B. Kur‘an‘da Dünya Hayatının Yerilmesi
2. Dünya Hayatının Aldatıcı OluĢu
Dünya hayatı aldatıcı bir metâdır. 98 Özellikle dünya, kâfirler tarafından yanlıĢ kullanıldığı için, Yüce Allah gelip geçici hayatın aslında aldatıcı bir düĢ olduğunu söylemektedir.99
“Her canlı ölümü tadacaktır. Ancak kıyamet günü yaptıklarınızın karşılığı size tastamam verilecektir. Kim cehennemden uzaklaştırılıp cennete sokulursa gerçekten kurtuluşa ermiştir. Dünya hayatı, aldatıcı metâ‟dan başka bir şey değildir.” 100
Âyet siyak ve sibakıyla birlikte değerlendirildiğinde burada yerilen ve aldatıcı bir metâ‘ olarak nitelendirilen dünya hayatının âhiret hayatını bırakıp, yalnızca dünya hayatı için çalıĢanların hayatı olduğunu anlamaktayız. Nitekim Said b. Cübeyr de ‗
“Dünya seni âhireti talep etmekten meşgul ederse aldatıcıdır; seni Allah'ın rızasını ve âhireti talep etmeye çağırırsa ne güzel vesile ne güzel metâ (nimet)tir."
demektedir.101
―Fakat onları kurtarınca, bir de bakarsın ki yeryüzünde haksız yere taşkınlık yapıyorlar. Ey İnsanlar! Sizin taşkınlığınız, sırf kendi aleyhinizedir. (Bununla)
95 Mevdudi, Tefhimü‟l-Kur‟ân, VI, 133.
96 Bakara, 2/ 28,30; Mü'minûn, 23 /115; Sâd, 38/27; Mülk, 67 /2.
97 Râzî, Mefâtîhu‟l-gayb, XXIX, 234.
98 Âl-i Ġmrân, 3/185.
99 Yûnus, 10/24. Ayrıca bkz. Kehf, 18/45; Hadîd, 57/20.
100 Âl-i Ġmrân, 3/185.
101 ZemahĢerî, el-Keşşâf, I, 670; Âlûsî, Rûhu‟l-Meânî, IV,147; Ayrıca bkz. Ömer Faruk Yavuz,
―Kur'an Perspektifinde Dünya- Âhiret Bütünlüğü‖, s.167.
81
sadece dünya hayatının yararını elde edersiniz. Sonunda dönüşünüz bizedir. (Biz de) bütün yaptıklarınızı size haber vereceğiz.” 102
Bu âyet ve öncesinde darlık ve zorluk anında insan psikolojisine dair tahliller yapıldıktan sonra dünya hayatının geçici olduğundan, belli bir süre faydalanma yeri olduğundan bahsedilir. 24. âyette dünya hayatının lezzetlerinin ansızın biteceği belirtilir. 26. âyete baktığımızda dünya hayatını ve metâ‘ını rıza-i ilahiye uygun yaĢayanlara ebedî mutluluk vaad edilirken, 27. âyette de kötü iĢler yapanların ebedî kalacakları cehennem anlatılmaktadır. Dolayısıyla ‗Burada yine muhatap, azgınlık ve taĢkınlık yapan insanlardır. Yaptıkları azgınlık ve taĢkınlık da herkesin değil, onların yaĢadığı yaĢam tarzının bir menfaatidir.‘103
“Dinlerini oyun ve eğlence edinenleri ve dünya hayatı kendilerini aldatmış olanları bırak. Hiç kimsenin kazandığı yüzünden mahrumiyete sürüklenmemesi için Kur‟ân ile öğüt ver.” 104
Bu âyette geçen ―dinlerini oyun yerine koyma‖ ibaresi iki Ģekilde anlaĢılabilir:
a) Ġnanmayanlar, dinlerini oyun ve eğlence yaptılar.105
b) Onlar oyunu ve eğlenceyi din yaptılar. Allah‘ı inkâr edenler, ―geçici dünya zevklerini‖ elde etmeyi yegâne amaç edindiklerinden, din onlar nazarında faydasız bir oyundan ibarettir.106
―Dini, mevki ve mansıp kazanmak, rakiplerini yenilgiye uğratmak ve servete ulaĢmak için araç haline getirenler dine sadece dünya menfaatleri için bağlanır ve bu suretle aslında dünya hayatını değil de dini oyun ve eğlence haline getirmiĢ olurlar. Râzî‘nin getirdiği bu yorumun, âyetin maksadını aĢtığı söylenebilirse de sahte dindarlığı çok iyi tanımlaması bakımından önemli sayılabilir.‖107
Yüce Mevlâ da, inkârcıların bu durumlarını yaĢamlarına uygun olarak
―amaçsız‖ bir oyuna benzetmiĢtir. Dünya hayatının rahatına, zevk ve sefasına dalanlar, Kur‘ân‘ın ―geçici dünya zevkleri‖ diye nitelediği mal, mülk ve servetin peĢine düĢmüĢlerdir.
