• Sonuç bulunamadı

1.2. ENGELLİLER VE ENGELLİLERİN GENEL DURUMU

1.2.3. TÜRKİYE’DE YEREL YÖNETİMLERİN ENGELLİLERE YÖNELİK

1.2.2.3.3. Avrupa Konseyi

Avrupa Konseyi 1949 yılında Avrupa kıtasında insan hakları ve demokrasinin geliştirilmesi amacıyla oluşturulmuş bir platformdur. Kuruluşu 47 ülkenin katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Türkiye 1949 tarihinde Avrupa Konseyi’ne üye olmuştur (Dikmen, 2011). Avrupa Konseyi; “İnsan Hakları, Eğitim Kültür, Spor, Kamu Sağlığı, Sosyal Sorunlar, Gençlik Çeviri, Mimari Miras, Yerel ve Bölgesel Yönetimler ve Hukuk İşleri” alanlarında başlıca çalışmalar yapmaktadır. Ayrıca engelli bireylerin toplumsal uyum şartlarının oluşturulması ve geliştirilmesi ve engellilerin bağımsız yaşabilme imkânına kavuşmalarının sağlanması Avrupa Konseyi’nin amaçları içerisinde ifade edilebilir (Akyıldız, 2017: 50).

Tablo 1.6. Avrupa Konseyi’nin Engellilere Yönelik Düzenlemeleri Avrupa Konseyi’nin Engellilere Yönelik Düzenlemeleri

 1977 tarihli “Zihinsel Hastalıkları Olan Bireylerin Durumları” Konusunda Avrupa Konseyi Tavsiye Kararı (No.818)

 1992 tarihli “Engellilere Yönelik Bütüncül Bir Politika” Konusunda Konsey Tavsiye Kararı (No. 92)

 1992 tarihli “Engellilere Yönelik Rehabilitasyon Politikaları Konusunda Konsey Tavsiye Kararı (No. 1185)

 1995 tarihli “Engellilerin Mesleki Değerlendirilmesine İlişkin Şartın Oluşturulması” Yönünde İlke Kararı (AP)

 2001 tarihli “Yeni Teknolojilerle Engellilerin Vatandaşlık Haklarını Tam Olarak Kullanabilmelerine” Yönelik İlke Kararı (AP)

 2002 tarihli “Omurilik Yaralanmalarının Bakımı Ve Tedavisine Yönelik”

Parlamenterler Birliği Tavsiye Kararı (No. 1560)

 2003 tarihli “Engellilerin Toplumla Tam Bütünleşmelerine Yönelik” Avrupa Konseyi Tavsiye Kararı (No. 1592)

https://eyh.aile.gov.tr Erişim Tarihi: 31.05.2018

1.2.3. TÜRKİYE’DE YEREL YÖNETİMLERİN ENGELLİLERE

Birer yerel yönetim birimi olan köyler ve il özel idareleri ise engellilere yönelik hizmet oluşturmada etkin bir işleve sahip değildir. Köy Kanunu’nda engelliler için herhangi bir madde belirtilmemiştir. Ancak İl Özel İdaresi Kanunu’nun 6. maddesinde hizmet sunumuna ilişkin il özel idarelerinin “engelli, yaşlı, düşkün ve dar gelirlilere” uygun yöntemler ile hizmet sunulacağı belirtilmiştir.

Aynı Kanunun 43. maddesinde il özel idaresi giderleri arasında “…engellilere yapılacak sosyal hizmet ve yardımlar” da belirtilmiştir. Ayrıca Kanunun 65.

maddesinde il özel idaresinin engellilere yönelik hizmetlere katılımda il kapsamında dayanışma ve katılımı sağlamak ve hizmetlerin etkin, tasarruflu ve verimli olması için gönüllülük esaslı katılıma yönelik programlar uyguladığı ifade edilmiştir (İl Özel İdaresi Kanunu, 2018).

