Cumhuriyet Halk Partisi (CHP)

Dijital ortamla yazılı ortam arasındaki farkı ortaya koymak bakımından, cumhuriyet tarihimizle yaşıt ve aynı zamanda her gün güncel tartışmalar içerisinde yer alarak kendisine dijital kültürde de hatırı sayılır bir külliyat oluşturan Cumhuriyet Halk Partisi en uygun başlıklardan birisidir. Cumhuriyet Halk Partisi Ekşi Sözlük’te 2016 yılı içerisinde en fazla içerik kazanan başlıklardan biri olmakla birlikte yazılı kültürde izini rahatça sürebileceğimiz bir kurum hatta başlı başına bir kavramdır. Ana Britannica Ansiklopedisi’nde Cumhuriyet Halk Partisi başlığı partinin kuruluşu ile başlamaktadır. Kuruluş tarihindeki genel politik iklim, bu tarihte yaşanan tartışmalar, parti yönetiminin nasıl oluştuğu ve yönetiminde kimlerin olduğu gibi bilgiler sunulmaktadır. Bu bağlamda ilk genel başkanı Mustafa Kemal Atatürk, başkan vekilinin İsmet İnönü olduğu vurgulanmıştır. Cumhuriyet Halk Partisi kurulduktan sonra “Halk Fırkası, Cumhuriyet Halk Fırkası” gibi isimler alarak yoluna devam ettiği ifade edilmiştir.

Kurulduktan sonra tek başına ülke yönetimini üstlenen CHP bu yönetimi 27 yıl iktidarda kaldığı, bu açıdan partinin yönetimiyle ülkenin yönetiminin iç içe geçtiği ifade edilmektedir. Partinin kurulurken belirlenen prensipleri, daha sonradan oluşturulan parti programı, parti yönetimi ve yönetiminin geçirdiği değişimler, çok partili hayata geçiş çalışmaları Ana Britannica’da çizgisel bir tarih anlayışı ile sunulmuştur (Aktulum, 2003: 3). 1930’lu yıllarla birlikte yaşanan dünya çapındaki ekonomik krizin CHP’yi etkileyip partinin ekonomi politikalarının daha devletçi bir çizgiye kaydığı ön plana çıkarılmıştır. CHP’nin Atatürk’ün vefatı sonrasında değişim geçirdiği ifade edildikten sonra ansiklopedik anlatım partinin 1930’lu yıllarla beraber yaşadığı kongrelerin yönetim ve devlet yönetiminin aldığı şekli ağırlıklı olarak konu edinmeye başlamıştır. 1934’de yapılan kurultayda devlet ile parti yönetiminin daha da bütünleştiği ifade edilirken, parti genel başkanının aynı zamanda parti il başkanlarını belirlediği, parti il başkanlarının valilik görevi de yaptıkları, parti sekreterliklerinin belediye başkanlığı görevi yaptığı vurgulanmıştır. Partinin kuruluş aşamasından, kadrolarından, tüzük ve ilkelerinden yola çıkan anlatım parti politikası ve demokrasi anlayışına gönderme yapan dönemsel icraatları merkeze alarak devam etmiştir. Ana Britannica CHP’nin 27 yıllık iktidarını 1950’de yitirmesiyle birlikte her beş yılda bir yapılan seçimlerde alınan oy miktarını vermiş, seçimlerden alınan sonuçlara göre partide yaşanan değişimi ana hatlarıyla aktarmıştır. Bu noktada daha önceki dönemlere ilişkin parti politikaları ve daha sonra yapılacak seçimlerde kaybedecekleri Demokrat Parti’nin kadrosunun CHP’den ayrılışı genel hatlarıyla aktarılmaktadır. İkinci Dünya Savaşı sırasında uygulanan politikalar, bu politikaların uygulanışı sırasında yaşanan sancılar ve bu sancıların neden olduğu yönetim değişiklikleri, Ana Britannica’da diğer dönemlere oranla daha fazla işlenmiştir. CHP’nin kuruluşundan Atatürk’ün ölümüne kadar geçen zamanda anlatım partinin kurulması, kuruluş ilkelerinin oluşması, parti tüzüğünün yazılması, cumhuriyete dönüşen yönetim biçimi içerisinde hangi politikalarla hükümet edildiği, çok partili hayata geçiş denemeleri ve denemelerde CHP’nin konumu ele alınmış; Atatürk’ün ölümünden çok partili hayata geçişe kadar parti içi çekişmeler, partide yaşanan değişim ve parti politikaları konu edilmiştir. 1973 genel seçimlerinden birinci parti olarak çıkılması, Milli Selamet Partisiyle kurulan koalisyon hükümeti kurulması ve koalisyonun fikir ayrılıkları sebebiyle yürümemesi ön plana çıkarılmıştır. Ayrıca 1970 senesinde yapılan gençlik kolları kongresinde “demokratik sol” kavramına yer verilmiştir. Bunun sebebi ilerleyen yıllarda Bülent Ecevit’in kendisini demokratik sol kavramı üzerinden ifade edecek olması ve CHP’den ayrıldıktan sonra Demokratik Sol Parti isimli partiyle politika yapacak olmasıdır. Böylelikle hazırlanan içerik, başka bir başlığa, konuya, Türkiye siyasetinde önemli bir kuruma, ayrıca CHP ile yakından ilişki ve geçişlilik gösterecek siyasi aktöre