102 Yûnus, 10/23.
103 Aydar, ―Kur‟an‟da Geçen “el-Hayâtu‟d-Dünya” Kavramı Üzerine Bazı Mülahazalar (I)” , s. 67.
104 En‘âm, 6/70.
105 Mâide, 5/57-58.
106 Râzî, Mefâtihü‟l-gayb, XIII, 29; Esed, Kur‟ân Mesajı, I, 239–240.
107 Kur‟an Yolu, II, 425.
82
‗Bu fani hayat onları kandırdı, aldattı. Öyle ki; dünya hayatından sonra ebedî hayat yoktur diye iddia ettiler.‘108 Bunlar ebedî âlemi inkâr ederek mal mülk, servet ve ihtirası yegane ilgi konusu yapıp dünyada zevk-i sefa içinde yaĢayan, kendilerinden baĢkasını düĢünmeyen, insanlığın hayrına bir adım atmayanlardır.109 Bu ise onların maddeperest olmalarına, aĢırı mal sevgisi içinde bulunmalarına ve dini alaya almalarına neden olmuĢtur.110
Nitekim Kur'an-ı Kerim‘de, ahlakî değerleri hiçe sayarak dünyayı doyasıya yaĢamak isteyen ve dünyayı sadece maddi bir hayat olarak gören insanın psikolojisi Ģöyle tasvir edilir:
“…Fakat o, dünyaya saplandı ve hevesinin peşine düştü...” 111 Zühaylî de benzer bir yorumda bulunur ve Ģöyle der:
‗Ey peygamber ve müminlerden sana tabi olanlar! ġu putlara tapmak suretiyle dinlerini oyuncak edinen müĢrikleri bırakın, onlardan yüz çevirin.
Onlar bu putlarını kendi elleriyle yapıyorlar, acıkınca da onları yiyorlardı. Bu müĢrikler ömürlerini hiç bir fayda sağlamayan Ģeylerle tüketip gittiler. Oyun-cak ve eğlence diye buna denir. 'Kendilerini faydalı iĢler yapmaktan alıkoydu-lar. Fani dünya onları aldattı ve onlar bu fani dünyayı kalıcı, ebedî hayata ter-cih ettiler, dünyanın aĢağılık zevkleriyle uğraĢtılar. Onlara düĢen Allah'ın âyetlerini gereği gibi anlamak, üzerinde düĢünmek ve gereklerince amel etmek iken bunu yapacak yerde, Allah'ın âyetlerine (alayla) dalıp gittiler.‘112
“Ey insanlar! Rabbinize saygısızlıktan sakının; hiçbir babanın evlâdından fayda göremeyeceği, evlâdın da babasından hiçbir yarar sağlayamayacağı bir günden korkun. Allah‟ın vaadi gerçektir. Sakın dünya hayatı sizi aldatmasın; o, yoldan çıkarıcı da (şeytan) Allah hakkında sizi ayartmasın.” 113
‗Âyetin sibakına baktığımızda daha baĢka âyetlerde de geçtiği gibi zor durumda kaldığında hemen Allah‘a sığınıp medet uman fakat rahata erdiğinde Allah‘ı unutup kendi hevâ ve arzularına uyan kiĢilerin ruh hali görülmektedir. Ancak âyet her ne kadar bu tabiattaki insanları birinci derecede muhatap alsa da aslında
108 Sâbûnî, Safvetü‟t-tefâsir, I, 389.
109 Nitekim bu husus Ģu âyette açıkça Ģöyle dile getirilmektedir: “Azana ve dünya hayatını âhirete tercih edene, şüphesiz cehennem tek barınaktır.” (Nâzi‘ât, 79/37–39)
110 Kur‟ân Yolu, II, 338.
111 A‘râf, 7/176.
112 Zühaylî, Tefsîru‟l-münîr, IV, 261.
113 Lokman, 31/33.
83
umumi olarak bütün insanlara da hitap ederek onları dünya hayatının aldatıcılığına karĢı uyarmaktadır.‘114
“Ey insanlar! Şüphesiz Allah'ın vaadi gerçektir. Sakın dünya hayatı sizi aldatmasın. Sakın çok aldatıcı (şeytan) Allah hakkında sizi aldatmasın.”115
Âyet bir öncesi ile yani Fâtır 4. âyetle beraber değerlendirildiğinde burada da kastedilen dünya hayatının Hz. Peygambere yalancı diyen inkârcıların hayatı olduğu görülecektir. Mevdudi âyette kast edilenleri Ģöyle izah etmektedir:
―Yani onlar, yaptıklarının hesabını vermeyeceklerini ve dünyada nasıl bir hayat geçiriyorlarsa orada aynısını bulacaklarını zannetmekle baĢka bir yanlıĢa düĢmüĢ oluyorlar.‖ 116
Câsiye sûresinde “Bunun sebebi, Allah'ın âyetlerini alaya almanız ve dünya hayatının sizi aldatmasıdır. Artık bugün ateşten çıkarılmazlar ve Allah'ın rızasını kazandıracak amelleri işleme istekleri kabul edilmez” 117 kast edilen dünya hayatı da Ebüssuûd‘un ‗Dünya hayatından baĢka (dıĢında) hayat olmadığını zannettiniz‘118 Celâleyn‘in de ‗Yeniden diriliĢ ve hesap yok dediniz‘119 Ģeklinde yorumladığı, inanmayan inkârcıların hayatı olduğu açıktır.