beslenme diyetlerinde süt ve süt ürünlerine daha fazla yer vermeye baĢlamıĢtır. UlaĢtırma ve lojistik hizmetlerinin geliĢmesi, çok uluslu Ģirketlerin süt sektöründeki yatırımları, süt arzının fazla olduğu geçmiĢ yönde gelen üretici ülkelerin stoklarını eritme çabaları, dünya süt ve süt ürünleri ticaretine hız kazandıran baĢlıca unsurlar olmuĢtur.

Dünya tereyağı ithalatı bir önceki yıla göre yaklaĢık %1,2 azalarak 305 bin ton olarak gerçekleĢmiĢtir. Ġthalatçı ülkeler arasında ilk sırayı 109 bin ton ile pazardaki payı %37 olan Rusya yer almaktadır. Rusya‟yı 49 bin ton ile %18 paya sahip olan Meksika ve 19bin ton ile %14‟lük ithalat payına sahip olan AB takip etmektedir (Anonim, 2011).

0 2.000 4.000 6.000 8.000 10.000 12.000 14.000 16.000 18.000 20.000 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 İthalat (1000 ton) İhracat (1000 ton)

25

Dünya tereyağı ihracatı %1,1‟lik azalıĢ ile 805 bin ton olarak gerçekleĢmiĢtir. Tereyağında, Yeni Zelanda 428 bin ton ile %58‟lik ihracat payına sahiptir ve bu payı ile dünya pazarında lider konumundadır. Tereyağının büyük kısmı Asya ve Orta Doğuya ihraç edilmekle birlikte Yeni Zelanda‟nın ihracatı dünyanın hemen her bölgesinde geniĢ bir coğrafi dağılıma sahiptir (ASÜD,2010).

Yeni Zelanda‟dan sonra AB, 155 bin ton ihracat hacmi ile %21‟lik paya sahiptir. AB ihracatçısı için ana hedef, Kuzey Afrika ve Orta Doğudaki büyük pazarların yanı sıra diğer büyük pazar olmaya aday olan Rusya‟dır. Avustralya 63 bin tonluk ihracat hacmi ile 2010 yılında %9‟luk pay ile tereyağı ihracatında en büyük üçüncü tedarikçi ülke olmuĢtur. Avustralya‟nın ihracatının yarısının Singapur, Güney Kore ve Malezya baĢta olmak üzere Asya ülkeleri oluĢturmaktadır (ASÜD,2010).

Dünya tereyağı ithalatı bir önceki yıla göre yaklaĢık %1,2 azalarak 305 bin ton olarak gerçekleĢmiĢtir. Ġthalatçı ülkeler arasında ilk sırayı 109 bin ton ile pazardaki payı %37 olan Rusya yer almaktadır. Rusya‟yı 49 bin ton ile %18 paya sahip olan Meksika ve 19bin ton ile %14‟lük ithalat payına sahip olan AB takip etmektedir (Anonim, 2012).

Kaynak: Anonim, 2010

ġekil. 7. Dünya süt fiyatları (ton/$) 100 200 300 400 500 600 700 800 AB-27 ABD Türkiye Hindistan Çin İngiltere

26

FAO 2011 verilerine göre AB ve ABD‟de süt üretici fiyatları artmıĢtır. AB‟de olumsuz iklim koĢulları bazı ülkelerde hayvan varlığının azalmasına, süt veriminin düĢmesine sebep olmuĢ ve bu durum süt fiyatlarının artmasına neden olmuĢtur. Dünyada süt ve süt ürünlerinde baĢlıca ihracatçı ülkeler ise Ġtalya, Almanya, Belçika, Ġspanya ve Fransa‟dır.

Kaynak: Anonim, 2010

ġekil. 8. Dünya‟da önemli süt ihracatı yapan ülkeler ve süt miktarları (ton)

Süt ürünlerinde, dünyada süt ve kremayı en fazla ihraç eden ülkeler, Almanya, Yeni Zellanda, Hollanda, Fransa, ve Belçika; en fazla ithal eden ülkeler, Ġtalya, Almanya, Belçika, Cezayir ve Suudi Arabistan‟dır; Yoğurdu en fazla ihraç eden ülkeler, Almanya, Fransa ve Avusturya, en fazla ithal eden ülkeler, Ġngiltere, Ġspanya ve Almanya‟dır; peyniraltı suyunu en fazla ihraç eden ülkeler, Almanya, Fransa ve Yeni Zellanda. En fazla ithal eden ülkeler; Hollanda, ABD ve Çin; Tereyağını en fazla ihraç eden ülkeler; Yeni Zellanda, Hollanda ve Ġrlanda, en fazla ithal eden ülkeler; Ġngiltere, Fransa ve Hollanda‟dır, peynir ve loru en fazla ihraç eden ülkeler, Fransa, Almanya ve Hollanda, en fazla ithal eden ülkeler, Almanya, Ġtalya ve Ġngiltere; dondurmayı en fazla ihraç eden ülkeler Fransa, Almanya ve Belçika, en fazla ithal eden ülke ise, Ġngiltere, Fransa ve Almanya‟dır (Sarısaçlı, 2008).

0 500000 1000000 1500000 2000000 2500000 3000000

27 Kaynak: Anonim, 2010

ġekil. 9. Dünya‟da önemli süt ithalatı yapan ülkeler ve süt miktarları (ton)

Çin, AB, Rusya ve Avustralya‟nın v.b. ülkelerin süt ithalat miktarlarında artıĢ olmuĢtur. On yıllık bir kuraklığın ardından yağıĢların artması Avustralya‟da verime çok etkisi olmuĢtur. Özellikle süt üreticisi çiftçilerini memnun etmiĢtir. YağıĢlar otlak ve meraları verimli hale getirmiĢtir.

Son 20 yıldan bu yana Avustralya‟da üretilen özellikle süt miktarı ülke içindeki ihtiyacın çok üzerinde olmuĢtur. Bu nedenle üretimin %60 arasındaki bir oranla dıĢarıya ihraç ediliyor. Süt ürünlerinin ihracatının %40′ lara kadar düĢmesinin nedeni ise son 10 yıldan bu yana yaĢanan kuraklık ve tabi felaketler nedeniyle olduğu belirlenmektedir. Yeni Zelanda tek baĢına dünya ülkelerinin süt ihtiyacının %25′ lik kısmını karĢılıyor. Avustralya ise %13′ lük kısmını karĢılamakta. Bu arada Amerika da dünyada ihraç edilen sütünün %7′ sini üretiyor. Avustralya‟dan Çin, Singapur, Endonezya ve Malezya gibi ülkeler de süt ithal etmektedir.

0 500000 1000000 1500000 2000000

28