ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
3. ENGELLİLERE YÖNELİK HİZMETLER: BURSA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ ÖRNEĞİ
Tarihimizde önemli bir yere sahip olan Bursa kenti Osmanlı İmparatorluğu döneminde kent yönetimi hakkında kanun çıkarılan ilk yerlerden biridir.
Ekonomisini son yıllarda büyük oranda sanayinin oluşturduğu Bursa, tarım alanlarının genişliği ve verimliliği ile göze çarpmaktadır. Otomotiv, mobilya ve dokuma sanayisinin ülke ekonomisinde önemli bir yere sahip olduğu bilinmektedir.
Bursa, yönetsel yapılanma anlamında kurulan ilk belediye yapılanmalarından birisi olma özelliği ile dikkat çekmektedir. 1867 yılında çıkarılan belediye yasası sonrası kurulan ilk 3 belediye arasında yer almaktadır. Bursa’da Cumhuriyet dönemine kadar 10, Cumhuriyet döneminden 1987 yılına kadar 32 belediye başkanı görev yapmıştır.
Bursa 1987 yılında BŞB statüsü kazanmıştır (www.bursa.bel.tr Erişim Tarihi:
17.07.2018).
3.1.2. Bursa İli Engelli Nüfusu Dağılımı
2011 TÜİK verilerine göre Türkiye’nin nüfusu 74.724.269 ve Bursa ilinin nüfusu, 2.640.000’dir. Bursa ilinin engelli nüfusu ise 143.000’dir. Engelli nüfusu hesaplanırken en az bir engeli bulunanlar ve 3 yaşında ve üstündekiler dahil edilmiştir.
Şekil 3.1.Türkiye-Bursa Engelli Nüfusunun Oransal Dağılımı (TÜİK, 2011).
Bursa’da engelli nüfusunun cinsiyete göre dağılımı Şekil 3.2’de verilmiştir.
Toplam nüfusun %5,’lik kısmını oluşturan 143.000 engellilerin oransal olarak %58 kadın, %42 erkektir. Şekilde Bursa ilinin engelli nüfusunun 3 ve daha yukarıdaki yaşındakiler yer almaktadır (TÜİK,2011).
Şekil 3.2. Bursa Engelli Nüfusunun Cinsiyet Göre Oransal Dağılımı (TÜİK, 2011).
Bursa’da engelli nüfusunun engel türüne göre dağılımı TÜİK verilerine Tablo 3.1.’de belirtilmiştir.
Tablo 3.1. Bursa Engelli Nüfusunun Engel Türüne Göre Dağılımı Tablo38
Engel Türü Toplam Kadın Erkek Toplam Kadın Erkek
(bin) (%)
Görme Engelli İşitme Engelli
Merdiven Çıkmada veya İnmede Zorluk Yaşayan Engelli
Taşımada veya Tutmada Zorluk Yaşayan Engelli
Öğrenmede, Basit Dört İşlem Yapmada, Hatırlamada veya Dikkatini Toplamada Zorluk Yaşayan Engelli
27 25 15
86
33
14 13 6
54
19
12 12 9
32
14
1.0 0,9 0,6
3,4
1,3
1,1 1,0 0,5
4,3
1,5
0,9 0,9 0,7
2,5
1,1
Engelli nüfusunun Bursa ili içerisinde dağılımı hesaplanırken en az bir engeli olan engelli nüfusu dâhil edilmiştir. Tablo 3.1.’de engel türüne göre dağılım verileri en az bir engeli olanlar gözetilmeksizin görme, işitme, bedensel rahatsızlık yaşayan engelliler ile zihinsel engellilere yer verilmiştir.
38 TÜİK, Nüfus ve Konut Araştırması, 2011, Erişim: https://eyh.aile.gov.tr/uploads/pages/nufus-ve- konut-arastirmasi-2011/nufus-ve-konut-arastirmasi-engellilik-arastirma-sonuclari-linki-indirmek-icin-tiklayin.pdf
3.1.3. Bursa Büyükşehir Belediyesi Organizasyonel Yapısı
Bursa BŞB’nin organizasyonel yapısı içerisinde engellilere yönelik doğrudan faaliyet yapan tek birim Sosyal Hizmetler Daire Başkanlığı’na bağlı olan Engelliler Şube Müdürlüğü’dür. 2012 yılında kurulan müdürlük 2014 yılına kadar Engelliler Şube Müdürlüğü olarak hizmet vermiştir. Ancak 2014 yılından sonra Engelli Hizmet Birimi olarak hizmetler sunmaya devam etmiş ve 2018 yılı Şubat ayından itibaren de Engelliler Şube Müdürlüğü olarak hizmetlerini gerçekleştirmektedir.