Yerel yönetimler bağlamında özellikle belediyeler engellilere yönelik hizmetlerde ön plana çıkmaktadır (Tekeli, 1983: 3). Belediyeler özellikle eğitim, spor ve kültür, sağlık, konut, meslek ve beceri kazandırma, sosyal yardım ve hizmet, altyapı, temizlik, güvenlik, kurtarma, şehir içi trafik, park ve yeşil alanlar gibi alanlarda belediyecilik faaliyetlerini gerçekleştirmektedir (Metin, 2011).

1.2.3.1. Belediyeler

03.07.2005 tarihinde kabul edilen 5393 sayılı Belediye Kanunu engellilere yönelik hizmetler kapsamında belediyelere görev, yetki ve sorumluluklar yüklemiştir. Belediyelerin engellilere yönelik hizmet sunmakla yükümlü olduğunu belirten ilgili maddeler şunlardır (Belediye Kanunu, 2005):

 Belediye hizmetlerinin sunumunun engellilere yönelik uygun yöntemlerle yapılacağı ifade edilmiştir (madde 14).

 Belediye başkanının engelliler ile ilgili hizmetleri yürütmekle ve engelliler merkezini kurmakla görev ve yetkili olduğu belirtilmiştir (madde 38).

 Belediye giderleri arasında “… engellilere yönelik sosyal hizmet ve yardımlar” da gösterilmiştir (madde 60).

 Belediye “…engellilere yönelik hizmet yapılmasında belde dâhilinde dayanışma ve katılımı sağlamak ve hizmetlerin etkin, tasarruflu ve verimli

olması için gönüllülük esaslı katılıma yönelik programlar uygular” ifadesi yer almaktadır (madde 77) .

1.2.3.2. Büyükşehir Belediyesi

10.07.2004 tarihinde kabul edilen 5216 sayılı BŞB Kanunu engellilere yönelik hizmetler kapsamında büyükşehir belediyelerine görev, yetki ve sorumluluklar yüklemiştir. Bunlar:

 BŞB “… engellilere yönelik her türlü sosyal ve kültürel olarak hizmetleri yürütmek, geliştirmek ve bu amaçlar için sosyal tesisler kurmak, meslek ve beceri kazandırma kursları açmak ve bu hizmetleri yaparken üniversiteler, yüksek okullar, meslek liseleri, kamu kuruluşları ve STK ile iş birliği yapmak”

görev ve sorumluluğu bulunmaktadır (madde 7).

 Büyükşehir belediye başkanının “… engellilere yönelik yapılacak hizmetlere destek olmak için engelli merkezleri kurmak” görev ve sorumluluğu bulunmaktadır (madde 18).

 BŞB giderleri arasında engellilere yönelik sosyal hizmet ve yardımlar da gösterilmiştir (madde 24).

 5378 sayılı Kanun16 ile 5216 sayılı Kanuna geçici madde eklenerek BŞB'ye engelli hizmet birimi kurma zorunluluğu getirilmiştir (ek madde 1).

Engelli hizmet biriminin oluşturulması BŞB'ye aittir ve bu birimin kurulması, işleyişi, görev, yetki ve sorumluluğu ÖZİDA’nın görüşleri üzerine İçişleri Bakanlığı’nca hazırlanan yönetmelik ile düzenlenmektedir (Büyükşehir Belediye Kanunu, 2018, ek madde 1). Ancak ÖZİDA öncelikle 2011 yılında 633 sayılı17 KHK ile Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü olan sonrasında 2013 yılında 6462 sayılı18 Kanun ile Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü olarak son düzenlenmiş ismi ile hizmet sunmaktadır (https://eyh.aile.gov.tr, 2018). Bunun için

165378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun

17Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname

18Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Yer Alan Engelli Bireylere Yönelik İbarelerin Değiştirilmesi Amacıyla Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun

geçici madde 1’de yer alan ÖZİDA değil Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün görüşleri alınmaktadır.