göndermede bulunmaktadır. Bu yazım biçimi son derece hesaplı ve bilgi birikimine dayalı, yazılı kültüre has bir biçimdir (Dursun, 2013: 164). Yapılan 5 Haziran 1977 seçimlerinde CHP’nin %41 oranında oy kazanmasına rağmen tek başına hükümet kuramayışı, ülke siyasetinde yaşanan iç çekişmeler ve kaos dönemine ait olaylar aktarılmış, söz konusu aktarım yapılırken dönemin siyaset sahnesindeki aktörlerin isimleri ve olaylar zikredilmiştir. 1977 seçimleriyle ortaya çıkan siyasi denklemde CHP’nin faaliyetleri genel hatlarıyla yazıldıktan sonra 12 Eylül 1980 darbesiyle başlayan süreçte partinin 1983 senesinde kapatıldığı ve 1992’de Deniz Baykal liderliğinde tekrar açıldığı ifade edilmektedir. Partide yaşanan başkanlık değişimlerini, kurultayları, seçim sonuçları ile CHP’nin tarihi serüvenini 2002 senesinde yapılan seçimlerin neticesine kadar işleyen ansiklopedik yazım son olarak CHP’nin Türk siyasi hayatı açısından önemine değinmiştir. CHP’nin köklerinin nereden geldiği, siyasi vizyonu ve politikaları kısa bir özet ve tarihsel bağlamdaki görüntüsü ifade edildikten sonra başlık bitirilmiştir (Ana Britannica, 2004: 257-258). Ansiklopedik anlatımda geçmiş ile gelecek arasında düz bir çizgi tasarlanmıştır. Çizgi üzerinde başlangıç noktası olarak kuruluş kabul edilmekte, uğraklar konu özelinde seçimler, kurultaylar, lider değişimleri, siyasete siyaset dışı aktörlerin dışardan müdahalesi olarak kabul edilmektedir. Her bir değişim yeni bir siyasi denklem ortaya çıkarmış ve denklemlerde CHP yeni konumu ve ağırlığı aktarılmaya çalışılmış, bu anlatım biçimi CHP hayat çizgisi boyunca tekrar edilmiştir. Bu anlatım kendisine özgü bir anlatım modeli oluşturup, baştan sona bunu takip etmesi bakımından modern kültürün düşünme biçimiyle uyumludur. Bir örnek uzay ve zaman algısının bir tezahürüdür. Bütünlük ve uyumluluk net biçimde gözlenmektedir. Zaman ilerledikçe CHP serüvenine devam ettikçe gelecek olan parçaların nasıl yazılacağı şimdiden tahmin edilebilir durumdadır (Aktulum, 2003: 3). Anlatım kronolojik ilerlemeyi esas almakta ve genel tarihsel bağlam içinde CHP’nin özgül ağırlığına işaret etmektedir; bu anlatım analitik ve soyut kategoriler içeren bir anlatım olduğundan yazılı kültüre aittir (Ong, 2007).

Dijital kültürün ürünü olan Ekşi Sözlük’te ise ilk CHP ile ilgili ilk giri 21 Mayıs 2000 yılında “cumhuriyet halk partisi. 1923’te atatürk tarafından kuruldu. 1980’de butun diğer partilerle beraber kapatıldı. 90’larda tekrar açıldı, sonra da shp chp’ye katıldı.” şeklindedir. 2017 Şubat ayı itibariyle CHP ile ilgili 280 sayfanın üzerinde, 7050’den fazla giri bulunmaktadır. Başlık son derece hızlı genişlemekte, güncel tartışmalar vesilesiyle yeni boyutlar, içerikler kazanmaktadır. “Cumhuriyet Halk Partisi” başlığı altındaki başlıklara bakıldığında hem tanımlayıcı ve ansiklopedik yaklaşıma hem de dijital kültürün yazım biçimine uygun içerikler bulunmaktadır. Söz konuşu ilk giri kuruluş tarihini, kapatılış ve tekrar açılış tarihini vermesi bakımından maddi ve tarihi somut verilere dayanmaktadır ve bu yönüyle