Bursa BŞB Engelliler Şube Müdürlüğü; “Engelsiz Yaşam Merkezi” hizmetini sunmakla ve bu doğrultuda bu Merkezin açılmasını ve işletilmesini sağlamakla ve engelli hizmetlerini yürütmekle görevlidir. Bu hizmetler39;
Bursa ilinde yaşayan engellileri tespit etmek,
Engellilerin yaşamlarını devam ettirebilmede kimseden yardım almadan başta belediye ve kamu kurumlarında olmak üzere engellilere yönelik fiziki engellerin kaldırılması ve kentsel yapı ve mimari düzenlemelerin uygun şekilde düzenlenmesi için her türlü hizmeti sağlamak,
Ulaşımda engellilerin rahatça toplu taşımayı kullanabilmesini ve bu araçlardan indirimli veya ücretsiz yaralanabilmesini sağlamak,
Sivil toplum ile işbirliği yapmak ve düzenlenecek sosyal ve kültürel etkinliklere katılmak,
Engellilere yönelik kamu kuruluşlarınca gerçekleştirilen projelerde yer almak ve işbirliği içinde olmak,
Engellilere yönelik yapılan hizmetleri takip ve koordine etmek,
Engellilere yönelik çalışma alanlarıyla ilgili BŞB’yi bilgilendirmek (ön bilgi sunmak),
Engellilerin meslek edinmesi amacıyla sanat ve mesleki eğitim kurslarından yaralanmalarını sağlamak,
Engellilere sosyal yardım kapsamında; tekerlekli sandalye, akülü araç, Braille veya konuşan saat, işitme cihazı vb. protez ve ortezleri temin edip dağıtmak,
Engellilere sağlık desteği vermek,
39 Bursa Büyükşehir Belediyesi Yazı İşleri Ve Kararlar Dairesi Başkanlığının Görev, Yetki ve Sorumluluk Esaslarını Belirleyen Yönetmelik (18. Madde).
Hem engelliye hem de ailelerine psiko-sosyal danışmanlık ve rehberlik hizmeti vermek ve engellilerin durumu ile ilgili bilgilendirme amacıyla sempozyum, bildiri vb. faaliyetler düzenlemek,
İhtiyaç duyan engellilere bakım hizmeti sunmak,
Engelli manuel ve akülü araçların tamir, bakım ve onarım hizmetleri ve akü dolum şarj istasyonları işlerini yürütmek,
İhtiyaç duyan engellilerin okul, hastane ve rehabilitasyon merkezlerine ulaşımını sağlamak,
İhtiyaç duyan engellilere ayni nakdi yardım yapmak, evde bakım hizmeti sağlamak
Üniversite, meslek odaları veya STK ile engellilere yönelik yapılacak bilgilendirme, bilinçlendirme, yönlendirme, eğitim, danışmanlık vb.
hizmetleri ile engellilerin hayatlarını kolaylaştıran çalışmalar yapmak ve toplum temelli rehabilitasyon programları oluşturmak,
Zihinsel engellilere yönelik sevgi çipi yani elektronik takip sisteminin dağıtılması ve yaygınlaştırılmasını sağlamak,
Daha verimli bir hizmet uygulaması için belediye tarafından engellilere yönelik hizmetlerde valilik, ilçe belediye başkanları, muhtarlıklar ve STK ile toplantılar gerçekleştirmek,
Engellilere yönelik sosyal, kültürel, sanatsal, sportif, eğitsel vb. hem ulusal hem de uluslararası kuruluşlar ile projeler geliştirmek ve uygulamak,
Engellilere yönelik çalışan personele mesleki ve hizmet içi eğitim vermek,
İstihdama dâhil olamayan engellilere belediye otopark, dinlenme ve eğlence merkezleri gibi yerlerin kiralanmasında fırsat eşitliği kapsamında öncelikli olarak yer vermek,
Engelliliği önlemek amacıyla kitap, dergi, broşür gibi basılı, sesli ve görsel yayınlar hazırlamak, yayımlamak ve dağıtmak,
Engellileri nitelikli iş gücüne dahil etmek için mesleki rehabilitasyon ve eğitim programlarına dahil edip, değerlendirip uygun mesleki rehabilitasyon ve eğitim vermektir.
Bursa BŞB’nin engellilere yönelik hizmetler sağlama da yönetişim birimi olan (ilgili birimler arasında yer alan) Bursa Kent Konseyi’nin Engelliler Meclisi’de engellilere yönelik hizmetlerde ön plana çıkmaktadır.
Bursa Kent Konseyi Engelliler Meclisi; Kent Konseyi Yönetmeliğinin 6.
maddesinin (ğ) bendinde; kent konseyinin görevleri arasında “…engellilerin toplumsal yaşamdaki etkinliklerini artırmak ve yerel karar alma mekanizmalarında aktif rol almalarını sağlamak” yer almaktadır. Kent Konseyleri görev alanına giren konularda meclis oluşturulabilmektedir. Engelliler Meclisi de kent konseylerini görev alanına giren alan üzerine oluşturulmuştur (Kent Konseyleri Yönetmeliği, 2006, madde 6).
Bursa Kent Konseyi Engelliler Meclisi engellilerin ve engelliler ili ilgili STK'ların, kamu kurumlarının ve üniversite temsilciliklerinin oluşturdu demokratik bir yapılanmadır. Bu meclisin amacı;
Engellilerin eğitim ve üretim kapasitelerinin geliştirilmesi,
Toplumsal yaşam içinde aktif olarak yer alması,
Kent yönetimine daha fazla katılması,
Engellilere yönelik sorunlarda çözüm ortaya konulmasını sağlamaktır (http://www.bursakentkonseyi.org. tr., Erişim Tarihi: 30.07.2018).