Engelli hizmet birimleri, büyükşehir belediyelerinde “bilinçlendirme, yönlendirme, danışmanlık, sosyal ve mesleki rehabilitasyon” vermekle yükümlüdürler. Engelli vatandaşlar için hizmet sunan dernek, vakıf ve bunların birer üst kuruluşları ile iş birliği yapabilirler ve birlikte hizmet sunabilirler (Büyükşehir Belediye Kanunu, 2004, ek madde 1).

1.2.3.2.1. Büyükşehir Belediyeleri Engelli Hizmet Birimleri Yönetmeliği İçişleri Bakanlığı’nca 16.08.2006 tarihinde hazırlanan “Büyükşehir Belediyeleri Engelli Hizmet Birimi Yönetmeliği” sadece büyükşehir belediyeleri tarafından oluşturulan engelli hizmet birimlerini kapsamak üzere yayımlanmıştır.

5216 sayılı Kanunun geçici madde 1’de yer alan büyükşehir belediyelerinde zorunlu olan engelli hizmet biriminin görevleri Yönetmeliğin 8. maddesinde sıralanmıştır.

Bunlar genel olarak;

 Veri tabanı oluşturmak,

 Ekonomik sıkıntısı olanlara aynî ve nakdi yardım yapmak,

 Toplumsal hayata dâhil olmalarına yönelik hizmetler yapmak,

 Kamu, özel ve STK ile birlikte toplum temelli rehabilitasyon programları uygulamak,

 Maddi imkânı yetmeyen birime başvurmuş engelli birey ve ailelerine psikolojik ve sosyal danışmanlık ve rehberlik hizmeti vermek, engelli bireylerin engelliliği hakkında bilgilendirici, eğitici faaliyetler yapmak ve bu hizmetleri yapacak olan kişilerin gerekli eğitimleri almasını sağlamak,

 Engelliliği önleme çalışmaları yapmak (kitap, dergi vb. yayımlar çıkarmak)

 Engellileri istihdama kazandırmak için mesleki rehabilitasyon ve eğitimleri sunmak,

 Gereksinim duyulduğu zaman engelli kişilerin engeline yönelik araçlar ile bir yerden bir yere götürülmesini sağlamak (hastane, okul ve rehabilitasyon vb.),

 Bakıma muhtaç olan hem engelli hem de yaşlılara bakım hizmeti sunmaktır (Büyükşehir Belediye Kanunu,2018).

1.2.3.2.2. Kent Konseyleri

Kent konseyleri yönetişim anlayışı ekseninde (merkezi yönetim, yerel yönetim, STK’lar gibi) hemşerilik hukukuna dayalı, kent vizyonlarının, sorunlarının ve önceliklerinin sürdürülebilir kalkınma ilkeleri kapsamında belirlendiği, tartışıldığı, çözümlerin geliştirildiği ortak akıl ve uzlaşının esas olduğu demokratik yapı ve yönetişim mekanizmalarıdır. Kent konseyleri kente dair;

 Vizyonun ve hemşehrilik bilincinin geliştirilmesini ve hak ve hukukunun korunmasını,

 Sürdürülebilir kalkınma, çevreye duyarlılık, sosyal yardımlaşma ve dayanışma, saydamlık, hesap sorma ve verme, katılım, yönetişim ve yerinden yönetim ilkelerini hayata geçirilmeyi çalışmaktadır (Kent Konseyleri Yönetmeliği, 2006, madde 1 ve 4).

Kent konseylerinin görevleri arasında “…engellilerin toplumsal yaşamdaki etkinliklerini arttırmak ve yerel karar alma mekanizmalarında aktif rol almalarını sağlamak” ta yer almaktadır (Kent Konseyleri Yönetmeliği,2006, madde 6). Bu madde ile kent konseyleri görev alanına gören konularda meclis ve çalışma grupları oluşturarak, ilgili alanlarına yönelik görüşlerini önce kent konseyi genel kurula sunarak ve kabul edilerek ilgili belediye meclisine sunarlar (Kent Konseyleri Yönetmeliği, 2006, madde 12).

1.3. ENGELLİLERE YÖNELİK HİZMETLERİN KURUMSALLAŞMASI