ansiklopedik bilgiyi andırmaktadır ancak “90’larda tekrar açıldı” kısmı kesin bir tarih vermek mümkün iken yuvarlak bir tarih verilerek geçiştirilmesi açısından dijital kültüre ait kullanıcının keyfiliğine gönderme yapmaktadır (Güneytepe, 2003: 140-141; Asutay; 2004: 97). Bir başka giri “altan öymen le eski günlerine dönmeye çalışıyor. bi de tekelci medya destek verse de...” şeklinde, kişisel gözlemlerin ve kanaatlerin sonucunda yazılmıştır. “ ‘bu akşam cumhuriyet halk partisi var, sen de gel’ biçiminde esprilere konu olan parti adı” biçimindeki bir diğer giri dijital çağın yazarlık ve yazım kavramlarını esnetme gücünü ortaya koymaktadır. Literatüre bağlı olma gereği duymayan, muzip, zeki, günlük dilin uzamsal boyutunu genişleten bu kullanım yazarın beklenen değil istenen okumayı yapmasının bir tezahürüdür (Aysever, 2004: 97).

Dijital ortamlar her an ulaşılabilen ve kuralların son derece gevşek olduğu ortamlar olduğundan kullanıcılar her an erişim sağlayarak karşılaşılan durumla ilgili fikirlerini beyan etmektedirler. Böylelikle hem karşılaşılan durumun kendisi tarihsel olay ya da durum olarak dijital ortamda kayıt altına alınmakta; öte yandan bireyin karşılaşılan duruma olan yaklaşımı kamusallaşmaktadır. Bu bağlamda CHP’de gerçekleşen bir değişim, ansiklopedilerden farklı olarak belli bir düzen takip edilmeksizin, anlık olarak ve kişinin duygu durumunu da içerek biçimde dijital ortamda yer alır. 22.08.2002 tarihli giri tarihsel bir döneme işaret olarak yorumlamaya müsaittir. Basılı kültürün yaptığı gibi önemli bir dönem olayını ifade etmekle birlikte giriyi yapan yazarın gelecekle ilgili öngörüsünü de içermektedir. “kemal dervişi törenle partisine katacağını cümle aleme duyurmak yoluyla ‘joker bende’ diyen ve böylece ‘solda birlik tabii ki benim çatım altinda olacak’ mesajini gizli ya da acik veren, ayrica bülent ecevite de ‘gel ebedi istirahate ugurlanacagin yatagini bi güzel hazirladim, kefenini de ben ismarlıyorum’ imasi yapan deniz baykal’in genel baskani olduğu siyasi parti.” 02.11.2002. tarihli bir başka giride partinin o dönemki vitrini şu sözlerle değerlendirilmiştir. “bunyesinde eski turk-is genel baskani bayram meral, turkucu, yazar, yonetmen vs. zulfu livaneli, amerika gudumlu ekonomist kemal dervis ve sinirli ilahiyatci yasar nuri ozturk'u barindirarak genis spektrumluyum imaji vermeye calisan, halen ataturk'un mirasindan yiyen parti.” Dijital kültürde yazılı kültürden farklı olarak genelleştirme, belirli bir mantık çerçevesi içerisinde sunma kaygısı, modüler denebilecek parçalardan oluşan ve gelecekte de eklenecek parçalarla sonsuza kadar uzanabilecek bir yazım yoktur. Dijital kültürde, tamamen dijital kaynaklardan faydalanarak yapılmak istenen bir araştırma da bütünlük araştırmacının çabasıyla sağlanabilir; içerik yazılı kültürden beklediğimiz şekilde düzenli hale getirilebilir (Kurudayıoğlu ve Tüzel, 2010: 284). “2002 seçimlerinde yaklaşık %20 oy almasına rağmen muhalefette kalmayı başaran parti ismi” şeklinde yapılan bir başka giri seçim sonuçları kesinleşmiş olmasına rağmen seçim sonuçlarının dair kesin olmayan, yaklaşık bir oranını vermektedir. Ansiklopedik kullanımda rakamlar

kesindir. Ayrıca, alıntılanan giride seçim sonuçları başarısızlık olarak nitelenmektedir. Ansiklopedik yazımda bu sonuçlar verilmekte ancak sonuçlar üzerinde yorum yapılmamaktadır. Dijital kültürün içeriğine bakınca ortaya çıkan bir başka sonuç da farklı zamanlarda, farklı kişiler tarafından kazandırılan içerik, ne kadar kişisel yaklaşım içerirse içersin, birbirlerini tamamlayacak şekilde de kullanılabilir özellik arz etmektedir.